رد صلاحیت‌ها در مجلس ششم؛ تایید صلاحیت اصلاح‌طلبان

در انتخابات مجلس ششم و در فضای به وجود آمده پس از انتخابات ریاست جمهوری دوم خرداد، شمار زیادی از اصلاح‌طلب تایید صلاحیت شدند، اما چهره‌های شاخص جریان ملی-مذهبی، نهضت آزادی و گروه‌های مشابه رد صلاحیت شدند.

از سوی دیگر فضای سیاسی بازتر شده بود و کاندیداها به خود اجازه می‌دادند دلایل و مدارک رد صلاحیت را از شورای نگهبان خواستار شوند.

«عزت‌الله سحابی» و «ابراهیم یزدی» ازجمله رد صلاحیت شدگان بودند. «عبدالله نوری»، وزیر سابق کشور هم که برخی از او به‌عنوان رییس احتمالی مجلس نام می‌بردند، چند ماه قبل از انتخابات در دادگاه ویژه روحانیت و به دلیل مطالب منتشرشده در روزنامه خرداد که مدیر مسوولی آن را عهده دار بود به زندان رفت.

شورای نگهبان ۹بهمن۱۳۷۸ نظر نهایی خود را درباره تایید صلاحیت‌شدگان اعلام کرد. ۱۰ روز بعد، شورای نگهبان در اطلاعیه‌ای گزارش کار نهایی خود درباره بررسی صلاحیت نامزدها را ارایه داد: «از تعداد شش هزار و ۸۵۶ داوطلب نمایندگی مجلس شورای اسلامی، درنهایت شش هزار و ۸۳ نفر واجد شرایط قانونی نامزدی ششمین دوره مجلس شورای اسلامی شناخته شدند.»

اسامی قطعی کاندیداهای مجلس ششم تنها چند ساعت مانده به شروع تبلیغات انتخاباتی از سوی شورای نگهبان اعلام شد.

آمارها نشان می‌داد که کمتر از ۸۰۰ نفر از کاندیداها رد صلاحیت شده‌اند. این تعداد حدود ۱۱ درصد از کل کاندیداها بود. در این میان اما برخی از احزاب به رد صلاحیت نامزدهای خود اعتراض کردند.

نیروهای ملی-مذهبی با انتشار چند بیانیه از رییس‌جمهور درخواست کردند که به رد صلاحیت‌های غیرقانونی رسیدگی کند. این گروه اما توانستند در این دوره تعدادی از اعضای خود و برخی از اصلاح‌طلبان را به‌عنوان نامزد معرفی کنند. ارائه فهرست از سوی این گروه پس از چند دوره اتفاق مهمی محسوب می‌شد. بااین‌حال چهره‌های شاخص این جریان رد صلاحیت شده بودند.

«اعظم طالقانی»، به‌عنوان مدیرمسئول هفته‌نامه پیام هاجر، در نشست نیروهای ملی-مذهبی که ۶بهمن۱۳۷۸ برگزار شد، در اعتراض به عملکرد شورای نگهبان گفت: «شورای نگهبان دادگاه نیست. در شورای نگهبان کسی از خودش دفاع نمی‌کند. شورای نگهبان خودش می‌برد و خودش می‌دوزد، بدون این‌که کسی دفاع کند. از قبل تعیین‌شده است که چه کسانی باید رد صلاحیت شوند.»

سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی نیز با انتشار بیانیه‌ای به رد صلاحیت کاندیداهای مجلس ششم اعتراض کرد. «محمد سلامتی»، دبیرکل این سازمان گفت: «وقتی شورای نگهبان جناحی عمل کند همه‌چیز خراب می‌شود». در این میان هرچند صلاحیت «بهزاد نبوی» و «محسن آرمین»، دو چهره شاخص سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی، تایید شده بود اما صلاحیت «هاشم آقاجری»، دیگر عضو این گروه، رد شد.

در شهرهای کوچک، رد صلاحیت کاندیداهایی که در بین مردم محبوبیت داشتند با اعتراض روبرو می‌شد. مردم فسا نسبت به رد صلاحیت «احمد جمالی»، کاندیدای این شهر در مقابل گلزار شهدای این شهرستان تجمع کردند.

 تعدادی از خانواده‌های شهدای وزوان و اهالی شهرهای برخوار، میمه و وزوان، با ارسال نامه سرگشاده‌ای به شورای نگهبان از رد صلاحیت «هوشنگ پاک‌نژاد» انتقاد کردند. در این نامه آمده بود: «رد صلاحیت نامبرده با هیچ‌یک از معیارها و ملاک‌های قانونی، وجدانی و اخلاقی سنخیت نداشته است.»

«محمدرضا ملکیان»، از کاندیداهای آمل که عضو سابق دفتر تحکیم وحدت و از بنیان‌گذاران جبهه دوم خرداد در مازندران که سابقه عضویت در سپاه را هم داشت، به دلیل «عدم التزام عملی به اسلام و نظام جمهوری اسلامی» از سوی شورای نگهبان رد صلاحیت شد.

«محسن واهب»، کاندیدای رد صلاحیت شده مجلس ششم از حوزه انتخابیه اصفهان که پس از رد صلاحیت برای مجلس پنجم از دادگاه حکم برائت گرفته بود، خواستار پاسخگویی درباره رد صلاحیتش شد. او درباره موارد جدیدی که از سوی شورای نگهبان مطرح‌شده نوشت: «اگر اتهام جدیدی مطرح است به‌صورت کتبی به این‌جانب ابلاغ و فرصت دفاع حضوری داده شود.» «حمیدرضا جلایی پور»، مدیرمسئول روزنامه «جامعه»، نیز هم از شورای نگهبان خواست یا صلاحیت او را تایید کنند و یا در غیر این صورت حق قانونی او ایجاب می‌کند که دلایل و مدارک رد صلاحیت را اعلام کنند.

«لطیف صفری»، نماینده سابق مجلس و عضو شورای مرکزی مجمع نمایندگان ادوار خواهان رسیدگی مجدد شورای نگهبان به مساله رد صلاحیت خود شد.

«مصطفی تاج‌زاده»، رییس ستاد انتخابات کشور، ۱۲بهمن۱۳۷۸ در گردهمایی مدیران روابط عمومی وزارت کشور گفت: «صلاحیت ۲۱۰ نفر از داوطلبان به استناد وابستگی به گروه‌های غیرقانونی رد شده است، باید معلوم شود شورای نگهبان از طریق چه مکانیزمی وابستگی این داوطلبان را به گروه‌های غیرقانونی احراز کرده است زیرا مراجع قانونی و به‌ویژه وزارت اطلاعات و دادستانی انقلاب سابقه وابستگی تشکیلاتی با هواداری از گروه‌های غیرقانونی را درباره اکثر آنان اعلام نکرده‌اند.» او همچنین گفت که ۵۰ نفر از رد صلاحیت شدگان رزمنده، جانباز و آزاده‌اند.

هاشم آغاجری، نامزد رد صلاحیت شده مجلس ششم، در میزگردی به نام «آپارتاید سیاسی» که ۲۵بهمن۱۳۷۸ برگزار شد گفت: «تا زمانی که مفسران قانون اساسی، فقیهان سنت‌گرا هستند هیچ کاری نمی‌توان کرد و من به شورای نگهبان حق می‌دهم که ما را رد صلاحیت کند.»

در مقابل «محمد یزدی»، عضو شورای نگهبان، در خطبه‌های نماز جمعه ۲۹بهمن۱۳۷۸ در واکنش به انتقادها از شورای نگهبان گفت: «من شهادت می‌دهم که شورای نگهبان به‌هیچ‌وجه با هیچ جناحی و با هیچ حزبی و گروهی ارتباط ندارد و قبل از هر چیز خدا را، اسلام را و انقلاب و وظایف شرعی‌اش را در نظر دارد و بعد قانون را.»

او در ادامه صحبت‌هایش گفت: «آقای کلینتون از آن‌سوی دنیا می‌گوید شورای نگهبان رد صلاحیت کرده است و ادعا می‌کند این ضربه به اصلاح‌طلبان است.»

شورای نگهبان در روز انتخابات هم دست از رد صلاحیت‌ها برنداشت. نام «وحید میرزاده»، تنها نامزد نیروهای ملی-مذهبی از حوزه انتخابیه کرمانشاه را با ماژیک از فهرست فرمانداری حذف شد و در شمار رد صلاحیت شدگان قرار گرفت.

دور نخست انتخابات در تاریخ ۲۹بهمن۱۳۷۸ و دور دوم انتخابات ۱۶اردیبهشت ۱۳۷۹ برگزار شد. پس از اعلام نتایج انتخابات مجلس ششم مشخص شد که ۲۳۰ نفر از نمایندگان مجلس پنجم در مجلس ششم حضور ندارند.

انتخابات مجلس ششم با تمام کش‌وقوس‌ها به برتری اصلاح‌طلبان در انتخابات منجر شد و در آن جریان اصول‌گرا یا راست پس از دو دوره برتری بار دیگر اقلیت مجلس شد.