بازار گران و پر مشتری سیگار در زندان

بازار سیگار در زندان گاه گران ترین بازار ممکن است؛ مثلا یک نخ سیگار در بند عمومی می تواند به قیمت پنج هزار تومان خرید و فروش شود. نرخ گذاری هر نخ سیگار هم با مارک آن مرتبط است؛ یک نخ سیگار «وینستون» می تواند تا 10 هزار تومان هم به فروش برسد.

به طور کلی، سیگار در زندان یک موضوع جدی است. فرقی نمی کند یک زندانی با چه جرم و محکومیتی وارد زندان شده باشد، تا قبل از آن سیگاری بوده باشد یا نباشد، مجرم عادی است یا زندانی عقیدتی و...؛ او مستقیما با مقوله ای به نام سیگار درگیر می شود.

خرید و فروش و مصرف سیگار در بندهای عمومی زندان آزاد است و این قانون که مصرف سیگار در محیط دربسته و محدود زندان ممنوع است، عملا اجرا نمی شود.

 مسوولان زندان در ظاهر برخی بندهای خاص را به اصطلاح «پاک» و یا عاری از دود می دانند و به فروشگاه این بندها اجازه خرید و فروش سیگار را نمی دهند اما در همان بندها هم بازار خرید و فروش پر رونق است.

سیگارهای موجود در زندان از مارک های «منچستر»، «بهمن»، «اسی»، «وینستون» و «دان هیل» هستند. غروب هر روز، ورودی بند هشت زندان اوین محل جلوس سیگاری ها است. اگر جا کم بیاورند، برای پک زدن به سیگارشان به آشپزخانه کوچک زندان که آن را «چراغ خانه» می نامند، پناه می آورند.

«محمدحسین» از زندانیان ساکن بند هفت زندان اوین با اشاره به این که چراغ‎خانه تنها جایی است که هواکش و امکان خروج دود و دم سیگار را دارد، می گوید: «معمولا به علت ازدحام زندانیان سیگاری در آشپزخانه و سر و صدای بسیار و دود و دمی که از این مکان کوچک به سایر بخش های زندان سرایت می کند، ساکنان بندها معترض می شوند. برخی هم نگران دوربین هستند و می روند در دست‎شویی زندان سیگار می کشند.»

«علی» ساکن زندان اوین، سیگاری نیست. او به شدت نسبت به استفاده زندانیان سیگاری از محیط دست‎شویی در داخل بندها شاکی است: «این معضل بزرگی است. هوای دست‎شویی آلوده و بدبو است و افراد سن بالا و بیمار در آن جا معذب هستند. علاوه بر آن، زندانی های سیگاری وقت کشیدن سیگار در دست‎شویی، مدت زمان بیش تری آن جا را اشغال می کنند و ما باید ساعت های طولانی پشت در دست‎شویی زندان معطل بمانیم. این کار، نادیده گرفتن حق دیگری است.»

اما در  مورد زندان «رجایی شهر» کمی اوضاع فرق می کند. آن ها معمولا قسمتی از کریدور را که نزدیک به محیط دست‎شویی است، اشغال می کنند. گاهی هم دور هم جمع می شوند و از سیگار کشیدن با هم لذت می برند.

یک زندانی ساکن زندان رجایی شهر به نام «یوسف» در مورد این که آیا این گردهمایی ها مورد اعتراض سایر زندانی ها قرار می گیرد یا خیر، می گوید: «چون تعدادمان زیاد است، اعتراض نمی کنند و اگر هم اعتراض کنند، هیچ فایده ای ندارد چون چیزی نزدیک به 50 درصد از ساکنان بند ها سیگاری هستند و آن ها هم برای خودشان حقوقی قائل هستند. »

به گفته یوسف، زمانی که در مراحل اولیه بازجویی در زندان اوین و در بند 209 و پس از آن دربند «دو الف» بوده است، محرومیت از سیگار به عنوان نوعی ابزار فشار برای او محسوب می شده است:‌ «این فشارها مختص دوران بازجویی نیست. بستگی دارد مسوول آن روز بند چه کسی باشد. تعدادی از افسرها یا پاسداربخش ها اجازه نمی دهند در طول شب یا در هواخوری برای یکی دو ساعت و یا در طول استعمال سیگار زندانی ها دریچه بندها باز بماند. »

یوسف با این که خودش سیگاری است اما از بی مسوولیتی سیگاری های زندان که ته سیگار و ضایعات آن را روی زمین می اندازند و حیاط محیط بسته و محدود زندان را آلوده می کنند، شاکی است:«به نظرم انداختن ته سیگار در حیاط زندان که در رو ندارد و تنها محل تفریح زندانی ها است، یا فرو کردن ته سیگار داخل درز درها و سوراخ و سمبه های دیوار حیاط کاری غیر اخلاقی است و از سوی برخی از زندانی ها اصلا مراعات نمی شود. »

او خاطرات پر از خشونت درباره سیگار را هم به خاطر دارد: «وقتی از زندان اوین به رجایی شهر منتقل شدم، روزهای نخست اقامتم به منظور تنبیه، مرا به بند اشرار منتقل کردند. در آن جا بود که به راحتی شاهد بروز جرم و خشونت به انگیزه دست یابی به یک نخ سیگار بودم.  یک روز هنگام صرف صبحانه، یکی از هم بندی هایم به خاطر یک نخ سیگار به سمت دیگری حمله کرد و با تیزی چشم راست آن زندانی را نشانه گرفت و کورش کرد. فقط برای این که متوجه شد یک نخ از سیگارهایش شب قبل از آن توسط هم بندی اش استفاده شده است.»

او تاکید می کند ترک سیگار برای زندانی مشقت و دشواری زیادی دارد چون تنها تفریح واقعی یک محبوس در چهاردیواری زندان است. با این حال، روایت می کند: «پیش از این در بند ۳۵۰ اوین یک پزشک زندانی کلاس های ترک سیگار برای زندانی های ساکن این بند برگزار می کرد که مورد توجه و استقبال سایر زندانی ها هم قرار گرفته بود.»
ولی چنین رویدادهایی کوتاه هستند و در حاشیه. اصل سیگار است و بازار پر مشتری و گرانش.