رقابت های اقتصادی پساتوافق در ایران؛ ایرباس برنده شد

بنظر می رسد در رقابت بین بوئینگ و ایرباس برای فروش هواپیما به ایران شرکت ایرباس، تولید کننده فرانسوی هواپیماهای مسافری، برنده شده است و دولت جمهوری اسلامی ایران آماده خرید ایرباس از کشور فرانسه می شود.

یک منبع آگاه در وزارت راه و شهرسازی جمهوری اسلامی ایران به ایران وایر گفت قرار است در سفر حسن روحانی، رییس جمهور، به پاریس در اواخر آبانماه قرارداد خرید تعدادی هواپیمای ایرباس بین شرکت هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران و شرکت ایرباس منعقد شود. او در پاسخ به این سوال که آیا این هواپیماها همان پانزده فروندی هستند که وعده ورودشان به ناوگان کشور در دو ماه آینده به کشور توسط اصغر فخریه کاشان، قائم مقام وزیر راه و شهرسازی در امور بین‌الملل، داده شده، گفت قرارداد با ایرباس برای خرید ده تا دوازده فروند هواپیما است.

بر اساس اظهارات این منبع آگاه، مقدمات این خرید در سفر تابستان گذشته عباس آخوندی، وزیر راه و شهرسازی، به پاریس تدارک دیده شده بود. در طی این سفر عباس آخوندی با مدیران ایرباس و مقامات دولت فرانسه در امور حمل و نقل دیدار کرده بود و درباره پیش نویس یک قرارداد خرید با آنها گفت و گو کرده بود. در این سفر، وزیر راه و شهرسازی اعلام کرده بود ایران برای نوسازی ناوگانش به 400 فروند هواپیما احتیاج دارد. او این نیاز را به نوعی یک فرصت ممتاز اقتصادی معرفی کرده بود، که در صورت رسیدن به توافق با ایران کشورهای طرف معامله با ایران می توانند از آن بهره ببرند.

با وجود اظهارنظر سرپرست وقت سازمان هواپیمایی کشوری مبنی بر اینکه ایران در مرحله اول نوسازی ناوگان هوایی اش، قصد خرید چهل فروند هواپیما دارد، بنظر می رسد سقوط درآمدهای نفتی و چالش های اقتصادی دولت در حال حاضر این تعداد را به ده الی پانزده فروند کاهش داده است. آنچه که مسلم است این است که در دور اول رقابت برای ورود به بازار ایران شرکت ایرباس از همتای آمریکایی خود پیشی گرفته است.

فرامرز، یکی از خلبانان با سابقه خطوط هوایی کشور که این روزها در یک شرکت خصوصی فعال است، موفقیت ایرباس را طبیعی می داند. او می گوید: "در یک سال گذشته رایزن اقتصادی سفارت فرانسه و نمایندگان ایرباس جلسات متعددی در تهران با شرکت های مختلف هواپیمایی برگزار کردند". به تلاش ایرباس برای جذب خریدار در تهران باید این واقعیت را اضافه کرد که مدل های مختلف هواپیماهای ایرباس در ایران بخش عمده ای از ناوگان هوایی شرکتهای ایران ایر و ماهان را تشکیل می دهند که بزرگترین شرکت های هواپیمایی در ایران هستند. هواپیمایی ماهان، در آخرین خرید جنجال آفرینش، از طریق یک شرکت هواپیمایی عراقی، هشت فروند هواپیمای ایرباس خریداری کرده بود. در نتیجه ارتباط بین ایرباس و بازار ایران هرگز کاملا قطع نشده بوده است.

به سابقه حضور ایرباس در ایران در سال های اخیر، باید غیبت و انفعال شرکت بوئینگ را هم اضافه کرد. در حالیکه رایزن اقتصادی سفارت فرانسه در تهران در حال ملاقات با مدیران و معاونان شرکت های مختلف در تهران بوده، شرکت بوئینگ نه حضور فعالی در تهران داشته و نه نماینده ای رسمی را به ایران اعزام کرده است. از دید فرامرز، افرادی که سعی کرده اند زمینه ورود هواپیماهای بوئینگ به ایران را فراهم کنند "معمولا واسطه هایی بودند که به ابتکار خودشان وارد میدان شده بودند". این افراد به امید کسب سود و بدون اعتبار و معرفی نامه های معمول نمایندگی به تهران آمده بودند، در نتیجه شرکت های هواپیمایی ایرانی آنها را جدی نگرفتند.

با این حال فعالان صنعت هواپیمایی در تهران هنوز مشتاق خرید و به کارگیری هواپیماهای بوئینگ هستند و موفقیت ایرباس را مدیون عامل دیگری هم می دانند. یک چارترکننده پروازهای داخلی به ایران وایر می گوید: "ایرباس وقتی در ایران خوب عمل خواهد کرد که ناچار باشد با بوئینگ رقابت کند". به نظر او موفقیت ایرباس در این مرحله فقط مدیون سابقه و تلاش نیست: "فرانسوی ها، سیستم ایران را می شناسند و می دانند تصمیم گیرندگان چه افرادی هستند، آنها از دادن پورسانت واهمه ندارند". او باور دارد که اگر بوئینگ بازار ایران را جدی بگیرد، موفق خواهد بود ولی فعلا این ایرباس است که با جدیت دنبال گرفتن سفارش از شرکت های هواپیمایی ایرانی است.

برای دولت آقای روحانی که این روزها بعد از تصویب برجام در مجلس با محدودیت ها تعریف شده در نامه رهبر جمهوری اسلامی به رییس جمهور مواجه است، خرید هواپیما از کشور فرانسه و شرکت ایرباس بنظر راه حل میانه مناسبی می آید. در حالی که فشارهای رقبای داخلی دولت افزایش پیدا می کند و رکود اقتصادی گسترش پیدا می کند، دولت می خواهد هر چه سریع تر نشان دهد امضای برجام، آثار مثبت اقتصادی را به دنبال داشته است.

در طول مدت مذاکرات و در دوران تحریم ها، آثار تحریم در صنعت هواپیمایی، که سوانح زیادی را تجربه کرد، خبرساز بودند. برای مردم ایران صنعت هواپیمایی کشور به سمبل آسیب های ناشی از تحریم ها تبدیل شده بود. نوسازی ناوگان هوایی ایران، حداقل انتظاری است که مردم از دوران پساتحریم دارند. دولت می تواند هر تحول مثبتی را در این صنعت بعنوان آغاز یک دوره جدید فعالیت اقتصادی در کشور جلوه دهد، حتی اگر اثر واقعی این تحول بر اقتصاد کشور، قابل صرفنظر کردن باشد و باعث رونق اقتصادی و پایان دوره رکود نشود.

اگر اظهارات مقامات ایرانی را ملاک قرار دهیم خرید ده الی پانزده فروند هواپیما نوسازی ناوگان هوایی ایران که در نهایت محتاج چهارصد فروند هواپیماست، بدنبال نخواهد داشت ولی ارزش تبلیغاتی مناسبی برای دولتی دارد که همه امیدش را برای احیای اقتصادی ایران به برجام و اثرات اقتصادی آن بسته و کوشیده است برای اصلاح اقتصادی هیچ کاری نکند.