حج ۹۵ به بن بست رسید

«علی جنتی»، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی  اعلام کرده است شرایط برای اعزام زایران ایرانی برای حج تمتع آماده نیست. حج تمتع برای مسلمانانی که توان مالی دارند، واجب است.

علی جنتی که به قم و برای دیدار با چند مرجع تقلید شیعه سفر کرده، گزارش داده که تلاش های ایران در ماه های اخیر برای تفاهم با عربستان شکست خورده است.

امسال قرار بود حداقل ۶۴ هزار ایرانی برای انجام مراسم حج به عربستان سفر کنند. علاوه بر این افراد، یک و نیم میلیون نفر هم در نوبت سفر حج واجب هستند.

این تازه ترین پیامد حمله برخی تندروها به سفارت عربستان در تهران است که منجر به قطع روابط دیپلماتیک دو کشور شد.

«سعید اوحدی»، رییس سازمان حج و زیارت ایران نیز که به قم سفر کرده، با تایید اظهارات علی جنتی، گفته است: «]عربستان[ میلی برای حضور ما ندارد.»
او توضیح داده که شرایط به گونه ای است که امسال بعید است یک فرد ملبس به لباس روحانیت‌ بتواند وارد فرودگاه این کشور بشود.

ایران فروردین سال گذشته نیز پس از ماجرای تعرض دو مامور عربستانی به یک نوجوان ایرانی، توقف حج عمره را اعلام کرد. در این نوع حج که «مستحب» محسوب می شود، سالانه به طور میانگین ۵۰۰ هزار نفر از ایران راهی عربستان می شدند.
بر اساس آمار سازمان حج و زیارت، هشت میلیون نفر ایرانی در نوبت انتظار سفر به حج عمره به سر می برند که اکنون همه آن ها امکان چنین سفری را از دست داده اند.

هم زمان با گزارش وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، برخی مراجع تقلید شیعه نیز تاکید کرده اند نیازی به انجام مراسم حج تمتع در شرایط کنونی نیست.

«ناصر مکارم شیرازی»، مرجع تقلید ساکن قم گفته است: «مردم ایران مایل نیستند با ذلت به حج بروند... باید دور حج امسال را قلم کشید.»

او تلویحا مقام های عربستانی را «مزدور امریکا» خوانده است.

مکارم شیرازی هم چنین از وزارت امورخارجه ایران خواسته است که طرح او، یعنی سلب اختیار اداره اماکن مذهبی مسلمانان از دولت عربستان و کنترل این اماکن توسط «سازمان همکاری های اسلامی» را پی گیری و پشتیبانی کند.

این مرجع تقلید به ایرانی ها توصیه کرده است که برای دریافت ویزای عربستان و رفتن به حج، به کشورهای دیگر نروند چون مشکل شرعی دارد.

«حسین نوری همدانی»، دیگر مرجع تقلید شیعه نیز بر عدم اعزام ایرانیان تاکید و گفته است: «باید سعی کنیم که هیچ ایرانی از طریق کشورهای دیگر نیز به حج نرود.»

«عبدالله جوادی آملی»، مرجع تقلید شیعه ساکن قم نیز تاکید کرده است: «از نظر شرعی، کسانی که امسال مستطیع شدند، حجی بر گردن ندارند؛ چرا که شرایط به گونه ای است که نمی توانند به حج بروند.»

عربستان پیش از این اعلام کرده بود به علت قطع روابط دیپلماتیک، اقدام به صدور ویزا برای متقاضیان ایرانی نمی کند و کار ویزا باید در یک کشور ثالت انجام شود.

علی جنتی، وزیر ارشاد ایران گفته است انجام چنین کاری برای متقاضیان در دو ماه آینده دشوار است.

با این حال، نظرات مخالف هم وجود دارد. «جعفر سبحانی»، مرجع تقلید شیعه به وزیر ارشاد گفته است «عدم حضور ایران اسلامی در حج برای ما یک ضعف به شمار می رود... مسوولان نباید مایوس شوند و سعی کنند از راه دیگر وارد شوند.»

به نظر می رسد علت سفر وزیر ارشاد دولت حسن روحانی به قم و تلاش برای کسب حمایت مراجع تقلید ساکن این شهر، کم رنگ کردن چنین انتقادها یا مخالفت هایی است.

پیش از این، برخی نمایندگان تندروی مجلس شورای اسلامی از «عدم قاطعیت» و «دیپلماسی ضعیف» وزارت امورخارجه ایران به عنوان دلیل «گستاخی عربستان در حج» نام برده بودند. در چنین شرایطی، اعلام حمایت مراجع تقلید شیعه از توقف حج تمتع می تواند به کاهش انتقادات داخلی از دولت کمک کند.

توقف حج یک مساله عمده اقتصادی نیز محسوب می شود. بر اساس محاسبات رسانه های ایرانی، عربستان سالیانه از حضور حجاج ایرانی حداقل یک هزار و۵۰۰ میلیارد تومان درآمد کسب می کند.»

در ایران متقاضیان حج واجب باید بین ۹ تا ۱۳ میلیون تومان برای ثبت نام بپردازند. به گفته رییس سازمان حج و زیارت ایران، افرادی که به حج عمره می روند، سالانه ۸۰۰ میلیارد تومان خرید می کنند.

علاوه بر این، افراد متقاضی باید قبل از سفر، بخشی از سود سالانه خود را تحت عنوان حکم دینی «خمس» به مراجع تقلید شیعه بپردازند. این اقدام اجباری نیست ولی تبلیغات مذهبی برای انجام آن فراگیر است و برخی متقاضیان قبل از سفر این پول را پرداخت می کنند.

این اعداد و ارقام و گستره شبکه مذهبی و دولتی درگیر با اقتصاد حج هم از دلایل مهم حساسیت این موضوع است؛ موضوعی که اکنون با تنش های سیاسی بین ایران و عربستان گره خورده و به بن بست رسیده است؛‌ بن بستی پر از ضرر و زیان.