تخلفات و تقلب‌های انتخابات مجلس چهارم: اعتراض اکثریت به «تقلب» اقلیت

حسام قناطیر

انتخابات مجلس چهارم که در دولت «علی‌اکبر هاشمی رفسنجانی» و  در آغاز دوره رهبری آیت‌الله خامنه‌ای برگزار شد یک تفاوت عمده با انتخابات مجلس سوم داشت و آن اشتراک دیدگاه اعضای شورای نگهبان و وزارت کشور بود. اشتراک نظری که به حذف گسترده کاندیداهای جناح چپ منجر شد.

جریان چپ یا گروه های مشهور به «خط امام» معتقد بود که علاوه بر رد صلاحیت‌های گسترده نامزدهای این گروه، تقلب‌های زیادی نیز در انتخابات رخ داده است. این جریان، اکثریت مجلس سوم را در اختیار داشت و اقلیت این مجلس، یعنی جریان راست را متهم می‌کرد که با رد صلاحیت‌های گسترده و «تقلب» قصد دارد به اکثریت بدل شود.

اعضای این جریان معتقد بودند که در جریان برگزاری انتخابات، در صندوق‌های رای تخلف رخ داده است. استفاده از تریبون‌های نماز جمعه و صداوسیما و دیگر مراکز برای تبلیغ جریان رقیب، دیگر تخلف‌هایی بود که اعضای این جریان از آن سخن می‌گفتند. «نشریه  بیان» در اسفند ۱۳۷۰ در شماره ۱۶ خود دراین‌باره نوشت: «تریبون مقدس نماز جمعه به‌عنوان وسیله‌ای جناحی درآمده و بدون نیاز به پرده‌پوشی مورد سواستفاده تبلیغاتی قرارگرفته است. صحت این مدعا هنگامی بیشتر مشخص می‌شود که نام حتی یک نفر از افراد جناح مقابل در بین اسامی دیده نمی‌شود.»

بر اساس ادعای جناح چپ، طرفداران جناح مخالف به انتشار شب‌نامه دست زدند و از صداوسیما استفاده کردند؛ چنانکه «رسول منتجب نیا» نماینده مردم شیراز در مجلس سوم، روز ۲۶فروردین در صحن علنی مجلس گفت: «در روز ممنوعیت تبلیغات، در مشهد، خوزستان و فارس و تبریز علیه کاندیداهای خط امام، شب‌نامه‌هایی را در سطح وسیع پخش کرده و انواع اتهامات را به آن‌ها وارد نمودند و مردم را توجیه کردند به این‌ها رای ندهید.»  او در بخش دیگری از صحبت‌هایش گفت که صداوسیمای جمهوری اسلامی بیشترین استفاده را در «تقویت یک جناح و کوبیدن جناح خط امام» داشته است.

بااین‌حال، ستاد انتخابات کشور در تاریخ ۹فرودین۱۳۷۱ اعلام کرد که عمده تخلفات صورت گرفته تا آن تاریخ تخلفات تبلیغاتی بوده که به دلیل عدم درک صحیح قوانین صورت گرفته است. 

خبرگزاری جمهوری اسلامی به نقل از یکی از مسئولان هیات مرکزی بازرسی انتخابات مستقر در وزارت کشور نوشت: «چند مورد جانب‌داری بعضی از مجریان و ناظران از برخی از داوطلبان نمایندگی مشاهده شده است که پیگیری لازم در این خصوص به‌عمل‌آمده است.» 

بر اساس گزارش روزنامه‌های وابسته به جریان چپ، تخلفات انتخاباتی  روز رای گیری هم ادامه یافت. ایجاد محدودیت برای نماینده کاندیداها در شعب اخذ رای، یکی از این تخلفات بود.

 مجمع روحانیون مبارز تهران مدعی شد که در طول چند روز گذشته هیات نظارت انتخابات تهران به روش‌های گوناگون مزاحمت ایجاد کرده تا این مجمع نتواند از حق قانونی خود استفاده کند. شورای نگهبان و هیات نظارت انتخابات تهران با حضور زنان بر سر صندوق‌ها به‌عنوان نماینده کاندیداها مخالفت کردند. درنتیجه این محدودیت‌ها، درحالی‌که مجمع روحانیون مبارز تهران حق معرفی حدود ۶۵۰۰ نماینده کاندیداها را برای حضور در سر صندوق‌های اخذ رای -مطابق ماده ۵۵ قانون انتخابات- داشت،  تنها ۶۰۱ نفر از ناظران اش توسط شورای نگهبان پذیرفته شدند.

درباره دست‌کاری در آرای صندوق و شمارش آرا هم حرف‌وحدیث‌های بسیاری بود و نامزدهای برخی از شهرها دراین‌باره سخن گفتند. داوود توحیدی، نماینده بروجن در مجلس سوم  گفت: «در حوزه انتخابیه بروجن از جمعیتی نزدیک به ۱۸۰ هزار نفر، ۱۲۰ هزار رای به صندوق‌ها ریخته شده است. این آرا از کجا آمده است؟ » 

اما مقام‌های مسوول، تخلفات رخ‌داده در انتخابات را کوچک برشمردند. در روز برگزاری انتخابات «محمد حسینی رضایی»، رییس هیات بازرسی انتخابات مستقر در وزارت کشور، عمده‌ترین تخلفات را نوشتن رای توسط افراد غیرمسوول برای رای دهندگان بی‌سواد و یا کم‌سواد عنوان کرد. 

اکبر هاشمی رفسنجانی رییس‌جمهور وقت، از وزارت کشور، شورای نگهبان و نیروهای انتظامی تقدیر کرد و گفت: «سعی در مخدوش جلوه دادن انتخابات به نفع هیچ‌کس نیست.»

اعتراض جریان چپ به «تقلب» در انتخابات، مانند اعتراض این جریان به رد صلاحیت‌ها به نتیجه نرسید و این گروه در مجلس چهارم در اقلیت قرار گرفت.

به‌جز اعتراضات جریان چپ، برخی از نامزدهای مستقل نیز معتقد بودند که رقبای آن‌ها در انتخابات تقلب کرده‌اند. یکی از اعتراضات رایج در این دوره اعتراض نامزدها به خرید رای توسط رقبایشان با دادن شام و ناهار به مردم و اقداماتی ازاین‌دست بود.

در مجموع می توان گفت معترضان به صحت و سلامت انتخابات، عمده ترین تخلفات یا تقلبات در انتخابات مجلس چهارم را اینگونه برشمرده اند:

• استفاده جانبدارانه از صداو سیما و تریبون های نماز جمعه به نفع یک جناح
• تبلیغ علیه جناح چپ در روزی که تبلیغات ممنوع بود
• توزیع شب نامه علیه یک جریان 
• تخلفات تبلیغاتی و رعایت نکردن قانون انتخابات
• نوشتن رای توسط افراد غیرمسئول در حوزه های انتخابیه برای افراد بی سواد
• خرید رای و پهن کردن سفره های تبلیغاتی