چهارمحال و بختیاری، بیست و دومین استان بزرگ و بیست و ششمین استان پرجمعیت ایران است. منطقه‌ای خوش آب‌وهوا در دامنه شرقی کوهستان زاگرس که قرن‌ها مرکز خشک ایران را سیراب کرده است. چهارمحال و بختیاری جزو آخرین مناطقی است که می‌توان بحران آب را در آن متصور شد، اما در سال‌های اخیر، تغییر شرایط آب و هوایی از یک‌سو و افزایش جمعیت و سومدیریت منابع آب، از سوی دیگر، عملا باعث شده تا بحران به سرچشمه برسد و آب مساله اصلی زیستی در دامنه زاگرس شود.
بحران در چهارمحال و بختیاری البته محدود به آب نیست؛ به‌خصوص در یک سال گذشته بحران اقتصادی در کل ایران و به دنبال آن در استان بالا گرفته و سبب شده تا این منطقه نیز که روزگاری محل زندگی ایل‌نشینان نسبتا متمول بختیاری و کشاورزان خوشبخت چهارمحالی بود، گرفتار بحران اقتصادی شود. اگر به دماسنج بحران اقتصادی نگاه کنیم، خواهیم دید که تب چهارمحال و بختیاری اتفاقا بالا است و جزو مناطقی است که باید به آن به چشم اولویت نجات اقتصادی نگاه کرد. تنها دو شاخص نرخ بیکاری بالا (رتبه اول یا دوم کشوری در سال‌های اخیر) و نرخ تورم بالا (رتبه سوم و چهارم تورم کلی و رتبه اول تورم مواد غذایی) کافی است تا چهارمحال و بختیاری در صدر شاخص فلاکت در کل ایران قرار بگیرد.
در چنین شرایط بحرانی، انتخابات مجلس یازدهم در دوم اسفند خارج از این دایره تنگ زیستی و اقتصادی تعریف نخواهد شد. در مجلس گذشته ۷۲ درصد مردم استان در انتخابات مشارکت کردند. این رقم یکی از بالاترین میزان مشارکت (رتبه ۶) در سراسر ایران بود؛ اما با توجه به بالا گرفتن نارضایتی از وضعیت اقتصادی، اجتماعی و سیاسی، تضمینی وجود ندارد که چنین پدیده‌ای (نرخ مشارکت بالا) دوباره تکرار شود؛ مگر آنکه مردم متقاعد شوند شرکت آن‌ها در انتخابات ممکن است تغییری در وضعیت پیچیده و دشوار آن‌ها به وجود آورد. اما اولویت‌های این استان چیست؟
در این گزارش تلاش شده، ضمن مرور بیش از ۳۰ شاخص اصلی در بخش‌های جمعیت، سیاست، اقتصاد، جامعه، سلامت و محیط‌زیست و حوادث طبیعی، تصویری واقع‌گرایانه از اولویت‌ها و چالش‌های منطقه‌ای در استان ترسیم شود.
مسایل و اولویت استان در آستانه انتخابات مجلس یازدهم
۱- بیکاری و بحران معیشت
در آخرین آمار اشتغال (بهار ۱۳۹۸) نرخ بیکاری در استان چهارمحال و بختیاری، بیش از سایر مناطق ایران است. این فقط حکایت بهار امسال نیست بهار ۱۳۹۷ هم این استان رکورددار بالاترین نرخ بیکاری در ایران بود. میل به کار البته در چهارمحال و بختیاری چندان کم نیست، چنانکه این استان در میانه جدول نرخ مشارکت قرار دارد، اما مشکل کمبود فرصت شغلی برای کسانی است که دربه‌در دنبال کار می‌گردند. طبق آمار مرکز آمار ایران، پارسال ۱۷ درصد از این افراد حتی نتوانستند یک ساعت در هفته کار پیدا کنند، آن‌هم در شرایطی که تورم روزبه‌روز شرایط زندگی را سخت و سخت‌تر می‌کرد.
چهارمحال و بختیاری پارسال رتبه چهارم تورم را در کل ایران به خود اختصاص داده بود. میزان افزایش قیمت مواد غذایی هم در این استان بیش از سایر نقاط ایران بود. آمارهای خرداد ۱۳۹۸ هم نشان می‌دهد همچنان این استان رکورددار تورم مواد غذایی در ایران است. رتبه تورم کلی آن‌هم ارتقا پیدا کرده است.
برای اندازه‌گیری عمق فاجعه و محاسبه شاخص فلاکت، دو عدد تورم و بیکاری را در هم ضرب می‌کنند. با این حساب کاملا مشخص است که طی یک سال گذشته و بعد از بالا گرفتن بحران در ایران چگونه زندگی برای مردم چهارمحال و بختیاری، چه‌بسا بیشتر از بسیاری مناطق دیگر سخت و سخت‌تر شده است.
بی‌تردید واژه‌های بیکاری، تورم در ماه‌های پیش رو جزو واژه‌های پربسامد خواهد بود و کوهپایه‌نشینان زاگرس از هرکسی که برای نمایندگی مجلس از چهارمحال و بختیاری نامزد شود، درباره بحران اقتصادی و معیشت خود خواهند پرسید.
۲- بحران انتقال آب
بحران آب؛ این کلمه‌ای است که این روزها و هفته‌ها و ماه‌ها و سال‌های آینده در ایران زیاد تکرار می‌شود. بااین‌همه، بعضی مناطق ایران در این بحران پیشتاز هستند. وضعیت نسبتا مساعد آب و هوایی استان چهارمحال و بختیاری، قابل‌مقایسه با بسیاری از مناطق ایران نیست. چنانکه در رده‌بندی خشک‌سالی هواشناسی در ایران، این استان در ردیف‌های پایینی قرار دارد. طبق آمار مرکز ملی خشک‌سالی در اردیبهشت امسال (بعد از بارندگی‌های چشمگیر فروردین ۱۳۹۸) همچنان ۶۵ درصد استان گرفتار درجات مختلف خشک‌سالی هواشناسی است و ازاین‌جهت، چهارمحال و بختیاری در رده ۲۲ قرار دارد.
اما اگر به‌جز آب‌وهوا، موضوع مدیریت منابع آب را هم وارد ماجرا کنیم، با منطقه‌ای بحران‌زده روبه‌رو خواهیم شد که اثرات اجتماعی و سیاسی بحران آب در آن پدیدار شده است. اختلاف آبی چهارمحال و بختیاری و اصفهان در سال‌های گذشته، منجر به ناآرامی و درگیری شده و حتی کشته هم به‌جا گذاشته است. انتخاب میان زندگی مردم چهارمحال و بختیاری یا حیات زاینده‌رود و اصفهان (که خود درگیر انتقال آب به یزد است) دوراهی خطرناکی است. بی‌تردید، پیدا کردن یک راه سوم از اولویت‌های منطقه‌ای در استان چهارمحال بختیاری و استان‌های هم‌جوار است.
۳- جبران خسارت‌های سیل
یک روی دیگر خشک‌سالی، رویدادهای شدید آب‌وهوایی و سیل و خسارت‌های سنگین آن است. چهارمحال و بختیاری امسال را با بلای سیل آغاز کرد و جزو مناطق خسارت‌دیده در سیل فروردین ۱۳۹۸ بود. همان روزهای اول (۶فرودین ۱۳۹۸) مسوولان استانی خسارت سیل را حدود ۱۵۰ میلیارد تومان ارزیابی کردند، اما کمی بعد (۱۳فروردین ۱۳۹۸) مقام‌های محلی حجم خسارت‌ها را بالغ‌بر ۶۰۰ میلیارد تومان ارزیابی کردند.
این رقم در مقیاس استان چهارمحال و بختیاری عدد بزرگی است؛ استانی که کل بودجه دولتی‌اش ۴۴۳ میلیارد تومان است و بیش از ۲۸۰ میلیارد تومان آن به امور جاری، ازجمله پرداختن حقوق کارکنان دولت در این استان اختصاص دارد. در چنین شرایطی بازسازی مناطق سیل‌زده و جبران خسارت خسارت‌دیدگان یکی از چالش‌های بزرگ منطقه‌ای است. حتی در شرایط نسبتا عادی هم معمولا روند بازسازی و جبران خسارت کند و همراه با نارضایتی عمومی است، چه برسد به شرایط فعلی که بحران اقتصادی عملا شرایط را پیچیده‌تر هم کرده است.
بعد از رفت‌وبرگشت فراوان، آیت‌الله خامنه‌ای رهبر ایران با برداشت ۵ هزار میلیارد تومان از صندوق توسعه ملی برای جبران خسارت سیل موافقت کرد. معلوم نیست چقدر از این پول به استان چهارمحال و بختیاری برسد و اوضاع کی و چگونه سروسامان بگیرد.
۴- بحران زیستی عشایر
یک‌دهم جمعیت استان چهارمحال و بختیاری را عشایر تشکیل می‌دهند. عشایری که هم‌زمانی تنگناها و مشکلات اقتصادی و مکانی و طبیعی باعث شده تا سخت‌ترین شرایط زیستی را در تاریخ تجربه کنند.
سیل امسال خسارت‌های مالی و جانی زیادی به عشایر استان وارد کرد و بنیان‌های اقتصادی آن‌ها را شکننده‌تر از پیش کرد. تغییرات آب‌وهوایی در خوزستان و کمبود مراتع باعث شده تا عشایر ناگزیر از کوچ زودهنگام به مناطق مرتفع استان چهارمحال و بختیاری شوند و این کوچ زودهنگام عملا آسیب‌پذیری عشایر را در برابر حوادث طبیعی و چالش پیدا کردن مرتع مناسب برای چرای دام‌هایشان بیشتر می‌کند.
در صورت حل نشدن مشکلات باقی‌مانده عشایر ایران، آن‌ها هم ناگزیر به یکجانشینی خواهند شد؛ واقعیت تلخ این است که این «یکجا» جایی به‌جز حاشیه شهرهای استان چهارمحال و سایر استان‌های ایران نخواهد بود. مناطقی که همین‌الان هم با مشکلات زیادی دست‌وپنجه نرم می‌کنند.
۵- مشکلات شهری، حاشیه‌نشینی و آسیب‌های اجتماعی
مقایسه آمارهای جمعیتی استان چهارمحال و بختیاری نشان می‌دهد طی سال‌های اخیر سرعت رشد شهرنشینی در آن بسیار بالا بوده است. ۲۰ سال پیش چیزی حدود ۴۵ درصد مردم استان در مناطق شهری زندگی می‌کردند. این عدد در سال ۱۳۹۵ به بیش از ۶۵ درصد رسیده است. این اختلاف ۲۰ درصدی بیشتر از رشد شهرنشینی در کل کشور است.
تغییر نسبت جمعیتی بی مساله نخواهد بود. چنانکه در سال‌های اخیر، در میان اخبار می‌توان به گزارش‌هایی برخورد که نشان می‌دهد مشکل حاشیه‌نشینی به شهرهای استان چهارمحال و بختیاری هم سرایت کرده است. به گفته برخی مقام‌های محلی مشکلات و آسیب‌هایی مانند اعتیاد، افسردگی و رفتارهای پرخطر مانند خودکشی، جزو آسیب‌های اجتماعی استان است.
طبق آمار نیروی انتظامی در سال ۱۳۹۶، بیش از ۲۹۰۰ نفر در این استان به دلیل جرایم ناشی از مواد مخدر بازداشت شده‌اند. اگر این عدد را به نسبت جمعیت استان محاسبه کنیم، چهارمحال و بختیاری ششمین استان ایران با بالاترین نرخ دستگیری مرتبط با مواد مخدر است.
شاخص‌های استانی
۱- جمعیت
برآورد جمعیت در سال ۱۳۹۸: ۹۷۹ هزار نفر – رتبه کشوری: ۲۶
نرخ شهرنشینی: ۶۵ درصد – رتبه کشوری: ۲۱
نرخ روستانشینی: ۳۵ درصد – رتبه کشوری: ۱۱
وضعیت مهاجرت: مهاجرفرست
نرخ مهاجرپذیری: ۵ درصد
نرخ مهاجرفرستی: ۷ درصد
۲- سیاست
تعداد نمایندگان مجلس: ۴ نماینده
تعداد نمایندگان زن: یک نماینده
نرخ مشارکت در انتخابات مجلس پیشین: ۷۲ درصد – رتبه کشوری: ۶
۳- اقتصاد:
سهم از تولید ناخالص داخلی در سال ۱۳۹۴: ۰.۷۳ درصد – رتبه کشوری: ۲۸
سهم از تولید ناخالص داخلی (بدون نفت) در سال ۹۴: ۰.۸۱ درصد – رتبه کشوری: ۲۷
درآمدهای استان در بودجه ۱۳۹۸: ۳۲۶ میلیارد تومان – رتبه کشوری: ۲۸
سرانه بودجه استانی در سال ۱۳۹۸: ۴۵۲ تومان به ازای هر نفر – رتبه کشوری: ۸
میانگین درآمد خانوار شهری در سال ۱۳۹۶: ۳،۰۲۷،۰۵۰ تومان در ماه – رتبه کشوری: ۴
میانگین درآمد خانوار روستایی در سال ۱۳۹۶: ۱،۸۴۵،۵۶۷ تومان در ماه – رتبه کشوری: ۱۱
میانگین هزینه خانوار شهری در سال ۱۳۹۶: ۲،۶۶۰،۲۲۵ تومان در ماه – رتبه کشوری: ۵
میانگین هزینه خانوار روستایی در سال ۱۳۹۶: ۱،۵۹۳،۲۱۷ تومان در ماه – رتبه کشوری: ۱۲
سهم غذا از سبد خانوار: ۳۷ درصد – رتبه کشوری: ۴
تورم دوازده‌ماهه سال ۱۳۹۷: ۳۲ درصد – رتبه کشوری: ۴
تورم دوازده‌ماهه مواد غذایی در سال ۱۳۹۷: ۴۴ درصد – رتبه کشوری: ۱
۴- جامعه:
نرخ بیکاری: ۱۷.۴ درصد- رتبه کشوری: ۲
نرخ مشارکت اقتصادی: ۴۰.۸ درصد – رتبه کشوری: ۱۴
نرخ مشارکت اقتصادی زنان: ۱۷ درصد- رتبه کشوری: ۱۳
نسبت اشتغال: ۳۳.۷ درصد – رتبه کشوری: ۲۳
نرخ فقر در سال ۹۵: ۲ درصد – رتبه کشوری: ۳۰
نسبت طلاق به ازدواج: ۱۶ درصد – رتبه کشوری: ۳۰
نرخ ازدواج دختران زیر ۱۵ سال در سال ۱۳۹۶: ۳ درصد – رتبه کشوری: ۲۵
نرخ بازداشت‌شدگان مواد مخدر در سال ۱۳۹۶: ۶۹۳ در ۱۰۰ هزار نفر – رتبه کشوری: ۶
۵- سلامت
پزشک به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر: ۸۹ نفر – رتبه کشوری: ۲ (شاغل در دانشگاه‌های علوم پزشکی)
تخت بیمارستانی به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر: ۱۸۰ تخت – رتبه کشوری: ۱۸
۶- محیط‌زیست و حوادث طبیعی
تعداد زلزله در سال ۱۳۹۶: ۲ مورد با ۲۵ مصدوم
تعداد سیل در سال ۱۳۹۶: ۲۹ سیل با ۲ مصدوم
سایر حوادث نیازمند امداد در سال ۱۳۹۶: ۶۳۹ مورد – رتبه کشوری: ۱۹
(شامل برف، کولاک، رانش زمین، ریزش آوار، صاعقه، طوفان، گردوغبار، کوهستان و حوادث هوایی، کارگاهی، کوهستان و هوایی)
درصد مساحت خشک‌سالی ده‌ساله (با درجه‌های مختلف) در اردیبهشت ۱۳۹۸: ۶۵.۱ درصد – رتبه کشوری: ۲۲
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر