تبلیغات زودهنگام مجلس؛ از پیامک های انبوه تا شام و ناهارهای میلیاردی

مهرداد خیراندیش

انتخابات یازدهمین دوره مجلس شورای اسلامی کمتر از ۳ ماه دیگر برگزار می‌شود ولی تبلیغات انتخاباتی بصورت غیرقانونی شروع شده و بسیاری از کاندیداها منتظر فرا رسیدن موعد تبلیغات نمانده‌اند.

بر اساس ماده ۵۶ قانون انتخابات مجلس شورای اسلامی، تبلیغات انتخاباتی از ۸ روز پیش از انتخابات آغاز شده و ۲۴ ساعت پیش از آن ممنوع خواهد شد. اما با وجود این تصریح قانونی، بسیاری از کاندیداهای انتخابات مجلس نه از هشت روز بلکه از ماه‌ها پیش از انتخابات تبلیغات خود را آغاز کرده‌اند.

تبلیغات زودهنگام داوطلبان انتخابات مجلس بیشترین حجم تخلف‌های انتخاباتی را به خود اختصاص می‌دهد. به‌عنوان مثال، تنها دو روز پس از آغاز ثبت نام داوطلبان، ۷۲ مورد تخلف انتخاباتی در استان فارس گزارش شد که بیشتر آن‌ها مربوط به تبلیغات زودهنگام هستند.

بازار تبلیغات زودهنگام در انتخابات مجلس ایران به اندازه‌ای گرم است که حتی هشدار مقامات قضایی و اجرایی جمهوری اسلامی هم باعث کسادی رونق آن نشده‌است.

تخلف از قانون انتخابات و آغاز پیش از موعد تبلیغات تنها محدود به علاقه‌مندان مجلس شورای اسلامی نیست بلکه فقها و روحانیون علاقه‌مند به ورود به مجلس خبرگان را نیز شامل می‌شود.

از پیامک های انبوه تا شام و ناهارهای میلیاردی

تبلیغات انتخاباتی در ایران مدتها است که دیگر به چاپ و انتشار عکس کاندیداها محدود نبوده و اشکال متفاوت و تازه‌ای پیدا کرده‌است. برگزاری نشست‌های شبانه، حضور در مجالس شادی و عزا، ارسال انبوه پیامک به مناسبت های مختلف، برپایی سفره‌های ناهار و شام، و مهم‌تر از همه حضور گسترده در فضای مجازی از شیوه‌های تبلیغاتی است که از مدت‌ها قبل از انتخابات آغاز می‌شود.

تبلیغات زودهنگام در فضای مجازی از جمله مسایلی است که برگزارکنندگان و ناظران انتخابات را غافلگیر کرده و به نظر می‌رسد راه‌حل خاصی برای آن ندارند. در یک مورد، علی اصغر رفاهی، مدیر کل پیشگیری‌های مردمی معاونت اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم قوه قضاییه از مردم خواسته تا از تبلیغات زودهنگام انتخاباتی اسکرین شات گرفته و برای مقامات ارسال کنند. اما تداوم تبلیغات انتخاباتی در قالب گروه‌های تلگرامی و صفحات اینستاگرامی نشان می‌دهد که این راه‌حل‌ها تاثیری چندانی در اراده داوطلبان برای تخلف از قانون انتخابات نگذاشته‌است.

تبلیغات زودهنگام چهره‌های شناخته شده

تبلیغات زودهنگام تنها از سوی نامزدهای کمتر شناخته شده‌ای که عجله دارند تا خود را به سرعت از راه بهارستان به سر سفره انقلاب برسانند صورت نمی‌گیرد.

تعدادی از چهره‌های شناخته شده سیاسی جمهوری اسلامی نیز قانون را در راه رسیدن به مجلس قانون‌گذاری نقض می‌کنند. یکی از بارزترین نمونه‌های تبلیغات زودهنگام را باید پوشش گسترده ثبت‌نام و سخنرانی‌های «محمد باقر قالیباف»، کاندیدای نزدیک به نظامیان، به وسیله صدا و سیمای جمهوری اسلامی دانست.

پخش خبر و تصاویر ثبت‌نام و سخنرانی این کاندیدای اصولگرا از پربیننده ترین برنامه‌های تلویزیون جمهوری اسلامی، صدای تعدادی از نمایندگان مجلس و مسوولان برگزاری انتخابات را نیز درآورد. در همین رابطه، «بهروز نعمتی»، نماینده تهران در مجلس در روز ۱۷ آذر در نطق پیش از دستور خود گفت: «یکی از خبرنگاران اعلام کرد تصاویر افراد را به دلیل این‌که به طرفدارای از عده‌ای متهم نشویم منتشر نمی‌کنیم، ولی در همان زمان سخنان شهردار سابق تهران را در دانشگاه علامه که برنامه‌ای ۱۰۰ درصد انتخاباتی بود را نشان دادند.»

رییس ستاد انتخابات کشور نیز از عملکرد صدا و سیما در پوشش ثبت‌نام قالیباف انتقاد کرده و اعلام کرد که در این زمینه به صدا و سیما هشدار داده‌است. هشداری که البته با توجه به استقلال صدا و سیما از دولت و وابستگی کامل آن به رهبری جمهوری اسلامی مشخص نیست چه تاثیری در رویکرد این نهاد داشته باشد.

از دیگر مصادیق تبلیغات زودهنگام چهره‌های شناخته شده در انتخابات مجلس یازدهم رپورتاژ آگهی‌هایی است که به وسیله روزنامه ها و خبرگزاری‌های سراسری برای این کاندیداها تهیه می‌شود.

به عنوان نمونه باید به مصاحبه خبرگزاری ایلنا با «مصطفی میرسلیم» در روز بیستم آذر اشاره کرد. مصاحبه ای که کاملا رنگ و بوی تبلیغاتی داشته و در آن میرسلیم به انتقاد از مجلس کنونی و تشریح دیدگاه‌های خود پرداخته و در آخر رییس جمهور را نیز به مناظره دعوت می‌کند.

استفاده از نشریات سراسری برای تبلیغات زودهنگام تنها محدود به ثبت‌نام کنندگان انتخابات مجلس یازدهم نیست و داوطلبان انتخابات مجلس خبرگان نیز در این تخلف دستی دارند. به عنوان نمونه، می‌توان به رپورتاژ آگهی روزنامه صدای اصلاحات برای «محمد زارع فومنی»، کاندیدای انتخابات میاندوره­‌ای مجلس خبرگان از تهران اشاره کرد که بر صفحه اول این روزنامه نقش بسته و مصداق بارز تبلیغات زودهنگام انتخاباتی به‌شمار می‌رود.

تبلیغات زودهنگام در قاموس شیفتگان خدمت

 مقامات جمهوری اسلامی خود را شیفته خدمت و نه تشنه قدرت معرفی می‌کنند اما تبلیغات غیرقانونی و پرهزینه بسیاری از داوطلبان نمایندگی مجلس برای رسیدن به بهارستان نشان از فضای متفاوتی دارد.

آنچه صندلی‌های مجلس را برای ثبت‌نام کنندگان انتخابات تا این اندازه جذاب کرده‌است نه شوق خدمت بلکه فرصت‌هایی است که دست یابی به کرسی نمایندگی برای صاحبان آن فراهم می‌کند. تجربه دوره‌های گذشته مجلس نشان می‌دهد که اگرچه این نهاد از تصمیم‌گیری‌های کلان سیاسی و اقتصادی و اجتماعی کشور کنار گذاشته شده، اما کماکان حب قدرت را در بسیاری از نمایندگان آن تامین و برای برخی از آنها نیز پلی می شود برای پیشبرد منافع شخصی.