رابطه مجلس هشتم و دولت؛ رییس‌جمهور در برابر پرسش نمایندگان

داستان رد صلاحیت‌ها در انتخابات مجلس هشتم نیز تکرار شد و اصولگرایان بار دیگر توانستند با ارائه دو فهرست، اکثریت پارلمان را به دست آورند: «جبهه متحد اصولگرایان» و «ائتلاف فراگیر اصول‌گرایان». این دو فهرست مجموعا  ۱۵۳ نماینده به مجلس فرستادند و در کنار اقلیت اصلاح‌طلب و مستقل، یکی از چالشی‌ترین روابط دولت و مجلس را رقم زدند.

جای خالی اصولگرایان منتقدی چون «عماد افروغ» را در مجلس هشتم، طیفی دیگر از همفکران او پر کردند که مهم‌ترین آن‌ها «علی مطهری» بود. ۱۰ روز قبل از آغاز به کار مجلس هشتم، «محمود احمدی‌نژاد»، «مصطفی پورمحمدی» را از وزارت کشور عزل و «علی کردان» را به‌جای او به مجلس معرفی کرد. مجلس نیز در اولین اقدام در ۱۵مرداد۱۳۸۷ با ۱۶۹ رای موافق او را تایید کرد.

هنوز ۲۴ ساعت از وزارت کردان نگذشته بود که سایت اصولگرای الف متعلق به «احمد توکلی» با انتشار پاسخ دانشگاه آکسفورد اصالت مدرک دکترای وزیر را زیر سوال برد و بحث‌ها درباره تقلبی بودن آن، جنجالی بزرگ آفرید.

 پس از سه ماه جدال اطلاعیه‌ها و تکذیبیه‌ها در میانه آبان وزیر کشور با رای بالای ۱۸۸ نماینده از کل ۲۴۷ رای عزل شد. این بیشترین رای منفی به لحاظ عددی و درصدی به یک وزیر استیضاح شده تا آن تاریخ  و کمترین رای مثبت (۴۵ رای) بود، چه آنکه در ماجرای استیضاح و برکناری وزیر راه دولت خاتمی در مجلس هفتم، اگرچه آرای منفی او هم ۱۸۸ بود اما مجموع آرا ۲۵۶ و آرای موافق او هم ۵۹ بود. 

به‌این‌ترتیب مجلس در اقدامی بی‌سابقه سه ماه بعد از رای اعتماد به یک وزیر، او را با استیضاح کنار گذاشت و اولین تقابل جدی پارلمان اصولگرا با دولت شکل گرفت. در جریان این استیضاح پرحاشیه، عباسی، یکی از مدیران کل دفتر احمدی‌نژاد اقدام به ارائه چک پنج‌میلیونی به برخی نمایندگان با عنوان «کمک به مساجد» کرد که به «رشوه» برای پس گرفتن امضای استیضاح تعبیر شد و جنجال زیادی آفرید و رییس مجلس را وادار به اخراج عباسی از مجلس کرد.

دومین برکناری رکوردهای جدید  

سریع‌ترین برکناری وزیری که یک مجلس به او رای داده بود (علی کردان) و بیشترین رای منفی در یک استیضاح  تنها رکورد ثبت‌شده در مناسبات دولت و مجلس  اصولگرا نبود؛ دو سال بعد با عزل «حمید بهبهانی» وزیر راه، مجلس هشتم، نخستین مجلسی لقب گرفت که در یک دوره دو وزیر یک رییس‌جمهور را با استیضاح برکنار کرده است. 

درحالی‌که تا پیش از آن تنها سه وزیر در تمام دولت‌ها توسط مجالس هفتگانه برکنار شده بودند. «ایرج فاضل» (مجلس سوم)، «عبدالله نوری» (مجلس پنجم) و «احمد خرم» (مجلس هفتم).  نمایندگان مجلس در بهمن ۱۳۸۹ حمید بهبهانی وزیر راه را به دلیل «وقوع سوانح هوایی پی‌درپی، استفاده غیرموجه از ناوگان هوایی مستهلک، عدم جدیت در اصلاح مسیرهای حادثه‌خیز» استیضاح و با ۱۴۷ رای منفی برکنار کردند.

 نکته عجیب عدم حضور شخص وزیر در جلسه استیضاح بود که در نوع خود بی‌سابقه بود و اعتراض‌های وسیع مجلس را برانگیخت. سریال استیضاح وزرای احمدی‌نژاد البته به همین دو مورد ختم نشد و «مجید نامجو»، وزیر نیرو و «شمس‌الدین حسینی»، وزیر اقتصاد نیز استیضاح شدند هرچند استیضاح آن‌ها به برکناری‌شان منجر نشد. «ضعف مدیریت و برنامه‌ریزی، عدم رعایت عدالت و اجرای تعهدات و موارد تبعیض‌آمیز» از جمله موارد استیضاح نامجو بود و حسینی به دلیل فساد مالی سه‌هزارمیلیاردتومانی استیضاح شده بود.

تاخیر در ارایه بودجه سالانه       

بحث و بررسی بودجه‌های سالانه همواره یکی از مهم‌ترین تعاملات دولت و مجلس است، اما تاخیرهای مکرر در ارائه بودجه از سوی دولت احمدی‌نژاد، این بار مجلس هشتم را با چالشی بزرگ در رابطه با دولت مواجه کرد بطوری‌که بارها اعتراض شدید نمایندگان و رییس مجلس را در پی داشت.

 نمایندگان با توجه به تاخیرهای ارائه بودجه به مجلس قبل، در همان آغاز کار قانونی را تصویب کردند که به‌موجب آن، دولت موظف بود تا نیمه آذر لایحه بودجه سال بعد را ارائه کند، اما احمدی‌نژاد نه‌تنها توجهی به آن نکرد، بلکه اولین بودجه را (بودجه سال ۱۳۸۸) در مجلس هشتم با ۵۳ روز تاخیر، دومی را با ۴۹ روز تاخیر، بودجه سال ۱۳۹۰ را با ۷۵ روز تاخیر و بودجه ۱۳۹۱ را به نحوی به مجلس داد که کار تصویب آن به  ۳۰ اردیبهشت‌ سال بعد رسید. 

  معرفی سه زن و کمترین رای یک وزیر 

اولین مواجهه مجلس با دولت بعد از انتخابات پر حرف‌وحدیث سال ۱۳۸۸ و در بحبوحه اعتراضات مردمی، هنگام معرفی کابینه دوم احمدی‌نژاد بود؛ او در این دوره برای نخستین بار در تاریخ جمهوری اسلامی سه وزیر زن را پیشنهاد کرده بود. 

در روز نخست «محمدرضا باهنر»، «احمد توکلی» و علی مطهری به‌عنوان سرشناس‌ترین مخالفان کابینه و «مرتضی آقاتهرانی» و «فاطمه آلیا» به‌عنوان موافق صحبت کردند. پس از پنج روز بحث درباره وزرای پیشنهادی، ۱۲ شهریور از ۲۱ گزینه معرفی‌شده، پارلمان به ۱۸ وزیر پیشنهادی ازجمله «مرضیه وحید دستجردی» (نخستین وزیر زن پس از انقلاب) رای اعتماد داد، اما «سوسن کشاورز»، وزیر پیشنهادی آموزش‌وپرورش، «فاطمه آجرلو»، وزیر پیشنهادی رفاه و تامین اجتماعی و «محمد علی‌آبادی»، وزیر پیشنهادی نیرو نتوانستند رای اعتماد مجلس را جلب کنند.

 در این جلسه، سوسن کشاورز با کسب تنها ۴۹ رای موافق (در برابر ۲۰۹ مخالف و ۲۸ ممتنع) یکی از کمترین آرای وزرای پیشنهادی را در جمهوری اسلامی به دست آورد و رکورد منفی دیگری در مناسبات دولت احمدی‌نژاد با مجلس ثبت شد. دو ماه بعد وزرای جایگزین معرفی و تایید شدند.

سوال از رییس‌جمهور و شوخی با مجلس 

 اگر از بحث‌ها و مشاجرات دولت و مجلس درباره لایحه هدفمندی یارانه‌ها، خانه‌نشینی ۱۱ روزه احمدی‌نژاد و عزل ناکام وزیر اطلاعات و جنجال ادغام وزارتخانه‌ها بگذریم، آخرین تقابل دولت و مجلس هشتم مربوط به طرح سوال از رییس‌جمهور بود. اتفاقی که برای نخستین بار در جمهوری اسلامی رقم می‌خورد. 

نمایندگان مجلس که با استیضاح و تذکر و حتی شکایت نتوانسته بودند رییس‌جمهور را به تغییر رویه وادارند، این بار به «طرح سوال» متوسل شدند؛ احمدی‌نژاد ساعت ۹ صبح ۲۴اسفند۱۳۹۰ یک هفته قبل از عید نوروز در صحن علنی مجلس حاضر شد، در سخنانی که با شوخی همراه بود گفت: «شب عید است؛ می‌خواهیم با هم صفا کنیم.» او نمایندگان مجلس را با این عبارات عصبانی‌تر کرد و رفت و نشان داد که با مجلس سر سازش ندارد.