توقیف نمایش «تانگوی تخم مرغ داغ»

بار دیگر زحمات و عشق گروهى نمایشی، قربانى تيغ برنده سانسور و مميزى وزارت ارشاد اسلامی شد. شب گذشته در حالی که تماشاگران مشتاق تئاتر، بليط در دست داشتند و برای تماشای نمایش «تانگوي تخم‌مرغ داغ» به کارگردانی هادی مرزبان در جلوی تالار وحدت صف کشیده بودند، به خاطر توقیف این نمایش از ديدن این اجرا محروم شدند. نمايش  «تانگوي تخم مرغ داغ» که از سوم ارديبهشت ماه هر شب در تالار وحدت به روى صحنه رفته و قرار بود تا بیستم خرداد ماه اجراى آن ادامه داشته باشد، شب گذشته ناگهان و بدون اطلاع قبلی به دستور وزارت ارشاد، اجراى آن متوقف شد.

 شنيده‌ها حاکى از آن است که اين نمايش به دليل رعايت نکردن موارد اصلاحى ابلاغ شده از طرف وزارت ارشاد توقيف شده است. اين نخستين بار نيست كه اجراى تئاترى در كشور در ميانه راه توقيف مى شود. «تانگوى تخم‌مرغ داغ» جز اولين آثار توليدى مرکز هنرهاى نمايشى و شوراى ارزشيابى و نظارت اين اداره کل در دوره ریاست جمهوری روحانی و وزیر ارشاد او محسوب مى شود.

رضا دادويى، رئيس شوراى نظارت و ارزشيابى اداره کل هنرهاى  نمايشى درباره توقيف نمايش «تانگوي تخم مرغ داغ» مى گويد : «متاسفانه شبهات و مشکلاتى  براى اجراى  نمايش «تانگوي تخم‌مرغ داغ» نوشته اکبر رادی و به کارگردانى  هادى مرزبان پيش آمده که موجب شد شب گذشته (16 خرداد) اين اثر نمايشى اجرا نشود.»

دادويى در ادامه مى گويد: «در حال حاضر مشغول رايزنى هستيم تا سوءتفاهم هايى که نسبت به متن اين اثر نمايشى به وجود آمده است برطرف شود. اميدوارم که مسئله حل شده و اين نمايش بتواند از يکشنبه با اعمال تغييراتى اجراى خود را از سر بگيرد.» دادويى توضيحى درباره اينکه اين نمايش از طرف چه نهاد و مسئولى توقيف شده نداده است.

ممیزی، سانسور متن‌ها و توقیف اجراهای نمایشی كه در دوران هشت ساله ریاست جمهوری محمود احمدی نژاد به اوج خود رسیده بود،  همچنان گريبان تئاتر مملكت را گرفته و رها نمى كند. شورای نظارت و ارزشیابی مرکز هنرهای نمایشی، در سال های اخیر، نه تنها برای اجرای برخی آثار نمایشی، مجوز صادر نکرد بلکه مجوز اجرای برخی از این آثار را که در دولت قبل، یا توسط مدیران قبلی شورای نظارت همین دولت صادر شده بود لغو کرد. نظارتی ویران کننده که خود نه تنها هرگز مورد بازبینی قرار نگرفت، بلکه به مصوبه‌های قانونی‌ای که توسط شورای عالی انقلاب فرهنگی جمهوری اسلامی تعیین شده بود نیز وفادار نماند.

نمایش‌های "خشکسالی و دروغ" به کارگردانی محمد یعقوبی، "هدا گابلر" به کارگردانی وحید رهبانی، "دادالوس و ایکاروس" به کارگردانی همایون غنی‌زاده، "اتللو" به کارگردانی عاطفه تهرانی و "قصه‌‌های از نظر سیاسی بی‌ضرر" به کارگردانی رضا حامدی‌خواه، از جمله آثاری بودند که در سال های گذشته با مشکلات ممیزی و توقیف مواجه شدند.

نمایش "خشکسالی و دروغ" که دو بار در سال های 1388 و 1390 در تئاتر شهر و تماشاخانه ایرانشهر بر روی صحنه رفته بود، هنگام اجرای دوم پس از ۳ هفته اجرا توقیف شد ولی پس از اعمال تغییرات گسترده توسط یعقوبی اجرای آن از سر گرفته‌شد. به علاوه این نمایش که قرار بود در سال 1391 در شیراز اجرا شود، اجرای آن به دستور مسئولان ارشاد استان فارس لغو گردید.

نمایش «هدا گابلر» نوشته هنریک ایبسن، نمایشنامه نویس بزرگ نروژی که در سال 1389 در سالن چهارسوی تئاتر شهر تهران روی صحنه رفته بود، در پی اعتراض گروه های تندرو، اجرای آن از سوی مسئولان وزارت ارشاد متوقف شد. خبرگزاری فارس این نمایش را «ترویج اباحه‌گری، ابتذال، عادی‌سازی چند شوهری و اختلاط زن و مرد و استفاده از نمادهای فرقه موسوم به بردگی جنسی و فراماسونری» متهم کرده بود.

همچنین در سال 1388، پس از آنکه محمد رحمانیان، مجوز اجرای نمایش "هامون بازها" را دریافت نکرد، مشغول آماده سازی و تمرین نمایش دیگری به نام "روز حسین" برای اجرا در سالن تئاتر ایرانشهر شد اما این نمایش هم، در آستانه اجرا مجوز نگرفت و توقیف شد.

هادی مرزبان، از چهره های شناخته شده تئاتر ایران است و تا کنون نمايش هايي همچون"طالب" ، "فرياد"‌، "پلکان"‌، "شاهزاده و گدا" ، "آهسته با گل سرخ" ، "هملت با سالاد فصل" ، "تنبورنواز" ، "آميزقلمدون"‌ ، "شب روي سنگفرش خيس" ، "سيمرغ"‌، "ميرعشق" ، "باغ شبنماي ما" ،‌"خاطرات هنرپيشه نقش دوم" ،‌"ملودي شهر بارانى " ، "پايين گذر سقاخانه"‌ ،‌"نوبت ديوانگى" ، "لببخند باشکوه آقاى گيل" ، "خانمچه و مهتابى"‌ و ‌"موميا"‌ را به روی صحنه برده است.

«تانگوی تخم مرغ داغ»، بر اساس نمایشنامه ای از اكبر رادى به روی صحنه رفته و در آن بازیگرانی همچون على نصيريان، فرزانه كابلى و امين زندگانى نقش آفریتنی می کنند.

پس از اعلام توقیف نمایش «تانگوی تخم مرغ داغ»، گروه اجرایی این نمایش با ارسال نامه‌ سرگشاده ای به رسانه ها در مورد مسائلی که در مورد نمایش «تانگوی تخم مرغ داغ» به وجود آمد و منجر به توقیف آن گردید، توضیح دادند. در بخشی از این نامه سرگشاده آمده است:

«کسانی تهمت بی‏‌فرهنگی به ما می‏زنند که چون موجی زودگذر، با جریان‏های سیاسی و سیاست‏‌بازی‏‌ها می‏‌آیند و می‏‌روند، و آگاهانه یا ناآگاهانه بر امثال ما که به خاطر داشتن دغدغه فرهنگ و هنر اسلامی و ایرانی، سال‏ها خون جگر خورده‌‏ایم، خرده می‏‌گیرند. لذا، به دلیل همین جوسازی‏های مغرضانه، لازم دانستیم که دلایل خود را برای انتخاب این متن گران‏‌سنگ و اجرای آن برای روشن شدن افکار عمومی برشماریم...»

در بخش دیگری از این نامه آمده است:

«نمایشنامه «تانگوی تخم مرغ داغ» روایتی بی‏‌پرده از زندگی خانواده‌ای است که در بستر اجتماعی ناسالمی، فرو می‌پاشد. اکبر رادی با بهره‌‏برداری از الگوی قصه‌‏های بومی و مذهبی و با توجه ویژه به قصة قرآنی حضرت یوسف (ع) و اظهار عشق و تمایل زلیخا به او، نتیجه اقدامات نسنجیده و تقلید کورکورانه رژیم پهلوی را در بنیادی‏‌ترین گروه خانواده، بازتاب می‌دهد. این نمایشنامه سند و مدرک مستدلی برای مخاطب امروز به‌خصوص نسل جوان است که به خوبی دریابد چطور اقدامات فریبنده و گول‏‌زننده خاندان پهلوی، جامعه ایرانی را از پایه و اساس به سمت فروپاشی می‏‌برد.»

گفته می شود که این نامه را علی نصیریان، هادی مرزبان، قاسم زارع، فردوس کاویانی، فرزانه کابلی، لیلا برخورداری و امین زندگانی امضا کرده اند.

در طی سال های گذشته سخت گیری های نظارتی و حذف آثار بسیاری از نمایشنامه نویسانی که پیش برندۀ جریان نمایشنامه نویسی در ایران بودند، منجر به روی آوردن کارگردانان تئاتر به متن‌های غیرایرانی برای اجراهای بی‌دردسرتر شد. ضمن این که حمایت همه جانبه دولت از آثار به اصطلاح ارزشی و سفارشی همچون آثاری با مضامین دفاع مقدس و دینی، زمینه تولید و رشد این نمایش‌ها را بیشتر از همیشه فراهم کرد.

تشدید نظارت و فضای بسته همچنین منجر به قهر هنرمندان و چهره‌های صاحب نامی چون حمید سمندریان، بهرام بیضایی، محمد رحمانیان، علیرضا نادری، محمد رضایی راد و بسیاری دیگر شد. اگرچه پس از بازسازی و بازگشایی مجدد تئاتر شهر، حمید سمندریان و بهرام بیضایی، نمایش های "ملاقات بانوی سالخورده" و "افرا" را در سالن اصلی این مجموعه و تالار وحدت به صحنه بردند، اما بعد از آن هیچ گاه نتوانستند نمایش‌های دیگر خود را اجرا کنند.

بهزاد فراهانی، بازیگر و کارگردان سرشناس تئاتر، در این باره گفته بود: "متاسفانه سانسورهایی که بر نمایش‌ها اعمال می‌شود مرز ندارد و اجرایی و قانونمند نیست. هفت یا هشت بار بازبینی برای یک اثر نمایشی فاجعه محسوب می‌شود."