تفریح یا لابی؟ جک استراو در ایران

سفر«جک استروا»، وزیر پیشین امور خارجه انگلستان به ایران حاشیه ساز شده. تندروها در مقابل «هتل عباسی» اصفهان پلاکارد به دست، به او گفته اند: «جک به خانه ات برگرد.»

25 بسیج دانشجویی دانشگاه های اصفهان هم بیانیه داده اند که: «مردم شاهد ورود عمربن سعدها، شمرها و یزیدهای عصر حاضر به استان اصفهان هستند. شاید مغزهای پوسیده مستکبرین و دنباله‌های داخلی آنان دچارخطای محاسباتی شده و اجرای برجام را مساوی با اضمحلال انقلاب اسلامی از ماهیت انقلابی و اسلامی آن تحلیل کرده‌اند.»

جک استراو به دیدن چنین تجمع هایی عادت دارد. تابستان 82 وقتی هنوز وزیر خارجه انگلستان بود، در باغ سعدآباد تهران تجمعی مشابه دید. بسیجیان علیه توافق هسته ای شعار می دادند. «کمال خرازی»، وزیر اسبق امورخارجه ایران در خاطراتش گفته است: «جک استراو در خصوص این تجمع گفت شما صحنه آرایی کردید و بنده هم در جواب، یک پس‌گردنی به او زدم که ابتدا بسیار تعجب کرد ولی بعد متوجه شد شوخی کردم. اما به او گفتم که این صحنه آرایی‌ها را فقط شما بلدید.»

احتمالا جک استراو این روزها دارد فکر می کند چه کسانی تجمع تازه را علیه او ترتیب داده اند. این نخستین باری نیست که تندروها به حضور وی حساسیت نشان می دهند. در دو سال گذشته همواره اظهارنظرها و خبرهای مربوط به او حاشیه ساز بوده اند.

تیرماه 92، پس از آن که درخواست استراو برای سفر به تهران و حضور در مراسم تحلیف ریاست جمهوری در رسانه ها مطرح شد، تندروها واکنش سریعی به آن نشان دادند.

استراو از نخستین کسانی بود که از پیروزی روحانی ابراز خشنودی کرد و پیام تبریکش را با یک واسطه عمانی برای رییس جمهور تازه ایران فرستاد. ولی به نظر تندروها، هنوز برای سفر او به تهران زود بود.

«جواد کریمی قدوسی»، نماینده مجلس گفت به استراو اجازه شرکت در این مراسم را نمی دهیم. «روح الله حسینیان»، دیگر نماینده تندرو هم گفت: «اگر استراو به مجلس بیاید، با گوجه یا تخم مرغ او را می زنم.»

با اوج گرفتن ماجرا، دفتر حسن روحانی اطلاعیه داد که استراو را دعوت نکرده است. با این حال، این پایان ماجرا نبود. او عضو گروه پارلمانی دوستی ایران و انگلیس بود و رابطه خوبی هم با برخی اعضای کابینه دولت روحانی داشت.

گمانه زنی ها درباره سفر استروا تا دی ماه همان سال ادامه یافت و او اواسط دی ماه 92 در راس یک هیات دیپلماتیک به تهران سفر کرد. جک استراو در تهران با محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران و نمایندگان مجلس دیدار کرد. دیدار او با خانواده قربانیان ترور در ایران هم توجه بسیاری از رسانه ها را برانگیخت.

«احمد علم الهدی»، امام جمعه مشهد در واکنش به دیدار او با نمایندگان مجلس گفت: «از زمان قاجار هر کسی با انگلیسی‌ها دست دوستی داد، شغال السلطنه و گرگ الدوله از کار درآمد و مملکت را به انگلیسی‌ها فروخت.»

«سعید قاسمی»، فعال سیاسی تندرو هم گفت: «دیدار جک استراو با خانواده‌ شهدای هسته‌ای یکی از مسخره‌ترین چیزهایی است که امسال شنیدیم و دیدیم. همه‌ مفاهیم به لجن کشیده شده است.»

«فریدون عباسی»، رییس سابق سازمان انرژی اتمی ایران نیز با انتقاد از این سفر، گفت: «جک استراو باید جواب ترور شهید "علی‎محمدی" [دانشمند هسته ای ایرانی] را می‌داد. MI6 در این ترور دست داشت.»

این دیدارها اما اتفاق مهم نبود، اتفاق مهم تغییر 180 درجه ای ادبیات سیاسی و هسته ای جک استراو بود که رسانه های تندرو را نیز غافل‎گیر کرده بود. روزنامه «جوان» در واکنش به مواضع تازه استراو نوشت: «او اكنون در حالی به حامی ظاهرا پرو‌پاقرص ديپلماسی با ايران تبديل شده كه كتاب خاطرات او از دوران مذاكره با ايران، روندی نسبتا متفاوت را نشان می‌دهد. مرور بخشي از خاطرات وزير خارجه اسبق انگليس به خوبی نشان می‌دهد ادبيات استراو روی صندلی قدرت چه قدر با ادبيات استروا بيرون از صندلی قدرت متفاوت است.»

او پیش از سفر در گفت وگوهای متعدد، دیدگاه های تازه اش درباره ایران و پرونده هسته ای را مطرح کرده بود ولی در تهران به سخن‌گوی غیررسمی دولت ایران تبدیل شد. رسانه های تندرو همواره به این تغییرات مشکوک بودند و با اشاره به لقب «جک تهرانی» که برخی رسانه های انگلیسی به استراو داده بودند، دنبال پشت پرده ماجرا بودند.

در آن سفر، استراو با وزیر صنعت و معدن ایران، اعضای تیم مذاکره کننده هسته ای و «غلامحسین شافعی»، رییس اتاق بازرگانی ایران دیدار کرد. او در این دیدار گفت در جریان مذاکرات هسته ای، دنبال لغو فوری تحریم ها هستیم؛ خواسته اصلی و مهم ایران. با این حال، حامی سفرهای جک استراو یک چهره دیگر بود؛ رییس سابق اتاق بازرگانی ایران که بر صندلی ریاست دفتر ریاست جمهوری تکیه زده بود؛ «محمد نهاوندیان».

جک استراو در بازگشت از تهران گفته بود دیگر پایتخت ایران شبیه بمبئی یا قاهره نیست، شبیه مادرید یا آتن است. او یک ماموریت تازه داشت؛ برگزاری همایش فرصت های سرمایه گذاری در ایران با پیام محمد نهاوندیان، رییس دفتر رییس جمهور ایران. عنوان همایش، «مجمع ایران و اروپا» بود.

استراو در طول سال 93 علاوه بر حضور رسانه ای در دفاع از توافق هسته ای، پی گیر بازگشایی سفارت انگلستان در ایران هم بود. شهریور 93 در مجلس عوام انگلستان از «دیوید کامرون»، نخست وزیر انگلستان درباره برقراری روابط دیپلماتیک دو کشور سوال کرد. دو ماه بعد نیز در مجلس عوام درباره روابط دو کشور سخن گفت و دولت روحانی را ستود. ستایش های تازه جک استروا تنها متوجه رییس جمهور ایران نبود، او آبان همین سال در گفت و گو با خبرگزاری دولتی «ایرنا» به ستایش از علی خامنه ای هم پرداخت و گفت نامه رهبر جمهوری اسلامی به جوانان غربی فوق العاده بود.

اواخر سال 93، ماجرای رسوایی مالی و دریافت رشوه جک استراو سبب نشد که در رسانه های فارسی نقش آفرینی هسته ای و سیاسی او به حاشیه رود. در این ایام، هیات پارلمانی ایران راهی انگلستان شد و این بار جک استراو میزبان بود. پس از این سفر، پیروزی «جرمی کوربین» در حزب کارگر انگلستان توجه برانگیخت. کوربین همراه استراو به تهران سفر کرده و از چهره جدید ایران گفته بود. با این حال، این خبرها و توجه های رسانه ای کوتاه بود و او به حاشیه رفت.

پس از چند ماه غیبت رسانه ای جک استراو، هفته گذشته انتشار عکس های تازه اش، او را دوباره در کانون توجه قرار داد. سایت «مشرق نیوز» نوشت او برای شرکت در اجلاس امنیتی مونیخ به تهران آمده است؛ اجلاسی که با مشارکت آلمانی ها برگزار شد و پیشنهادهای تازه برای حل بحران سوریه را روی میز قرار داد. جک استراو پیش از توافق هسته ای از اهمیت تاثیر این توافق در حل بحران های خاورمیانه و جلب مشارکت ایران سخن گفته بود.

با وجود چنین گمانه زنی هایی، استراو در سفر تازه به یزد رفت و از غذای خوشمزه و امنیت این شهر تعریف کرد، به تخت جمشید رفت، در خیابان های تهران پیاده روی کرد و لباس سیاه پوشید تا به مراسم عزاداری محرم برود و با دوستانش دیدار کند. او تلاش کرد سفرش را توریستی، تفریحی جلوه دهد و گفت برای خنثی کردن جو ایران‌هراسی سفر کرده است.

پیش از رفتن استراو به تهران، رسانه های تندرو پس از یک سال پی گیری، کشف های تازه ای درباره او مطرح کردند. شهریور امسال روزنامه تندرو «وطن امروز» در گزارشی به همایش اقتصادی لندن که شهریور 93 برگزار شد، پرداخت و نوشت: «تا کی ملت باید هزینه روابط سیاسی- اقتصادی با جک استراو در کنفرانس "هتل ماریوت" لندن را به اسم تلاش برای جذب سرمایه‌گذار خارجی بپردازند؟ آیا حقیقتا شریک کردن جک استراو، وزیر بازنشسته خبیث انگلیسی در منابع ملی، کمکی به بالندگی اقتصاد ایران و مسدود شدن خلأهای اقتصادی برجام می‌کند؟ پرداخت حق دلالی و رشوه به سیاستمداران خبیث دشمن در زد و بندهای پشت پرده مدیران "شرکت بالی"، اعم از برادران "علاقبند" و "نورمن لاموند"، وزیر بازرگانی اسبق و شریک جک استراو با پیشکش منابع ملی، نامش هر چه هست، "سیاست خارجی ملی" نیست!»

وطن امروز در گزارش دیگری نوشت جک استراو و چند دیپلمات دیگر در پشت‌پرده کمیته بازاریابی امریکایی-انگلیسی نفت و گاز ایران در لندن قرار دارند و کشف چنین پازل هولناکی بهترین مسیر برای رمزگشایی از مفاد برجام و نقش جک استراو در کنفرانس بازاریابی برای صنعت نفت و گاز ایران در لندن است.

اتهام ها و گمانه زنی ها درباره استراو ادامه دارد. هم چون دو سال گذشته، لابی او نیز ادامه دارد. سفرهای استراو تازه آغاز شده است.