چرا شیوع بیماری های مغز و اعصاب در ایران بیشتر شده است؟

«سردرد که شروع می‌شود، کل زندگی‌ام را سیاه می‌کند؛ چشمانم گود می‌روند و انگار وزنه‌ای چند صد کیلویی روی سرم گذاشته‌اند.»
متخصصان مغز و اعصاب در طول روز بارها این جملات را از مراجعان خود می‌شوند. سردرد یکی از بیش ترین علت مراجعه ایرانی‌ها به متخصصان مغز و اعصاب است؛ درد بی امانی که رمقی برای یک زندگی عادی باقی نمی‌گذارد.

به گفته دکتر «عاصفه موسوی»، متخصص مغز و اعصاب، شایع ترین سردرد بین مراجعه کنندگان، سردردهای میگرن و سردردهای تنشی، یا ترکیبی از این دو سر درد با هم است.
سردرد تنشی به سردردهایی گفته می‌شود که بیمار احساس درد ضربه‌ای دارد و یا احساس می‌کند جسمی روی سرش فشار می آورد. میگرن اما سردردی است دوره ای با زمینه ارثی و معمولا از هنگام نوجوانی یا اوایل میان سالی آغاز می‌شود. این سردرد احتمالا با یکی از نشانه‌های مانند گریز از روشنایی و صدا، احساس ضربان در سر و تهوع همراه است.

دکتر موسوی توصیه می‌کند برای پیش گیری از ابتلا به سردرد، ازخوردن غذاهای تند، ترش، شور و پر ادویه  پرهیز شود. شراب قرمز، پنیر، سس کچاپ و سیب زمینی سرخ شده را هم باید کنار گذاشت.

او ادامه می‌دهد: «مبتلایان به سر درد باید از گرسنگی طولانی مدت، پرخوری و استفاده از نورهای فلاشینگ مثل نورهای صفحه موبایل و کامپیوتر پرهیز کنند.»

البته تنها سردرد نیست که ایرانی‌ها را راهی مطب پزشکان متخصص نورولوژی می‌کند؛ دکتر موسوی می‌گوید: «ما هنوز شیوع بیماری ‌های مغز و اعصاب را به صورت الگوریتم و جدول آماری در ایران نداریم. به صورت کلی، شایع ترین بیماری‌های مغز و اعصاب در ایران شامل سردرد، دردهای رادیکولار گردن و کمر و علایم جسمی ناشی از استرس است. مشاهدات نشان داده که بیماری ام.اس در تهران و اصفهان آمار ارجاعی بالایی دارد و اگر بخواهیم مراجعه بیمارستانی را هم در نظر بگیریم، نمی‌توانیم سکته مغزی را کنار بگذاریم.»

گز گز و سوزش، احساس خواب رفتگی در دست و پا، درد شدید و در موارد شدید، بی اختیاری ادرار از علایم دیسک گردن و کمر درد است. جلوگیری از انجام فعالیت‌های بدنی سنگین، اصلاح وضعیت نشستن و خوابیدن، ورزش مرتب مثل شنا، پیاده‌روی و ایروبیک ساده می‌تواند از ابتلا به این بیماری جلوگیری کند.

بسیاری از مراجعه کنندگان به متخصصان مغز و اعصاب، درگیر علایم جسمی هستند که ناشی از اضطراب است. در بیان عامیانه، به این دردها «دردهای عصبی» گفته می‌شود.
دکتر موسوی می‌گوید: «در مورد اضطراب، علایم و شکایت بیماران کاملا متنوع است؛ از دردهای پراکنده و مهاجر در عضلات تا خستگی و بی‌خوابی، عدم تمرکز و اختلال یادگیری، تپش قلب و احساس کمبود انرژی برای انجام کارهای روزانه. حذف عامل ایجاد اضطراب، تغییر روش زندگی و ورزش در پیش گیری این بیماری موثر است.»

ام. اس یکی دیگر از بیماری‌های مغز و اعصاب است که در سال‌های اخیر در ایران رشد چشم گیری داشته است.
به گفته این متخصص مغز و اعصاب، علایم بیماری ام.اس بسته به این که کدام سیستم درگیر این بیماری است، متغیر است. عدم تعادل در راه رفتن، کاهش قدرت اندام‌ها، اختلال حافظه، افسردگی و حتی تغییر الگوی دست‎خط بیمار می‌توانند ازعلایم این بیماری باشند: «در مورد ام اس چون هنوز اتیولوژی (علت شناسی) دقیق این بیماری مشخص نیست، طبیعتا راه‌های پیش گیری دقیق نداریم اما یکی از علت‌های احتمالی ابتلا به این بیماری، کمبود ویتامین دی است. بنابراین، بهتر است به میزان کافی در معرض نور آفتاب قرار بگیریم، از خوردن فست فود پرهیز کنیم، ورزش را فراموش نکنیم و استرس زندگی را مدیریت کنیم.»

سکته مغزی هم یکی از رایج ترین بیماری‌های مغز و اعصاب است که مبتلایان را روانه بیمارستان می‌کند. احتمال ابتلای سکته مغزی با بالارفتن سن افزایش می‌یابد و در جنس مذکر بیش تر است. بنابراین، برای پیش گیری از این دو ریسک فاکتور، راهی وجود ندارد.
اما عامل مهم دیگری که باعث سکته مغزی می‌شود، فشار خون بالا است. دکتر موسوی توصیه می‌کند برای کنترل فشار خون، از خوردن غذاهای چرب و پر نمک پرهیز، وزن‌ خود را کنترل و استرس را مدیریت کنیم و ورزش کردن را از یاد نبریم.

از دکتر موسوی می‌پرسیم چرا این روزها شیوع بیماری‌های مغز و اعصاب از گذشته بیش تر است؟
می‌گوید: «ما جامعه بی‌تحرک‌تری نسبت به گذشته داریم، ناسالم تر غذا می‌خوریم و سموم بیش تری از غذاها و گیاهان به دلیل مصرف آب آلوده و کود زیاد در کشاورزی به بدن‌مان می‌رسد. هنوز کسی در مورد پارازیت‌ها و امواج ناسالم صوتی و ترافیکی که قطعا در شیوع بیماری‌ها تاثیر دارند، قبول مسوولیت نکرده است. کم و نامناسب ورزش می‌کنیم و خواب سالم و کافی نداریم. بنابراین، ریسک بیماری‌ها بالا می‌رود.»

شیوع بیماری‌های مغز و اعصاب در ایران تفاوت چندانی با دنیا ندارد اما به گفته دکتر موسوی، ما در میزان بروز و پایین آمدن سن بیماری‌ها،  جلوتر از کشورهای توسعه یافته هستیم :«در بروز سردرد و یا بیماری ‌های دیسکوپاتی (دیسک بین مهره) تقریبا مثل بقیه دنیا هستیم اما به لحاظ بیماری‌های عروق مغزی (CVA)، سن جمعیت بسیار پایین آمده و موارد سکته مغزی در بین جوانان رو به افزایش است. یکی از دلایل این موضوع، این است که ما ابتدا بیمار می‌شویم و بعد سراغ پیش گیری می‌رویم؛ برعکس بقیه دنیا. نقش استرس شغلی و عواملی که در افزایش شیوع بیماری‌ها نام بردم را هم نباید نادیده بگیریم. نکته بعدی هم این است که در کشورهای توسعه ‌یافته یک سری مراکز درمان تخصصی برای بیماری‌ها وجود دارد اما ما هنوز یک اورژانس بیماری ‌های مغز و اعصاب و یا یک مرکز تخصصی بازتوانی بعد از سکته مغزی نداریم.»