هنر خیابانی در تهران رگ و ریشهای طولانی ندارد. اما از آنجایی که منع و سانسور در هنر و فرهنگ ایران بیداد میکند، بستر کاملا آماده است تا اعتراضها به شکل زیرزمینی در قالب موسیقی راک و رپ و گرافیتی خودنمایی کنند. هنر خیابانی تهران بیش از هر چیز مرهون همین اعتراض است. در نتیجه گرافیتی در تهران و مخصوصا بعد از ماجراهای سال ۸۸ رشد ناگهانی داشته است و هنرمندان خیابانی تهران و حومهی آن اکنون از بیست نفر که به شکل حرفهای فعالیت میکنند فراتر میرود.
خیابانهای شهر گاهی محل هنر نمایی پنهانِ نقاشانی ست که با امضای مستعار به طرح اثر میپردازند. «نفیر»، «قلم دار»، «افام»، «تنها»، «بلک هند»، و امضاها و نام های دیگر به مرور میروند که آشنا و جزئی از زندگانی شهری ما شوند.
کاری که حکومت در مقابل انجام میدهد، مطابق آنچه پیش بینی میشد، سرکوب و رنگ زدن و عدم تحمل است و این عدم تحمل البته، از تمایل زیاد متولیان حکومتی به هنر رسمی، کنترل شده و «مجوز دار» برمی آید. این در حالی ست که در هیچ کجای قانون اساسی و حتا حقوقی ایران خلق اثر هنری روی دیوارهای شهر جُرم تعریف نشده و آنها برای توجیه حذف و پاک سازی خود از عنوانِ مجعولِ «تخریب اموال عمومی» بهره میگیرند. جالب است که نقاشی تخریب اموال عمومی محسوب میشود اما ویران کردن ساختمانهای صد سالهی تاریخی «توسعه» به حساب میآید.
با این حال گرافیتی کاران ایرانی کار خودشان را پیش میبرند و چند ماهی هم هست که یکی دو تای آنها و از همه تلاشگرتر، «بلک هند»، دست از کنایه سازی برداشتهاند و به صراحتی که لازمهی هنر خیابانی است دست زدهاند.
مضامین آثار بلک هند شاملِ مفهومِ هنر زیرزمینی، اعتراض به زیباییشناسی غالب، اعتراض به رنگ آمیزی دیوارهای شهر، و به تازگی اعتراض به عدم امکان ورورد بانوان به ورزشگاه هاست. به نوعی در اثر تازهی بلک هند (که بخت آن را هم داشت که نزدیک به یک هفته بر دیوارهای خیابان ولیعصر تهران ثابت بماند،) نوعی حرکتِ بلند و قدمی مهم برداشته شده که مخاطبانِ هنر اجتماعی و خیابانی را شگفت زده کرده است.
البته پیش از این و در یکی از آثار قدیمیتر، دو سه سال پیش بلک هند شبانه پرندهای به نماد صلح بر دیوارهای خانه سینما نقش کرده بود. خانهی سینمایی که با هیاهو و نامرادی عجیبی توسط دولت پیشین تعطیل شده، و بعد تندروها هم مطابق معمول وظیفهی کندن تابلو و شعار نویسی بر دیوار خانهی اهل سینما را بر عهده گرفتند. آن طرح، نوعی مرحم و ابراز دوستی بود که روی تمام شعار نویسیها نقش شد و کمابیش برای نخستین بار بلک هند را بر سر زبانها انداخت.
اما اکنون در تیر ماه ۱۳۹۳، هنگامی که زنانِ ایرانی نسبت به هم جنسانِ خود در همه جای دنیا دچار تبعیض هستند و در کنار جامعه و حکومتِ مرد سالار (که دائم در حال سرکوب آنها با ابزارهای نظامی همچون گشت ارشاد است) از حضوردر ورزشگاهها نیز منع شدهاند، ناگهان بلک هند، در میانهی روزهای برگزاری ِجام جهانی به میدان میآید و نقشَ صریح، رک و سر راست اما دقیقی بر دیوار میزند.
در این طرح به اعتراض، زنِ ایرانی را در موقعیت سرکوب شدهاش نشان میدهد. موقعیتی که حکومت اگر ایجاد کنندهی آن نباشد، دست کم مشوق آن است و حتا در اظهارات نمایندگانِ زنِ مجلس نیز زن را نه موجودی برابر و پایاپای مردان، که موجودی تو سری خور، خانه دار، ظرف شوی و بچه پس اندازمی خوانند که اگر هم فوتبال یا والیبال دوست دارد «باید در خانه و از تلوزیون تماشایش کند». این نقطهی تحقیر آمیز و سخیف در اثر بلک هند دست خوش یک شوخی تلخ قرار گرفته. زنی که او نقش کرده است، موجودی ست بهت زده، با لباسِ طرفداری تیم ملی فوتبال در بر وحجابِ کامل به سبکِ مجریان و بازیگران تلویزیون ایران. این زن دست کش ظرفشویی در دست دارد. و به جای جامِ جهانی، مایع ظرفشویی «جام» را بالا برده است. طبیعی ست که این هجویهی تلخ از جانبِ اقتدارگرایان تحمل نمیشودو بعد از چند روز طرح تراشیده شده و جای آن با اسپری، قرمرز میشود.
چند روز قبل از آن نیز بلک هند یک آدرس سادهی یوتیوب بر دیواری نقش کرد. این آدرس، نشانی اینترنتی سخنرانی تازه در آمدهی سردار جعفری فرماندهی سپاه است که در آن به دخالت سپاه در انتخابات ۸۸ اذعان میدارد. بلک هند با نقشِ این آدرس دارد اشاره میکند که: ببینید و بشنوید. او قضاوت نمیکند. به سادگی، و در کمال آرامش واقعیت را به ما یاداوری میکند. واقعیتی که دستهای متعدد در تلاش برای مغشوش کردن آن هستند.
نشسته و در انتظار خواهیم بود که بلک هند و گرافیتی کاران دیگر این نهالِ نوپا اما قوی ساقه؛ که نامش هست هنر خیابانی ایران را رشد دهند و به جسارت آنها برای طرح و کارشان در این موقعیت و محیط احترام میگذاریم.
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر میتوانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راهاندازی کنید
ثبت نظر
هر کاری، حتی هنری، وقتی در جای نامناسبی ارائه شود نه تنها محترم نیست بلکه باید سرزنش و محکوم شود. متاسفانه بسیاری از کارهای گرافیتی بر روی نقوشی که شهرداری برای زیباسازی شهر به کار برده، ارائه میشوند که هم منظری بسیار کریه و زشت ایجاد میکنند و هم موجب صرف هزینه برای پاکسازی آن میشوند.