شوخی لهجه‌دار فیتیله‌ای ها را ممنوع‌التصویر کرد

صبا ارشادی، شهروند خبرنگار

شوخی لهجه‌دار، مجریان برنامه پر طرف‎دار«فیتیله» را که برای کودکان و نوجوانان پخش می شد، ممنوع‌التصویر کرد و بهانه لازم را به صداوسیما داد تا این برنامه را بعد از 11 سال تعطیل کند.

روز جمعه 15 آبان ماه در طی پخش یکی از برنامه های فیتیله، بازیگران این مجموعه به زبان ترکی شوخی کردند. آن ها گفته بودند در استودیو(محل اجرای برنامه) بوی بدی به مشام می‌رسیده و بعد از بررسی معلوم شده بود که پسر بچه ترک‌زبانی دندان‌های خود را با بُرُسِ توالت می‌شسته است.
 

 این شوخی باعث خشم ترک‌زبانان شد؛ خشمی که می‌توانست با دنباله دار شدن، برای صداوسیما دردسر بسازد. اما این خشم، دامنه دار نشد؛ روابط عمومی سازمان صداوسیما در بیانیه‌ای رسمی که روز یک شنبه منتشر کرد، با عذرخواهی از ترک‌زبانان، آن را بی‌دقتی دانست و اعلام کرد که این برنامه توقیف و عوامل آن فعلا اجازه کار کردن در رسانه ملی را نخواهند داشت. هم‎چنین از آن‌جایی که این برنامه به صورت ضبط شده بود، مدیریت صداوسیما با توبیخ و جریمه مدیر پخش «شبکه دو»، جانشین مدیر پخش که مسوول نهایی نظارت برنامه‌ها را بر عهده داشت، از این سمت برکنار کرد.

در بیانیه روابط عمومی صداوسیما آمده است:«قومیت های مختلف سرمایه سترگ و بی بدیل ایران اسلامی است که مبتنی بر احترام متقابل اقوام، احساس هویتی مشترک را برای هم‌بستگی و اتحاد ملی فراهم آورده تا این کشور عزیز بر تندباد حوادث بپاید و کیان خویش حفظ نماید. در این میان، صداوسیما نیز به عنوان رسانه ملی جمهوری اسلامی ایران با درک این جایگاه و اهمیت احترام و حرمت همه اقوام و اقشار جامعه بزرگ ایران در مقاطع مختلف، همواره عزم خود را در جهت تقویت این گنجینه و سرمایه ملی معطوف داشته است. لیکن علی‎رغم این اراده و اقدامات مختلف ناشی از آن، متاسفانه روز جمعه - 15 آبان ماه - در یکی از بخش‌های برنامه "فیتیله" که از جمله برنامه‌های ویژه کودکان و نوجوانان در شبکه دو سیما است، به سبب اشتباه، بی‌دقتی و عدم نظارت درست عوامل برنامه‌ساز و ناظر مربوطه، دیالوگ‌هایی به زبان آذری بیان می شود که باعث تمسخر و در نتیجه رنجش خاطر و ناراحتی هم‌وطنان غیور و عزیز آذری زبان شده و شکایاتی را موجب می گردد.»

در بخش دیگر این بیانیه، صداوسیما با اعلام سهوی بودن این اتفاق، آورده است:«وظیفه خود می‌داند ضمن عذرخواهی از هم‎وطنان و خصوصا آذری زبانان عزیز و به دور از هر گونه توجیه رسانه‌ای برای رفع کوچک ترین ابهام و بدبینی هم‌وطنان عزیز آذری‌زبان کشورمان نسبت به فرزندان پرتلاش و خدمت‎گزارشان در صداوسیما، موارد و تصمیمات متخذه ذیل را به اطلاع این عزیزان و همه مخاطبان رسانه ملی برساند:1- علی‎رغم سهوی بودن این اتفاق، مسوولان و عوامل دخیل در تولید و پخش این برنامه متخلف محسوب می شوند و این مساله تا آشکار شدن موضوع و ریشه های آن به طور جدی پی گیری خواهد شد.
2- با وجود جایگاه مردمی این برنامه مطابق با نظرسنجی های مختلف سال های گذشته که از آن به عنوان برنامه ای باسابقه و پربیننده یاد شده است، لیکن به خاطر این بی دقتی صورت گرفته، تا انجام بررسی های لازم و رسیدن به نتیجه نهایی، پخش برنامه "فیتیله" فعلا متوقف می شود.

3- مدیر پخش و مدیر گروه کودک شبکه دو به دلیل سهل انگاری توبیخ کتبی خواهند شد و جانشین مدیر پخش که مسوول نهایی نظارت برنامه‌ها است نیز توبیخ و از مسوولیت برکنار می‌شود.

4-  بدیهی است که سازمان صداوسیما پس از بررسی دقیق این موضوع و رسیدن به نتایج نهایی، موارد را به اطلاع مخاطبان خواهد رساند.»

پیش از انتشار این بیانیه در روز شنبه، «علی‌رضا آقایی»، تهیه‌کننده فیتلیه در نامه‌ای رسمی ضمن عذرخواهی از چنین توهینی به ترک‌زبانان نوشت:«سابقه فعالیت گروه فیتیله گواه این ادعا است که اقوام و طوایف ایران همواره مورد احترام بوده و این گروه هیچ گاه به خود اجازه نمی دهد به ایشان توهین یا جسارتی روا نماید.
اصالت بازیگران اصلی این برنامه از اقوام اصیل ایران هم‎چون آذری، گیلک و لر بوده و هیچ‎گاه به خواستگاهی که از آن بر آمده اند، توهین نمی کنند.
 مفهوم نمایش مورد اشاره در زمینه آموزش استفاده مسواک بوده و مانند نمایش های دیگر، ترکیبی فانتزی از گویش و لهجه های مختلف در فضای نمایش استفاده شده است و این به معنای جسارت به قوم و یا لهجه خاصی نمی باشد.
در آخر این گروه صمیمانه از سوء تفاهم پیش آمده از همه بینندگان با ارزش برنامه فیتیله عذرخواهی کرده و بار دیگر تاکید می کند بقای برنامه فیتیله و هر برنامه تلویزیونی دیگر متکی به نگاه پر مهر بینندگان آن برنامه می باشد و رضایت قلبی ایشان آرزو همیشگی این برنامه است.»

این نخستین بار نیست که بازی با یک لهجه باعث اعتراض برخی از گروه‌های قومی و لهجه‌ای شده است. در چند سال گذشته مجموعه «سرزمین من» نیز که یکی از کارهای بزرگ صداوسیما به کارگردانی «کمال تبریزی» بود، به بهانه توهین به بختیاری‌ها، بعد از مدت‌ها کشمکش و اعتراض  تعطیل شد و میلیاردها تومان هزینه‌ای که برای این سریال شده بود را بایگانی کرد.

برنامه فتیله یکی از پر طرفدارترین برنامه‌های گروه کودک و نوجوان بود که از سال 83 توسط گروه تآتر «چهره نما» با حضور «علی فروتن»، «محمد مسلمی» و «حمید گلی» کار خود را در شبکه دوم سیما آغاز کرد. این برنامه با بهره‌گیری از تآترهای بداهه و تغییر نقش‌های بازیگران آن، تا سال 93 به صورت زنده هر جمعه صبح پخش می‌شد. در یک دوره «مجید قناد» به عنوان تهیه‌کننده و مجری آن حضور داشت. این برنامه که در مقابل برنامه «عمو پورنگ» شبکه اول صدا و سیما بود، در طول 11 سال گذشته نه تنها در تلویزیون که در شهرهای مختلف اجرا شد و کودکان زیادی از طرف‎داران آن بودند.  اما در یک سال گذشته و با کم شدن برنامه‌های زنده تلویزیون، این برنامه نیز به صورت ضبط شده پخش شد.