یادداشت های روزانه کن(روز دوم)

جشنواره فیلم کن دو روز است که شروع شده. در این فاصله چند فیلم دیده ام اما هنوز فرصت نکرده ام درباره شان بنویسم. مشکلاتی مثل اقامت در کن، رفت و آمد و بی خوابی هم مزید بر علت اند. در میان فیلم هایی که در این چند روز دیده ام هنوز فیلمی نبوده که کاملا مرا راضی کند. از فیلم های بخش مسابقه، فیلم مایک لی، در فاصله ای دور از آثار خوبش می ایستد. فیلم با این که خوش ساخت است و از نظر تصویری همانند تابلوهای ترنر، زیبا و خیره کننده است اما انتظار منتقدان و علاقمندان آثار این سینماگر مهم بریتانیایی را برآورده نکرد. دیک پاپ، فیلمبردار همیشگی مایک لی، با الهام از پرتره های ترنر، نقاش امپرسیونیست انگلیسی، قاب ها را عین نقاشی های ترنر درآورده. بازی تیموتی اسپال، بازیگر همیشگی فیلم های لی در نقش ترنر هم تحسین برانگیز است. اما فیلم بسیار طولانی و خسته کننده است و زندگی بورژوایی ترنر و شخصیت خنثی او، تماشاگر را جلب نمی کند. تنها کاراکتر جذاب فیلم، زنی است که کلفت خانه ترنر است و همیشه در سایه زندگی می کند و ترنر وجود او را نادیده می گیرد و تنها موقعی که شهوت اش به او فشار می آورد به یادش می افتد.

برخی این فیلم را به نوعی اتوبیوگرافی مایک لی دانسته و دنبال شباهت های بین شخصیت ترنر و مایک لی گشته اند اگرچه مایک لی خودش این موضوع را انکار کرده است. این مهم نیست که چرا مایک لی، زندگی این شخصیت را برای فیلم برگزیده و یا چه چیزی در کاراکتر ترنر بوده که او را جذب کرده. مسئله این است که فیلم به عنوان بیوگرافی یک هنرمند فیلم قابل قبولی است اما از این بیشتر چیزی برای گفتن ندارد.

 فیلم تیمبوکتو ساخته عبدالرحمان سیساکو، فیلمساز اهل مالی، از نظر موضوع و سبک بصری، اثر قابل توجهی است. سیساکو، زاده مالی است اما در فرانسه بزرگ شد و اکنون نیز ساکن فرانسه است. او را باید در کنار سینماگرانی چون عثمان ثمبن و سلیمان سیسه، یکی از مهم ترین سینماگران آفریقا دانست که به موقعیتی جهانی دست یافته است.

فیلم "در انتظار شادی" او  در سال 2002 در بخش نوعی نگاه کن  بود که برنده جایزه فیپرشی (جایزه منتقدان بین المللی فیلم) شد. مهاجرت، تبعید و جهانی شدن، از تم های کارهای سیساکوست.

سیساکو در فیلم جدیدش تیمبوکتو که روز قبل در بخش مسابقه کن به نمایش درآمد، به زادگاهش مالی بازگشته و  یک جامعه عقب مانده آفریقایی را که زیر سلطه گروه های مسلح جهادگر اسلامی قرار دارد، به تصویر کشیده است.

گروه های متحجر و خشک مغزی که می خواهند درک فناتیک خود از شریعت اسلامی را با زور و سرنیزه به مردم به ویژه زنان تحمیل کنند. آنها با بی حجابی زنان، موسیقی، فوتبال و کشیدن سیگار مخالف اند. زن ستیزی آنها تا حدی است که نه تنها گذاشتن برقع را برای زنان اجباری کرده اند بلکه از آنها می خواهند که دست و پای برهنه خود را نیز بپوشانند. سنگسار زنان و مردان به اتهام زنا و شلاق زدن دختران جوان به اتهام خواندن آواز(فرقی نمی کند که آواز عاشقانه باشد یا شعرهایی در مدح الله و پیامبر اسلام) و ازدواج اجباری دختران کم سن وسال، گوشه هایی از ستم و خشونتی است که به نام خدا و دین صورت می گیرد. سیساکو در گفتگوی مطبوعاتی کن بعد از نمایش فیلمش گفت که فیلم او تنها درباره مالی نیست بلکه درباره افراط گرایی مذهبی و رنج است که موضوعی جهانی است و تنها به مالی یا سرزمین های آفریقایی تعلق ندارد. او گفت که چهره اسلامی که اهل مدارا و عشق است به وسیله همین گروه های جهادی و افراطی مسلمان در دنیا تخریب شده است. اما به گمان من سیساکو خود نیز تا حد زیادی با ارائه تصویری کلیشه ای از این نوع گروه ها و خشونت و افراط گرایی آنها، به شکل گرفتن چنین تصویری کمک می کند. او با اغراق در نمایش این خشونت و ارائه چهره ای شیطانی و پلید از جهادگران اسلامی، ناخواسته یا خواسته با اسلام ستیزی رسانه ای همسو شده است. اگر چه حضور امام جماعت مسجد ده که فردی معتدل و مخالف خشونت جهادگران است، تا حدی این تصویر یکسویه را تعدیل می کند. نگاه بصری سیساکو عمیق تر از قدرت او در شخصیت پردازی و روایت است. کمپوزیسیون ها و تصاویر پانورامیک او از بیابان های مالی چشم نوازند اما بازی های بد و اغراق آمیز و فیلمنامه ای شلخته با شخصیت هایی یک بعدی، تاثیر این زیبایی را از بین می برد و باعث می شود که فیلم نتواند به عمق تنش های موجود بین افراط گرایی و درک متعادل از اسلام راه ببرد.

هیچ وقت علاقه ای به اتوم اگویان و سینمای او نداشته ام و معتقدم ار فیلمسازان متوسطی است که بیش از آنچه که شایسته اش بوده تحویل گرفته شده است. بهترین کارش به نظر من همان سفر فلیشیاست. امروز فیلم اسیر او که در بخش مسابقه و نامزد نخل طلاست را دیدم و بی اعتقادی ام به او بیشتر شد. اسیر، تریلر پرهیجانی درباره پورنوگرافی کودکان و پدوفیلیاست. فیلم شروع خوبی دارد و روایت غیرخطی اگویان، تماشاگر را درگیر موضوع و شخصیت ها می کند اما فیلمنامه ضعیفی که پرسش های بسیاری را در ذهن تماشاگر ایجاد می کند و رویکرد هالیوودی اگویان به موضوع و پایان هپی اند آن، باعث می شود که فیلم حتی نتواند به سطح برخی سریال های تلویزیونی جنایی مثل کارآگاهان حقیقی و فارگو برسد و در سطح سریال متوسطی مثل سی اس آی(تحقیقات صحنه جنایت) بماند.

برنامه نمایش فیلم ها بسیار فشرده است. همزمانی نمایش برخی فیلم ها باعث می شود که تماشای فیلمی به نام آن دختر زیبا ساخته فیلمساز اسرائیلی کرن یدایا را از دست بدهم. فیلمی که سوژه بسیار تلخی دارد و خیلی ها درباره آن خوب گفته اند.

هنوز وقت نکرده ام به بازار فیلم کن و غرفه های سینمای ایران سر بزنم. شنیده ام امسال وزارت ارشاد، به عنوان پاداش، برخی از سینماگرانی را که سال قبل در جشنواره فیلم فجر موفق بوده اند، با هزینه دولت به کن فرستاده، کاری شبیه آنچه که معمولا اداره حج و زیارت انجام می دهد و هر ساله عده زیادی را با هزینه دولت برای زیارت به حج می فرستد. به هر حال فستیوال کن هم زیارتگاه سینمایی هاست و زیارت آن حتما برای هر سینماگری، حتی برای یک بار هم که شده واجب است. 

سیف الله صمدیان و غلامرضا موسوی، تهیه کننده سینما(یا به قول صمدیان حاجی کاپولا)، از چهره های ثابت جشنواره کن اند و از آن زوج های سینمایی اند که همیشه با هم فیلم می بینند. عباس کیارستمی هنوز به کن نیامده و خیلی ها از جمله خودم ورودش را انتظار می کشم. شب گذشته، تصادفی، رضا درمیشیان، کارگردان جوان فیلم های بغض و عصبانی نیستم را دیدم. کارگردانی که به خاطر سوژه اجتماعی جنجال برانگیز فیلم هایش مطرح بوده. درمیشیان می گوید که او را وزارت ارشاد نفرستاده و با خرج خودش و به همراه محمد اطبایی، پخش کننده فیلم، آمده که فیلم های او را در دنیا پخش می کند. اما به گفته او دیروز حال اطبایی بد شد و کارش به بیمارستان کن کشید. خدا عاقبت ما را به خیر کند.