نقاشی بر دیوارهای جهان در حمایت از حقوق بشر در ایران

سلیم ولانکورت

امسال کمپین «#جرم نیست» (#NotACrime campaign) به منظور افزایش آگاهی درباره بحران حقوق بشر در ایران، یک پروژه جهانی هنر خیابانی آغاز کرده است که شامل تعداد زیادی دیوارنگاری در سراسر نیویورک می شود.

دیوارها پیش از حضور حسن روحانی در نیویورک برای شرکت در اجلاس عمومی سازمان ملل در سپتامبر نقاشی شده اند. هنرمندانی از آرژانتین، برزیل و امریکا کمپین را با نقاشی شش دیوار شروع کردند. موضوع این نقاشی ها به سلب حق جامعه بهایی ایران از آموزش عالی اختصاص دارد. پنج اثر دیگر نیز به نبودِ آزادی بیان و زندانیان سیاسی می پردازد.

پروژه نیویورک الهام بخش مجموعه ای از دیوارنگاری ها در برزیل، آفریقای جنوبی و استرالیا شد.

«مازیار بهاری»، بنیان‎گذار «ایران‎وایر»، کمپین «#خبرنگاری جرم نیست» را با هدف افشای نقض حقوق شهروندان ایرانی توسط حکومت و به ویژه، برای ایجاد مخاطبانی جدید در این حوزه ها راه اندازی کرد. بهاری در پروژه «آنارشی هنر خیابانی»، با گروهی هنری در نیویورک نیز همکاری کرد تا «کمپین دیوارها» را در سپتامبر مدیریت و اصطلاحاً «کیوریت» کند.

جامعه هنری نیویورک این پروژه را بزرگ ترین کمپین دیوارنگاری می داند که با محور یک موضوع در این شهر اجرا شده است. آنارشی هنر خیابانی با هنرمندان برجسته بین المللی هم‎چون «رون انگلیش»، «نیکی نجومی»، «اکساندر کتو» و چندین هنرمند سرشناس دیگر همکاری می کند. هدف آن ها این است که به گفت و گوهایی بیش تر درباره وضعیت حقوق بشر در ایران دامن بزنند و از قدرت هنر برای دفاع از امور اجتماعی استفاده کنند.

بهاری می گوید: «واکنش واقعاً عالی بود. هنرمندان، صاحبان املاک، اعضای صنف های مختلف و قانون گذاران محلی همه آمده بودند تا از حق دسترسی یکسان به آموزش برای بهاییان ایران و آزادی بیان دفاع کنند. خوشحالم که توانستیم حقایقی را در مورد نحوه برخورد حکومت ایران با بزرگ ترین جامعه مذهبی ایران روشن کنیم. به نظر من، این شاخصی است برای پاسخ به این پرسش که آیا ایران حاضر است مثل یک حکومت مدرن و عقلانی عمل کند یا خیر.»

این کمپین توانست به شکل چشم گیری توجه رسانه ها را به خود جذب کند. «آسوشیتد پرس»، «نیویورک تایمز» و «واشنگتن پست» به دیوارنگاری ها و بحران حقوق بشر در ایران پرداختند. «رکسانا صابری»، خبرنگار ایرانی-امریکاییِ شبکه خبری «الجزیره» در امریکا نیز کمپین را در برنامه ای با شرکت رون انگلیش و نیکی نجومی پوشش داد. خبر آسوشیتدپرس نیز هم‎زمان در صدها نشریه امریکا منتشر شد.

«اندرو لوبی»، از مؤسسان و نیز رییس آنارشی هنر خیابانی با اتکا به قدرت پیام اجتماعی کمپین، توانست ترکیب متنوعی از هنرمندان را برای پیوستن به کمپین ترغیب کند. لوبی می گوید: «هنرمندان خیابانیِ خوش‎نام و برجسته ای از سراسر دنیا از ما حمایتی باورنکردنی کردند. تعهد آن ها به کمپین "#جرم نیست" نشان داد که ما تنها ظرف چند ماه، دست‎آوردی عظیم داشته ایم.»

دیوارنگاری ها درباره ممنوعیت تحصیلات عالی بهاییانِ ایران توسط هنرمندانی از امریکا، برزیل و آرژانتین اجرا شد. گفتنی است که این کمپین، ادامه کمپین «#آموزش جرم نیست» بود که یک سال پیش تر آغاز شد و در جریان آن، مستند «شمعی روشن کن»، ساخته مازیار بهاری در ۳۰۰ شهر دنیا به نمایش درآمد.

«دیوید تورس»، مشهور به «رابی»، یکی از دو هنرمند عضو گروه «سیرکل» (Cyrcle) مقیم لوس آنجلس است. می توان گفت نقاشی او با عنوان «خط کش شکسته» در «هارلم» حق مطلب را درباره شانه خالی کردن دولت ایران از مسوولیت آموزش همه شهروندانش ادا می کند.

«مارینا زومی»، هنرمند آرژانتینیِ مقیم برزیل، آهوی کور شده ای را در منظره ای وهم آلود از سردر معروف دانشگاه تهران ترسیم کرده است.
«الکساندر کتو»، هنرمند برزیلی که کارهایش بر پیوند فرهنگِ امریکای جنوبی و شمالی و آفریقا متمرکز است، صحنه ای را نقاشی کرده که در آن خانواده ای زیر درخت بائوبابِ معرفت نشسته اند.
«جنیفر کیک کاویولا» مقیم کانکتیکت، چهره ای مسحور از «مهوش ثابت»، معلم و شاعر بهایی ایرانی و یکی از هفت رهبر زندانی جامعه بهاییان کشیده است.

کمپین کار خود را پس از شروع در نیویورک، در برزیل، آفریقای جنوبی و استرالیا نیز ادامه داد. تیمی از هنرمندان و بهاییان مقیمِ ریودوژانیرو یک نقاشی کشیده اند که در آن نهالی از یک درخت مرده سر بر می آورد. این نمادی است از تلاش های جامعه بهاییان ایران برای آموزش جوانان خود در دانشگاه زیرزمینی. چند هنرمند دیگر در برزیل نیز برای حمایت از کمپین و ارتقای آگاهی درباره آن، مجموعه ای از پرتره ها را نقاشی کردند.
عکاسانی عضو کمپین هم در رویداد بزرگ «#جرم نیست»، تصاویری را روی یادبودهای ملی در پایتخت برزیل، برزیلیا به نمایش درآوردند.

آفریقای جنوبی با دیوارنگاری هایی بزرگ در کیپ تاون، اثر «فردی سم»، به این پروژه پیوست. کار او پسری را به تصویر می کشد که به کمک پرنده ای زخمی می رود. در ژوهانسبرگ هم دو هنرمند به نام های «اندرو ویسپا» و «وسلی پپر»، نمایشی خیابانی با شرکت عابران پیاده اجرا کردند و دیوارنگاره هایی هم با موضوع برابری آموزش کشیدند.

هنرمندان و بهاییانِ ساکنِ سیدنی نیز با این کمپین همراه شدند که در سال آینده نیز آن را تداوم خواهند داد. دو دیوارنگاره در سیدنی به دست سه هنرمند با نام های «کامو»، «کریمزن» و «اسکات نگی» اجرا شد و سومی هم قرار است در ساحل معروف «باندی بیچ» در سال جدید کامل شود.

کمپین «#جرم نیست» قصد دارد در سال ۲۰۱۶، در چند شهر دیگر دنیا چهره دیوارهای بیش تری را عوض کند. برای اطلاعات بیش تر، به وب‎سایت http://notacrime.me سر بزنید. گفتنی است که همه می توانند از طریق راهنمای آنلاین هنر خیابانی (online street art handbook) به این کمپین کمک کنند.