کودک آزاری در ایران؛ قربانیان بی شمار، قوانین ناقص

رامین 3 ساله بود که پدرش به جرم حمل مواد مخدر به تحمل 10 سال زندان محکوم شد با توجه به اینکه مادر او نیز یک سال قبل آنها را ترک کرده بود و کسی برای سرپرستی از او وجود نداشت رامین را به شیرخوارگاه آمنه سپردند اما 10 سال بعد که او 13 ساله شده بود و در یکی از خانه هایی که توسط بهزیستی برای کودکان بالای 7 سال اجاره می شود نگهداری می شد پدرش آزاد شد ولی هرگز سراغ رامین نیامد.  

یکی از مدیران سازمان بهزیستی درباره رامین به "ایران وایر" می گوید:«این بچه ها تا زمانی که در سنین زیر 5 سال هستند متقاضیان زیادی برای سرپرستی دارند اما قانون با توجه به زنده بودن پدر یا مادر این اجازه را به ما نمی دهد که آنها را به خانواده های متقاضی بسپاریم، در حالی که محروم ماندن از خانواده و محیط خانوادگی، نوعی کودک آزاریست.»

این مددکار قدیمی سازمان بهزیستی که همه عمر کاری خود را با کودکان بی سرپرست یا بد سرپرست سپری کرده، می گوید:« کودک آزاری مگر تنها کتک زدن بچه هاست؟ پدر و مادرهایی که مرتکب جرم و جنایت می شوند هم به روح و روان فرزندانشان صدمه وارد می کنند. پدر و مادرهایی که خانه را به میدان جنگ تبدیل کرده اند. از داستان هایی که در این سالها دیده ام باید کتاب نوشت.»

وی معتقد است نقص قانونی خود یکی از بزرگترین عوامل فرزند یا کودک آزاری در ایران است: « موارد زیادی از جمله کودکان آزاردیده، بد سرپرست یا تک سرپرست هستند که به بهزیستی معرفی می شوند اما در نهایت چه اتفاقی می افتد؟ سال 1392 بلاخره قانونی تصویب شد که  این امکان را به ما داد تا کمک مراجع ذیصلاح نسبت به سلب حضانت از افراد فاقد صلاحیت و سپردن کودکان به دیگران اقدام کنیم اما سرنوشت خیلی از کودکان مثل رامین قبل از تصویب این قانون رقم خورد از طرفی اما و اگرهای بسیاری برای اجرایی شدن این قانون وجود دارد تا اجرایی شدن واقعی این قانون معلوم نیست چند کودک با توجیه تربیت فرزند قرار است توسط خانواده های خودشان مورد آزار قرار بگیرند. در بسیاری از موراد پدر و مادر ادعا می کنند قصد تربیت فرزندشان را داشته اند، یعنی کار کودک حتما باید به بیمارستان و بخش مراقبت های ویژه برسد تا ما مطمئن باشیم پدر و مادر فرزندشان را آزار داده اند.»

تنبیه کودکان طبق دستوران فقهی علمای شیعه توسط پدر و مادر به قصد تربیت فرزند جایز اعلام شده است برای مثال آیت الله خمینی در جلد دوم تحریر الوسیله می گوید:« تادیب زمانی جایز است که به مصلحت کودک و در حد متعارف باشد.»

تنها تادیب از روی خشم توسط برخی از علما جایز اعلام نشده است، آیت الله گلپایگانی نیز در المنضود، می نویسد:« تادیب فیزیکی نباید از روی خشم نا بجا و تشفی خاطر باشد.»

رویکرد قانون در مورد فرزند آزاری نیز رویکرد یکسانی نیست. علی نجفی توانا حقوقدان و وکیل پایه یک دادگستری نیز در این باره به خبرگزاری ایلنا گفته است:« قانون در کشور ما در مورد کودک آزاری رویکردهای متفاوتی دارد کودک آزاری یا آزار اشخاص در هر سن و هر جنسی مجازات کیفری ویژه‌ای دارد، اما کودک آزاری توسط والدین و سرپرستان، خود با واکنش‌های متفاوتی روبرو است. برای نمونه، اگر والدینی رعایت سلامت روانی و جسمانی و مسائل مربوط به بهداشت، رشد تربیتی و آموزشی را طبق معیارهای عرفی رعایت نکنند، اگر پدر و مادر باشند، طبق ماده ۱۱۷۳ از آن‌ها سلب حضانت می‌شود و اطفال باید به اشخاص حقیقی و یا حقوقی ذیصلاح سپرده شوند.»

این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه اکنون قانونی برای مورد آزار قرار گرفتن کودکان توسط والدین نداریم، گفته است: «بیشترین آزارو اذیت را والدین نسبت به فرزندان دارند. جالب است که بدانید که قتل طفل توسط پدر، قابل مجازات قصاص نیست.»

صدای یارا اولین خط تلفنی کمک فکری به کودکان و نوجوانان است که از دی ماه سال 1379 با تلاش انجمن حمایت از حقوق کودکان شروع به کار کرد. اورژانس اجتماعی 123 سازمان بهزیستی نیز یکی دیگر از ارگان هایی است که موارد کودک آزاری را پیگیری و گزارش می کند. صدای یارا به گزارش خبرگزاری ایسنا، چیزی حدود 2500 مورد فرزند آزاری را تنها در سال گذشته گزارش کرده است. هنوز از آمار سازمان بهزیستی گزارشی منتشر نشده است. به گزارش خبرآنلاین معاون پیشگیری از آسیب های  اجتماعی سازمان بهزیستی در سال 90 اعلام کرد آمار کودک آزاری بیست برابر آماری است که گزارش می شود.

نگاهی گذرا به آمار منتشر شده توسط صدای یارا نشان می دهد در سال گذشته تنها 3 درصد از کودکان با این مرکز تماس حاصل کرده اند در حالی که آمار همین مرکز در سال 92 می گوید 6 درصد از تماس ها از جانب خود کودکان بوده است. این آمار نشان  از کاهش تماس کودکان و درخواست کمک دارد. آمار در عین حال، خبر از افزایش تماس مادران می دهد، مادرانی که در سال 90 هم بیشترین تماس ها را با صدای یارا برقرار کرده اند و 88 درصد آمار را به خود اختصاص داده اند، حالا میزان شان به 93 درصد رسیده است. در تماس و گزارش دهی پدران هیچ تغییری ایجاد نشده و همچنان از سال 90 تنها 2 درصد از تماس ها را به خود اختصاص داده اند. در میان آمار منتشر شده نقش سایرین که اقوام، همسایگان و شاهدان کودک آزاری را به خود اختصاص می دهند همچنان ناچیزی است. در سال 90 چهار درصد و در سال 92 تنها یک درصد از تماس های برقرار شده با صدای یارا، به نام آنها ثبت شده است.

کنوانسیون 1989 حقوق کودک، اصلی ترین منبع بین المللی در حمایت از حقوق کودکان است، ایران به موجب ماده واحده الحاق اجازه دولت جمهوری اسلامی ایران در اسفند 1372 به کنوانسیون حقوق کودک پیوسته اما شرطی که دولت ايران لحاظ کرده بدين ترتيب است "هرگاه در هر زمانی مفاد اين کنوانسيون در هر مورد و هر زمان در تعارض با قوانين داخلی يا موازين اسلامی باشد و يا قرار گيرد، از طرف دولت جمهوری اسلامی ايران لازم الرعايه نیست."