از خشت و آیینه تا جدایی نادر از سیمین؛ مرور تاریخ سینمای ایران در جشنواره فریبورگ

بیست و هشتمین دوره «جشنواره بین المللی فریبورگ» در سوییس، برنامه ویژه‌ای را به بزرگداشت تاریخ سینمای ایران اختصاص داده است.

در این برنامه، گزیده‌ای از بهترین فیلم‌های تاریح سینمای ایران به انتخاب فیلم‌سازان مختلف ایرانی به نمایش در می‌‌‌آید و جلسه نقد و بررسی نیز برپا خواهد شد.

تیری ژوبن، دبیر جشنواره فریبورگ

«تیری ژوبن»، دبیر جشنواره فریبورگ که مجذوب سینمای ایران است و سال‌ها پی‌گیر این سینما بوده، می‌گوید این برنامه ویژه در تابستان امسال در «جشنواره ادینبورگ» و سال آینده در «جشنواره تورنتو» هم تکرار خواهد شد و احتمال دارد که در جشنواره دیگری نیز ادامه پیدا کند.

برخی از فیلم‌های این مجموعه با آن که برگ مهمی در تاریخ سینمای ایران محسوب می‌‌‌شوند، تاکنون در جشنواره‌های جهانی نمایش نداشته‌اند.

فیلم‌‌های منتخب 14 فیلم‌ساز

داستان از آن جا آغاز شد که از 14 فیلم‌ساز ایرانی خواسته می‌شود تا سه فیلم برگزیده خود را از تاریخ سینمای ایران انتخاب کنند. فیلم‌سازانی که در این نظرخواهی شرکت کرده‌اند عبارتند از: بهرام بیضایی، اصغر فرهادی، بهمن قبادی، محسن مخملباف، امیر نادری، شیرین نشاط، شهرام مکری، مانیا اکبری، کاوه بختیاری، جعفر پناهی، رفیع پیتز، سپیده فارسی، محمود غفاری و محمد رسول‌‌اف. 

دبیر جشنواره می‌گوید که از فیلم‌سازان ایرانی دیگری هم خواسته است تا در این نظرسنجی شرکت کنند اما برخی مایل به شرکت نبوده‌اند یا انتخاب سه فیلم را غیرممکن دانسته‌اند.

چند دهه سینمای ایران

این مرور از «خشت و آیینه» ابراهیم گلستان آغاز می‌شود که احتمال دارد با حضور خود گلستان نمایش داده شود.

از بهرام بیضایی دو فیلم « رگبار» و «مرگ یزدگرد» به نمایش گذاشته می‌شود. «رگبار» اولین ساخته بلند بیضایی، سرآغاز شکل‌گیری جهان ویژه او است که این جا در تضاد یک روشن‌فکر با جهان اطرافش شکل می‌گیرد. نسخه بازسازی شده این فیلم که به همت «مارتین اسکورسیزی» انجام شده، سال قبل هم در جشنواره فریبورگ نمایش ویژه‌ای داشت.

«مرگ یزدگرد» یکی از تجربه‌های درخشان فیلم‌سازی در یک مکان بسته، به جز یکی دو بار در مرور آثار بیضایی، نمایش دیگری در اروپا نداشته و پس از سال‌ها، مخاطبان اروپایی را با جلوه دیگری از سینمای ایران روبه‌رو می‌کند.

عباس کیارستمی، شناخته شده‌ترین فیلم‌ساز ایرانی در خارج از کشور، با سه فیلم در این برنامه حضور دارد: «مسافر»، «خانه دوست کجاست» و «کلوزآپ».

اما پدر این سبک و سیاق فیلم‌سازی در ایران، سهراب شهید ثالث هم با یک فیلم ستایش شده در برنامه جا دارد: «طبیعت بی‌جان».

داریوش مهرجویی هم دو فیلم دارد: «گاو» که سرآغاز موج نوی سینمای ایران محسوب می‌شود و «هامون» که جدای از خوبی یا بدی، بر جریان فیلم‌سازی و روشن‌فکری ایرانی در دهه 60 تاثیر زیادی داشت.

«دونده» به عنوان بازکننده راه سینمای پس از انقلاب ایران در جشنواره‌های جهانی، تنها فیلم امیر نادری در این برنامه است و محسن مخملباف هم با فیلم «گبه» حضور خواهد داشت.

 «جدایی نادر از سیمین» تنها فیلم ایرانی برنده اسکار، تنها فیلم اصغر فرهادی در این مجموعه است و «چند کیلو خرما برای مراسم تدفین»، ساخته «سامان سالور» از معدود فیلم‌‌های تازه‌تر سینمای ایران به شمار می‌رود که به این فهرست راه یافته است.

«خانه سیاه است»( فروغ فرخزاد)، «پ مثل پلیکان»( پرویز کیمیاوی) و «اون شب که بارون اومد»( کامران شیردل)، سه فیلم کوتاه شاخص تاریخ سینمای ایران هم  تکمیل کننده این فهرست هستند.

هرچند فیلم‌های مهم دیگری در تاریخ سینمای ایران می‌توان یافت که در این فهرست نیستند، اما به هر حال با فهرست انتخابی چند فیلم‌ساز روبه‌رو هستیم که بر اساس نظر و سلیقه خودشان به انتخاب فیلم‌ها دست زده‌اند.

برخی از فیلم‌سازان درباره انتخاب‌های خود توضیحاتی هم داده‌اند؛ محسن مخملباف درباره «دونده» می‌گوید:« دونده به سنیمای ایران، سینمایی غیرروایی، تصویری ناب و  پرانرژی پیشنهاد می‌‌کند. تاثیر دونده بر نسل بعدی فیلم‌سازان مشهود است.»

بهمن قبادی درباره «گبه» می‌گوید:« من نمی‌توانم فرهنگم را بدون این اثر تصور کنم.» و مانیا اکبری از شاعرانگی فیلم «خشت و آیینه« درباره تنهایی بشر می‌گوید.

جلسه بحث و بررسی سینمای ایران

زوایای مختلف سینمای ایران در یک جلسه ویژه با حضور کارشناسان و فیلم‌سازان به بحث گذاشته خواهد شد. در این جلسه که در روز سوم آوریل برپا می شود، شهرام مکری(فیلم‌ساز)، مانیا اکبری(فیلم‌ساز)، محمد عبدی( منتقد فیلم ساکن لندن)، احسان خوشبخت(منتقد مجله فیلم) و زهره احمدپور سامانی(مشاور فیلم‌نامه «گربه و ماهی» که در بخش مسابقه جشنواره حضور دارد) به بحث و گفت‌وگو خواهند پرداخت.

بخش مسابقه جشنواره

جشنواره فریبورگ به عنوان یکی از بزرگ‌ترین جشنواره‌های فیلم سوییس، هر ساله بر فیلم‌هایی از آسیا، آفریقا و امریکای لاتین متمرکز می‌شود.

امسال 12 فیلم در بخش مسابقه بین المللی فیلم‌های بلند حضور خواهند داشت. سینمای ایران حضو قابل توجهی با دو فیلم «گربه و ماهی»، ساخته شهرام مکری و «دست نوشته‌ها نمی‌سوزند»، ساخته محمد رسول‌اف در این بخش دارد. مکری در جشنواره حضور خواهد داشت اما رسول اف ممنوع الخروج است و نمی‌تواند در این جشنواره شرکت کند.

فیلم «میدان»، ساخته «جهان نوجایم» که نامزد دریافت اسکار بهترین مستند سال بود هم در بخش مسابقه این جشنواره نمایش خواهد داشت.

 جشنواره فریبورگ بیست و نهم مارس با فیلم «دعاکننده برای باران»، ساخته «راوی کومار» محصول مشترک هند و بریتانیا افتتاح می‌شود و تا پنجم آوریل ادامه خواهد داشت.