حکومت در ایران در حالی سیاست تشویق افزایش جمعیت را در پیش گرفته که در طول سالهای گذشته برای نیازهای اولیه و اساسی کودکان، فکر جدی نشده است. یکی از این نیازها، ساختن شهرها بر اساس معیارهای کودک دوستانه است.
هشتم اسفندماه سال گذشته، علیاکبر محزون، مدیرکل دفتر آمار و اطلاعات جمعیتی سازمان ثبت احوال کشور، از جمعیت ۱۷ و نیم درصدی کودکان در ایران خبر داده است. اگر مبنای محاسبه را جمعیت ۷۵ میلیون نفری ایران بگیریم، یعنی بیش از ۱۳ میلیون کودک در ایران زندگی میکنند.
از بحران آلودگی هوا و کمبود آب آشامیدنی که بگذریم و بهداشت و تغذیه مناسب را هم که کنار بگذاریم، خشونت شهرها با کودکان در ابعاد مختلف، یکی از موارد اساسی نقض حقوق کودک به حساب میآید.
ساختار شهر و نحوه مدیریت شهری، نشانه ویژهای است از به رسمیت شناختن حقوق کودک. اغلب شهرهای ایران اما این حقوق را به رسمیت نمیشناسند و دوستدار کودک نیستند.
بر اساس تعاریف موجود، شهر دوستدار کودک (CFC)، شهری است که در آن خواستههای کودکان در اولویت قرار میگیرد و شرایط اجتماعی، فرهنگی و معماری شهر، همسو با نیازهای آنان است و حقوقشان در سیاستها، قوانین، برنامهها و بودجه منعکس میشود.
علاوه بر توجه جدی به معماری و ساختمان شهر، رویکرد شهرهای دوستدار کودک این است که کودکان نقش مؤثری در شهر خود داشته باشند و نظر آنها در تصمیمها لحاظ شود. خانواده و اجتماع هم موظفاند کودکان را در مسائل و تصمیمگیریها دخالت دهند.
کشورهای مختلف در این زمینه تجربههای متنوعی داشتهاند. در مراکش، کودکان در جلسات مشورتی برای فضاهای مدیریت شهری و منطقهای شرکت میکنند و درک خود را از تغییرات احتمالی یا پروژههای تازه با مسوولان در میان میگذارند. این رویه در کشور فیلیپین هم اجرایی شده است.
در حال حاضر اولین شهر دوستدار کودک در ایران، شهری است که شاید کمتر کسی نام آن را شنیده باشد. شهر اِوز در استان فارس به عنوان نخستین شهر دوستدار کودک در ایران انتخاب شده است. این شهر از بخشهای لارستان در سیصد و چهل کیلومتری جنوب شرق شیراز است.
سابقه و پیشینه تاریخی این شهر، افزایش سطح تحصیلات دختران و زنان، علاقهمندی بخشهای دولتی و خصوصی به بهبود وضعیت کودکان در این منطقه و حضور چشمگیر زنان در فعالیتهای اجتماعی از جمله دلایل انتخاب این شهر به عنوان شهر دوستدار کودک در ایران بوده است. شهرهای چالوس و لاهیجان هم نامزدهای بعدی شهر دوستدار کودک هستند.
پس از اینکه سازمان ملل متحد در دهه نود میلادی تدوین پروژه شهر دوستدار کودک را آغاز کرد، تهران هم در سال ۸۶ به این پروژه پیوست. شورای شهر تهران نیز در اردیبهشت ماه سال ۱۳۸۸، در مصوبهای خواستار تبدیل تهران به شهر دوستدار کودک شد.
هدف از این طرح ارتقای شرایط زیست محیطی عمومی، مناسبسازی فضای شهری مورد استفاده کودکان، بهبود شرایط ایمنی عبور و مرور و ارتقای امکانات فرهنگی، اجتماعی و ... برای کودکان اعلام شد. تاکنون گزارشی از میزان موفقیت این طرح و فعالیتهای انجام شده منتشر نشده است.
شورای عالی استانهای ایران هم در آذر ماه سال ۸۹، مصوبهای برای اجرایی شدن طرح شهرهای دوستدار کودک به شهرداریها ابلاغ کرده است. تاکنون درباره سرنوشت این مصوبه نیز گزارشی منتشر نشده است.
شهرداری تهران در سالهای اخیر در مناطق مختلف طرح جامعه ایمن را به عنوان طرحی موازی با شهر دوستدار کودک پیش برده است. در این طرح، افزایش فضاهای تفریحی و ورزشی برای کودکان به عنوان مهمترین دستور کار تعریف شده است اما اشارهای به رفع خشونت شهر یا فضاهای آسیب زننده شهری نشده است.
بلاتکلیفی در اینباره در حالی در پایتخت ایران به چشم میخورد که بر اساس آمارهای رسمی، بیش از دو میلیون کودک در تهران زندگی میکنند.
بر اساس یک نظرسنجی انجام شده توسط شهرداری تهران که با نمونهگیری از شش هزار و ۷۰۰ خانواده تهرانی انجام شده است، حوادث و سوانح علیه کودکان، مخاطرات محیط زیستی و خشونت علیه آنها، مهمترین نگرانیهای خانوادهها هستند. این نظرسنجی سال ۹۲ انجام شده است.
علاوه بر اینها، یکی از جدیترین سختیها و نگرانیهای داشتن فرزند در ایران، بهخصوص در شهرهای بزرگ و پرجمعیت، ناهمخوان بودن فضاهای شهری و البته بسیاری از خانهها با نیازهای بچهداری است.
یک مادر تهرانی درباره دشواریهای بچهداری و بیتوجهی به نیازهای کودکان در این شهر به «ایرانوایر» میگوید: «مثلاً در فضاهای عمومی مثل مراکز خرید، رستورانها و...، حتی در مناطق مرفه شهر، به یکی از اولین نیازهای بچهها یعنی فضا و مکان مناسب برای تعویض پوشک، فکر نشده است. توالت و دستشوییها اغلب کثیف و نامناسب هستند و برای بازی و تفریح بچهها هم هیچ جایی در نظر گرفته نشده است.»
او در ادامه صحبتهایش با اشاره به دشواریهای شیردهی در بیرون از خانه، از نبود فضاهای ویژه برای این کار گلایه میکند و میگوید: «یکبار در میان گریههای بچهام که باید شیر میخورد، تمام یک مرکز خرید را زیر پا گذاشتیم و هیچ جای مناسبی پیدا نکردیم. دست آخر یکی از متصدیان پاساژ ما را به اتاقی در پارکینگ راهنمایی کرد تا من بتوانم به بچه شیر بدهم. تازه این مرکز خرید از پاساژهای خوب و نوساز شمال شهر تهران است.»
یک مهندس معماری و شهرسازی از تهران، درباره جایگاه کودکان در معماری شهری در ایران، به «ایرانوایر» میگوید: «این موضوع در جهان هم موضوع نسبتاً جدیدی است. ابتکار شهرهای دوستدار کودکان، اولین بار در سال ۱۹۹۶ مطرح شده است اما به نظر من رویکرد کشورهای غربی به حقوق کودک باعث شده که در همین مدت کوتاه تغییرات اساسی در معماری چنین شهرهایی ایجاد شود.»
وی با تأکید بر اینکه توجه به این موضوع در چند سال گذشته در ایران هم بیشتر شده است، میگوید: «مشکل این است که کودک اساساً جایگاهی در شهرسازی ما نداشته و میتوانم بگویم که همچنان هم ندارد. علت این جریان هم علاوه بر مسایل فرهنگی، نگاه اقتصادی و بعضاً سودجویانه به ساخت و ساز است چون توجه به این جریان و نیازهای کودک، میتواند سودهای کلان این عرصه را تحت تأثیر قرار دهد.»
این مهندس شهرسازی که با شهرداری تهران همکاری میکند امیدوار است با روند کنونی فعالیتهای شهرداری تهران، در ۱۰ سال آینده برنامههای تبدیل این شهر به یک شهر دوستدار کودک به نتیجه برسد.
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر میتوانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راهاندازی کنید
ثبت نظر