کمپین کرمانشاهی‌ها برای نجات یک چشمه تاریخی

 «کانی بل» یا «چشمه بل»، هدیه خدای آب است در دو کیلومتری «هجیج»، ۳۵ کیلومتری پاوه که از کوه‌های «شاهو» سرچشمه می‌گیرد. آب این چشمه به شکل آبشاری خروشان، مسیر کوتاهش را می‌پیماید تا به رودخانه سرریز شود.

کوتاه‌ترین رودخانهٔ دنیا فقط ۱۵ متر طول دارد و از کوه‌های پاوه در ارتفاعات کرمانشاه آن قدر کوتاه، بلورین و ظریف می‌خرامد تا سرریز ‌شود به رودخانه سیروان و مناظری تازه و چشم نواز برای مسافران و ره‌گذران بیافریند.

مردم منطقه می گویند آب چشمه جزو گوارا‌ترین آب‌های معدنی قابل شرب است؛ سرد، خروشان و عاری از آلودگی. پیش از این، روی این چشمه، چرخ‌های آسیاب بل می‌چرخیده و شقایق‌های وحشی، بومادران و شبدر‌ها سر بر بالین آب سرد می‌گذاشته‌اند.

در حاشیه این آسیاب و البته که سال ها است سنت زیبای آسیاب‌های آبی ورافتاده، حالا هم قرار است با آبگیری سد «داریان» بر روی رودخانه سیروان، چشمه بل در آستانه نابودی قرار بگیرد.

مسوولان محلی در تلاشند شاید چشمه بل را نجات دهند تا یکی از منابع آبی در آستانه خطر از دام مرگ رهانده شود و به سرنوشت دریاچهٔ ارومیه یا رودخانهٔ زاینده رود مبتلا نشود.

تیرماه گذشته، مدیر کل حفاظت محیط زیست استان کرمانشاه به «ایرنا» گفته بود در صورت اجرای پروژهٔ سد داریان، نه تنها کانی بل بلکه دست کم ۱۵ چشمه طبیعی دیگر نیز زیر آب خواهند رفت و این ضایعهٔ بزرگی برای محیط زیست منطقه خواهد بود.

او تاکید کرده بود که بر اساس رسالت ذاتی و وظیفهٔ حرفه ای خود تا سر حد امکان از تخریب چشمه بل جلوگیری خواهد کرد، حتی اگر به قیمت رفتنش از سمت مدیر کلی باشد.

به تازگی هم یک کارگروه نجات بخش برای چشمه بل به همت انجمن‌های مدنی و سازمان‌های فعال غیردولتی، از جمله «کانون کوهنوردان کردستان»، «موسسه مردمی روجیار» و بسیاری از نهادهای مردم نهاد محیط زیستی تشکیل شده اند تا شاید کسی صدای کانی بل را بشنود و برای این کارگروه یک وکیل هم گرفته‌اند.

« ایران وایر» از «حسین احمدی نیاز»، وکیل پایه یک دادگستری و وکیل نجات بخشی چشمه بل پرسیده است:

چه عناصری چشمه بل را از سایر چشمه‌های طبیعی متمایز می‌کند تا آن حد که بگوییم ساخت سد داریان بایستی متوقف شود؟

چشمه کانی بل یک پدیده منحصر به فرد است؛ در هر ثانیه سه تا چهار هزار لیتر آب دهی دارد و یکی از پرآب‌ترین چشمه‌های منطقه غرب کشور به شمار می رود. با آب گیری سد داریان، در زیر ستونی از آب به ارتفاع بیش از یک صد متر فرو رفته و با غرق شدن در آب پشت سد از بین می‌رود. این چشمه در 50متری دریاچه سد داریان قرار گرفته و طول دریاچه سد نزدیک به 10 کیلومتر است. به همین دلیل هم تراز آب نمای کانی بل که ۷۱۷ متر است، در تراز ۸۲۶ متری سد غرق خواهد شد. بل در طول 24 ساعت روز و 12 ماههٔ سال به طور دایم دارای آب خروشانی است. این چشمه جزو میراث مشترک طبیعی بشر محسوب می‌شود و در ایران نیز به ثبت ملی رسیده است.

یعنی شما بر این باورید که ساخت سد داریان باید متوقف شود؟ به هر حال سد سازی یکی از راه های توسعه استان کرمانشاه و کردستان است؟

احداث سدهای زیادی در مناطق مختلف از کشور به علت نبود برنامه ریزی درست، منتج به نابودی منطقه شده‌اند. تنها ساخت سد نمی‌تواند دال بر توسعه باشد. با ساخت سد داریان، بسیاری از روستاهای منطقه از بین می‌روند و بافت فرهنگی و اجتماعی آن نقطه از استان دستخوش تغییرات ناخوشایندی خواهد شد. ترس من بیش تر از آن است که فاجعه زیست محیطی دیگری به سان فاجعه دریاچه ارومیه یا زاینده رود اتفاق بیفتد.

راه‌کار نهایی به اعتقاد شما چیست؟

به نظر من باید بر اساس مهندسی ارزش عمل شود. می‌توان بهترین سرمایه گذاری در زمینه تولید آب معدنی و استحصال آن را انجام داد. این کار از یک سو هم اشتغال زایی می‌کند و هم توسعه منطقه را تحقق می‌بخشد. این آب برای کشاورزی حیف است. حیف است که این چشمه در گستردگی آب‌های پشت سد داریان از بین برود. با وضعیت کمبود آب قابل شرب در ایران، آب کانی بل می‌تواند حجم وسیعی از کمبود آب قابل شرب کشور را بر طرف کند.

آیا به همت و همیاری مسوولان امیدوارید؟

متاسفانه مسوولان اطلاعات و شناخت دقیقی از اهمیت و عظمت کانی بل ندارند اما من به این مذاکرات خوش بینم. به تازگی با سخن‌گوی دولت حسن روحانی و معاون نظارت راهبردی رییس جمهوری در ارتباط با شرایط وخیم چشمه بل مذاکره کرده‌ایم و آن‌ها نیز با درک شرایط بحرانی چشمه بل، بر حفظ هویت و نجات بخشی آن تاکید کرده‌اند. شاید علت خوش بینی‌ من این باشد که به هر حال با برخوردهای خوبی روبه رو شدم. به نظر می‌رسید آن‌ها هم به خوبی از شرایط بحرانی کانی بل آگاه شده‌اند و ابراز امیدواری کردند که به زودی شاهد توقف عملیات تخریبی چشمه بل باشیم. تاکنون البته سازمان‌های مردمی و نمایندگان مردم کردستان و کرمانشاه در مجلس شورای اسلامی بارها در این مورد نامه‌هایی خطاب به رییس جمهور نوشته‌اند که هنوز هیچ دستور روشنی در این مورد صادر نشده است.