سیمین آشوری، شهروند خبرنگار، تهران
«شب است و بسته از انجم سپهر نیلگون زیور/ زره در بر قبا بر تن، قبا بر تن زره در بر/ فلک نیلی ببر چون اهل بیت شاه لب تشنه/ سپهر اخترفشان چون دیدۀ اولاد پیغمبر»
این‌ها بخشی از تومار زن «شمر» در تعزیه «دو طفلان مسلم» است؛ ابیاتی که در آن همسر قاتل امام حسین او را در شب عاشورا نفرین و آرزو می‌کند که او صبح فردا از خواب برنخیزد. این ابیات در چند هفته گذشته دست‌آویزی برای تندروهای داخل نظام ایران شد تا به وسیله آن، بار دیگر به هنر موسیقی حمله و آن را محور بازی‌های سیاسی خود کنند.
ماجرا از آن جایی شروع شد که ارکستر سمفونیک تهران در ادامه برنامه‌های اجرایی خود تصمیم گرفت اپرای عاشورا که کار مشترکی از «بهروز غریب‌پور» و «بهزاد عبدی» بود، به مدت چند شب به صحنه ببرد. این نخستین بار در 10 سال گذشته بود که در ایام محرم، به ویژه شب‌های هشتم تا یازدهم این ماه در ایران موسیقی زنده در تالار مهمی چون «تالار وحدت» اجرا می‌شد.
براساس قانونی نانوشته، اجرای زنده موسیقی در دو ماه محرم و صفر که هم‌زمان با ایام عزاداری شیعیان در سوگ سومین امام شیعه و واقعه دهم محرم سال 60 هجری در کربلا است، مجوز نمی‌گیرد و هیچ برنامه شاد و کمدی نیز نمی‌تواند در این دوران به صحنه نمایش یا تآتر برود.
در 17 سال گذشته، در چنین ایامی تالار وحدت میزبان اجرای نمایشی به نام «خورشید کاروان» بود. اما در سال 94 وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تصمیم گرفت برخلاف رویه هر ساله، با توجه به فعال شدن ارکستر سمفونیک تهران، اجرای موسیقی متناسب با این ایام داشته باشد.
این اپرا سومین اپرای بهروز غریب‌پور است که نوشته و کارگردانی کرده و در سال 86 برای نخستین بار به صحنه رفت. این اجرا که بازسازی واقعه عاشورا است، براساس اشعار «محتشم کاشانی»، روضه‌الشهدای «محسن واعظ کاشفی» و متون تعزیه نوشته شده است. بهزاد عبدی نیز براساس تم‌های موجود در تعزیه، آهنگ سازی آن را انجام داده است.
در اجرایی که هم‌زمان با این برنامه از اول تا هشتم آبان به صحنه رفت، «محمد معتمدی» نقش اصلی و «بهار موحد» بخش‌های زن شمر را می‌خواند. اما در اجرایی که اکستر سمفونیک به صحنه برد، اعضای گروه کُر ملی آن را اجرا کردند که با استقبال مخاطبان رو به رو شد.
ولی انتشار فیلمی از تمرین این ارکستر در رسانه‌های تندروی ایران باعث شد تا این استقبال به حاشیه برود. در این فیلم که به نظر می‌رسید به صورت مخفی و با دوربین موبایل در زمان تمرین گرفته شده است، «هانیه قلی بیکیان» از اعضای گروه کر ملی که خوانند سوپرانو است، اشعاری را از زبان همسر شمر اجرا می‌کند.
براساس قوانینی که بعد از انقلاب اسلامی در ایران گذاشته شده است، تک‌خوانی زن در حضور مردان از دیدگاه فقهی اشکال شرعی دارد و زنان باید با همخوانی هم یا مردان در برنامه‌های عمومی، اجرا داشته باشند.
نکته مهم در این فیلم، گذاشتن تمرکز بر روی خواننده زن بود و به صورت کاملا مغرضانه گرفته شده و خواننده‌هایی که در اطراف او قرار داشتند را کاملا محو کرده بود. در هیچ‌کدام از اخبار متعدد و حمله‌ها به این اشاره نشد که این بخشی از تمرین ارکستر بوده و گروه در حال گرفتن اندازه صدای خواننده‌ها برای ترکیب بندی صدا بودند.
اما این قطعه کوتاه کافی بود تا سایت‌های تندرو و شب‌نامه‌نویسان فریاد وااسلاما به راه بیاندازند و به حرمت‌شکنی در ماه محرم اشاره کنند. این حمله که در سطح وسیع و حساب‌شده‌ای – مانند حمله‌های متعددی که در چند سال گذشته نسبت به یک جریان فرهنگی انجام شده است- طراحی شده بود، خبر را به گونه‌ای منتشر کرد که این اتفاق در زمان اجرا رخ داده و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مجوز انتشار تک‌خوانی زنان را صادر کرده است.
به دنبال انتشار این اخبار، گروه دوم این تندروها که کفن‌پوشان بسیجی و دانشجویان به اصلاح خط رهبری هستند نیز بیانیه ای صادر و تهدید کردند همان‌گونه که در ماجرای اکران فیلم «رستاخیز» تجمع‌کردند، به مقابل تالار وحدت می‌آیند و تجمع می‌کنند.
اما برخلاف اکران رستاخیز، این بار وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی اعلام کرد که نه تنها مجوزی برای تک‌خوانی زنان صادر نشده است بلکه در حق این برنامه جفا شده و گروهی سعی در تخریب کار خوب ارکستر سمفونیک دارند.
«علی جنتی»، وزیر فرهنگ ایران فراتر از این حتی به این نکته فقهی که پیش تر نیز یک بار دیگر به آن استناد کرده بود، اشاره کرد که تک‌خوانی زن اگر مفسده‌ای نداشته باشد، هیچ منع قانونی ندارد. او که این اپرا را یک کار نو خواند و گفت:« بسیاری از مراجع تک‌خوانی زن را اگر مفسده نداشته باشد، محل ایراد نمی‌دانند؛ کما این که در این جا شعری که خوانده شده، درباره دو طفل مسلم بوده است و اشکالی ندارد. اگر عده‌ای شعرخوانی درباره دو طفل مسلم را مفسده‌انگیز می‌دانند، بحث دیگری است.»
این نکته‌ای بود که پیش از این نیز چندین بار علی‌جنتی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی تکرار و تاکید کرده است؛ هرچند که هنوز هیچ اقدام مشخص و مجوزی برای تک‌خوانی زنان وجود ندارد. در چند سال گذشته، به ویژه بعد از استقرار دولت یازدهم، بحثِ از حبس در آمدن صدای زنان خواننده بارها مطرح شده و در مقابل حملات تند تندوران قرار گرفته است.
جنتی با اشاره به فیلم منتشر شده در این رسانه‌ها، آن را بسیار مغرضانه دانسته و گفته بود:«در ساخت این قطعات، وقتی گروه در حال تمرین کردن هستند، هم جمعی با هم می‌خوانند و هم برای هماهنگی از خواننده‌ها خواسته می‌شود تنها قطعات را اجرا کنند تا کارگردان کار را در نهایت تایید کند. در این میان، یک نفر آدم غرض‌ورز از تمرین افراد فیلمی از یک تک‌خوانی گرفته؛ اجرایی که بدون تماشاگر بوده است.»
او البته منتقدان اپرای عاشورا را به مخالفان امام علی تشبیه کرد و گفت:«با تماشای این اثر، سفری ذهنی به تاریخ داشتم و یاد زمانی افتادم که گفتند امیرالمومنین در محراب کشته شده و برخی‌ها پرسیدند که مگر علی نماز هم می‌خواند؟!»
البته این رسانه‌ها بعد از انتقاد تند وزیر فرهنگ ایران و حمایت همه‌جانبه او از این اجرا، به هدف خود برای توقف این اثر نرسیدند. اما دست زدن وزیر در جریان اجرای این برنامه را بهانه کردند و گفتند که وزیر در شب تاسوعای حسینی، در حالی به دیدن این اپرا رفته که حتی برای برگزار کنندگان دست زده است که از دید آن‌ها، این کار جنتی هم نابخشودنی بود.
اپرای عاشورا .embed-container { position: relative; padding-bottom: 56.25%; height: 0; overflow: hidden; max-width: 100%; } .embed-container iframe, .embed-container object, .embed-container embed { position: absolute; top: 0; left: 0; width: 100%; height: 100%; }
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
ثبت نظر