ماجراجویی‌های مرگ‌بار در کویر لوت

مین‌گذاری در «کویر لوت»  باز هم حادثه آفرید؛ حادثه‌ای دلخراش که منجر به فوت یک طبیعت‌گرد ایرانی شد.

دوم فروردین ۹۳، «حمید هاشمی» از کوهنوردان با سابقه که ۳۲ سال داشت، به همراه دوستان خود به یک سفر تفریحی به «کویر شهداد» در استان کرمان رفته‌ بود که پس از برخورد خودرویش با مین در ۷۵ کیلومتری شهداد، کشته شد. در این حادثه، «محمدرضا آقاياري» از ناحیه کبد و ریه به شدت آسیب دیده و در اغما است. «محسن ضيا» و «حسام صالحي» نیز مجروح شدند.

کم‌تر از سه ماه پیش هم در ۱۱ دی ماه ۹۲، خودروی «امیر طالبی گل» از فعالان محیط زیست خراسان جنوبی، در حادثه‌ای مشابه، بر اثر برخورد با یک مین دچار انفجار شد و جان خود را از دست داد.

طبیعت‌گردان تنها قربانیان این مین‌ها نیستند، تاکنون چندین مامور نیروی انتظامی نیز در این منطقه دچار حوادث مشابهی شده‌‌اند.

جذاب ولی نا امن

کویر لوت یا دشت لوت، محدوده‌ای است بین استان‌های خراسان جنوبی، سیستان و بلوچستان و کرمان که میان دو گسل «نهبندان» در شرق و «نای‌بند» در غرب واقع شده و حدود یک دهم مساحت ایران را به خود اختصاص داده است. بیش‌تر مساحت این کویر غیرقابل سکونت است اما وجود پدیده‌های طبیعی منحصر به فرد توانسته است جذابیت فراوانی برای گردش‌گران داخلی و خارجی، به ویژه گروه‌های ماجراجو به وجود آورد.

افزون بر گستردگی کویر لوت، نزدیکی به مرز‌های افغانستان و پاکستان، صعب‌‌العبور بودن و غیرقابل سکونت بودن دشت لوت سبب شده این منطقه به یکی از اصلی‌ترین راه‌های ترانزیت مواد مخدر از شرق به غرب تبدیل شود.

حدفاصل سال‌های ۸۲ تا ۸۷، دست‌کم 7 گردش‌گر خارجی(سه شهروند ترکیه، یک ایرلندی، یک آلمانی و دو بلژیکی) در شهر‌های حاشیه‌ای لوت از سوی گروه‌های ناشناس ربوده شدند. بسیاری از کشور‌های غربی به شهروندان خود برای سفر به استان‌های کرمان و سیستان هشدار می‌دهند.

در یک دهه گذشته، علاوه بر قاچاق‌چیان، گروه‌های شبه نظامی نیز از این منطقه برای تردد و رسیدن به مرکز کشور استفاده ‌کرده‌اند، به گونه‌ای که تا امروز این ناحیه بارها محل درگیری نیروهای انتظامی و این گروه‌ها بوده است. این وضعیت سبب شده نیروی انتظامی در راستای اقدامات پیش‌گیرانه خود، برخی نقاط منطقه را مین‌گذاری کند.

یک منطقه نظامی

در سال‌های گذشته، دشت لوت محل اختلاف فعالان محیط زیست و اکوتوریسم با نیروهای نظامی و انتظامی بوده است. اوج این اختلاف به اردیبهشت ماه سال ۸۷ و برگزاری رزمایش نیروی انتظامی در این دشت بر می‌گردد. پیش از این تاریخ نیز نیروهای نظامی، به ویژه ارتش و سپاه از کویر لوت برای آزمایش‌های موشکی استفاده کرده بودند اما رزمایش نیروی انتظامی در محدوده  کویر شهداد، خسارت‌های فراوانی را به این سایت طبیعی- توریستی وارد کرد.

پس از انجام این رزمایش بود که با پی‌گیری فعالان عرصه محیط زیست، ادامه مانورهای نظامی در این منطقه به شدت محدود شد ولی مین‌گذاری‌ها هم‌چنان ادامه دارد.

بر اساس گزارش فعالان محیط زیست، مین‌گذاری نیروی انتظامی در سال‌های اخیر، شدت گرفته است.  نکته قابل تإمل این است که در هر دو حادثه انفجار مین‌، حاضران در صحنه هیچ‌گونه تابلو و نشانه‎ای مبنی بر  وجود مناطق ممنوعه یا میدان مین مشاهده نکرده‎اند و همین امر مسوولیت نیروی انتظامی را در حوادث فوق دو چندان می‎کند.

یکی از مسوولان پلیس‌راه شهرستان «خوسف» در این زمینه به «ایران‎وایر» می‎گوید:‌ «افرادی که قصد ورود به مناطق کویری دارند باید حتما پیش از ورود به منطقه، با فرماندهی انتظامی محل هماهنگ کنند. آن‌ها می‌بایست نقشه مسیر انتخابی خود را ارایه دهند و در صورتی که مسیرشان مورد تایید نیروی انتظامی باشد، می‌توانند با خیال راحت وارد نواحی کویری شوند. در غیر این صورت، هیچ‌گونه مسوولیتی متوجه نیروی انتظامی نیست.»

او اضافه می‌کند:«البته این حساسیت‌ها تنها برای مسیرهای فرعی و جاده‌های خاکی است. تردد در جاده‌های آسفالته در مناطق کویری بدون اشکال است.»

این مقام انتظامی در مورد وجود میدان‌های مین و یا علایم هشدار دهنده سکوت کرد و تنها  به ذکر این نکته پرداخت که: « نیروی انتظامی مسیر پیشنهادی گروه‌های گردش‌گر را بازبینی می‌کند و در صورت وجود خطر در آن مناطق، حتما به این گروه‌ها اعلام خواهد کرد.»

در همین زمینه، «محمود سخت‌باز که سال‌ها است به آموزش «اصول بقا در طبیعت» به راهنمایان طبیعت‌گردی مشغول است، به «ایران‎وایر» می‎گوید:«آن‌هایی که می‌خواهند به این گونه مناطق سفر کنند، پیش از هر چیز می‌بایست با نیروهای نظامی و انتظامی هماهنگی کامل داشته باشند. متاسفانه بسیاری از گروه‌هایی که در طبیعت دچار مشکل می‌شوند، این اصل ابتدایی را رعایت نمی‌کنند.»

در حادثه‌ای که منجر به مرگ علی هاشمی در کویر لوت شد، پیش از ورود به کویر، ماموران نیروی انتظامی به آن‌ها گفته بودند که شب قبل از حادثه یک نفر در درگیری با گروه‌های مسلح کشته شده و منطقه وضعیت خطرناکی دارد. با این حال، آن‌ها تصمیم می‌گیرند که به ماجراجویی خود ادامه دهند.

محمود سخت‌باز رعایت چند اصل را در سفر‌های طبیعت گردی الزامی می‌داند:«دانسته سفر کنید و اطلاعات خود از مسیر سفر را مدام به روز کنید. برای برنامه‌ریزی هر سفر، این پرسش‌های مهم را در نظر بگیرید که چه کسی و چه زمانی سفر می‌کند؟ به کجا و چه‌گونه می‌رود؟»

به گفته او، همواره دو گروه در طبیعت و در سفرهای ماجراجویانه دچار مشکل می‌شوند: « آن‌هایی که نادانسته سفر می‌کنند و کسانی که دچار غرور می‌شوند.»

سخت‌باز در مورد احتمال تکرار این دست حوادث و راه‌های پیش‌گیری از آن‌ها می‌گوید:« نمی‌توان انتظار داشت که نیروهای انتظامی، اطلاعاتی در مورد نقاط حساس بدهد و به فرض، کروکی از مسیر‌های خاص (مین‌گذاری شده) در اختیار عموم بگذارد. وقتی این اتفاق‌ها رخ می‌دهند، یعنی هشدار، یعنی تا اطلاع ثانوی نباید به این مناطق، آن هم بدون هماهنگی با نیروی انتظامی سفر کرد.»

البته هر دو حادثه مورد نظر در سه ماه اخیر در ضلع شمالی کویر لوت به وقوع پیوسته و کماکان مناطقی مانند «کمپ کویری» و «کلوت‌های شهداد» که روزانه میزبان ده‌ها گروه گردش‌گری هستند، از مناطق امن و البته زیبای کویر لوت به شمار می‌‌‌روند.