توصیه های مهم درباره رایج ترین بیماری قلبی ایرانیان

از سر شب قفسه سینه‌اش احساس سنگینی می‌کند اما هرچه اطرافیان اصرار می‌کنند که به بیمارستان برد، قبول نمی‌کند: «واقعیت این است که فکر می‌کردم معده‌ام مشکل دارد و با خوردن عرق نعنا و داروهای ضد نفخ خوب می‌شوم اما نصف شب درد قفسه سینه‌ هم به احساس سنگینی اضافه شد. ترسیدم و سریع خودم را به مرکز قلب تهران رساندم.»

«علی» 42 ساله است. جواب نوار قلب و آزمایش آنزیم های قلبی‌ نشان می‌دهد که خون‎رسانی قلب او دچار مشکل شده است: «زمانی که جواب آزمایش حاضر شد، دو پرستار  ویلچر آوردند و گفتند شما اصلا نباید حرکت کنید و سریع کارهای بستری‌ام را انجام دادند.»

او حالا جزو یکی از مبتلایان به بیماری «آترواسکلروز» عروق قلب یا «تنگی عروق کرونر» است که در اصطلاح عامیانه، «گرفتگی عروق قلب» نامیده می‌شود. این بیماری یکی از رایج ترین بیماری‌های قلبی در بین ایرانیان است. طبق اعلام وزارت بهداشت و درمان ایران، سالانه 35 تا 50 هزار عمل جراحی در حوزه قلب و عروق بر روی افراد بالغ انجام می‌شود که 85 درصد این جراحی‌ها به دلیل ابتلا به بیماری تنگی عروق کرونر است.

آنژیوگرافی، بالن، گذاشتن فنر و یا عمل جراحی قلب باز، راه های درمانی این بیماری هستند که بسته به نوع گرفتگی، از سوی پزشکان معالج توصیه و انجام می‌شود.

علی سابقه پرفشاری خون دارد. فشار خون بالا یکی از ریسک فاکتورهای ابتلا به بیماری تنگی عروق کرونر است. دکتر «محمدرضا بیاناتی»، متخصص قلب و استادیار دانشگاه می‌گوید: «پرفشاری خون یکی از بیماری‌های رایج در بین ایرانیان است که خودش عامل خطر دو بیماری رایج قلبی، یعنی تنگی عروق کرونر و نارسایی قلب است.»

طبق آمار وزارت بهداشت، یک سوم جمعیت کشور مبتلا به بیماری پرفشاری خون هستند.
مهم‎ترین مشکل این‌روزهای علی، غذای بیمارستان است: «از غذای بدون نمک متنفرم.»

نمک یکی از علل ابتلا به بیماری فشارخون بالا است. دکتر بیاناتی مصرف نمک در ایران را بالاتر از سرانه جهانی می‌داند و می‌گوید: «در 90 درصد موارد، بیماری فشار خون بالا علت مشخصی ندارد اما مصرف زیاد نمک در رژیم غذایی، چاقی، بی تحرکی و مصرف غذاهای پرکالری ریسک فاکتورهای ابتلا به پرفشاری خون هستند که البته با بالارفتن سن هم نسبت مستقیم دارد.»

پرفشاری خون، کشیدن سیگار، سابقه خانوادگی، افزایش چربی خون و مرض قند از عوامل ابتلا به بیماری تنگی عروق کرونر به شمار می روند. عروق کرونر شامل دو شریان است که از «آئورت» به طور مستقیم جدا شده و کار خون رسانی و اکسیژن رسانی قلب را انجام می‌دهند.

عروق کرونر به چند شاخه تقسیم می‌شوند که احتمال گرفتگی در هریک از آن ها وجود دارد. وقتی حرف گرفتگی عروق قلب به میان می‌آید، بسیاری اضطراب و استرس  را یکی از دلایل ابتلا به آن عنوان می کنند اما اضطراب در ریسک فاکتورهایی که برای ابتلا به این بیماری از سوی «سازمان بهداشت جهانی» ارایه شده، جایی ندارد.

دکتر بیاناتی می‌گوید: «اضطراب جزو ریسک فاکتورهای بیماری تنگی عروق کرونر نیست اما به تازگی سازمان بهداشت جهانی افسردگی را به عنوان یکی از عوامل خطر ابتلا به این بیماری پذیرفته است.»

فشار خون بالا و تنگی عروق کرونر زمینه ساز نارسایی‌های قلبی به شمار می روند. دکتر بیاناتی می‌گوید: «شایع ترین بیماری‌های قلبی در بین ایرانیان به ترتیب، سه بیماری فشار خون بالا، تنگی عروق کرونر و نارسایی قلبی هستند.»

او در پاسخ به این سوال که چرا این بیماری‌های قلبی در ایران رایج هستند، از عادات غذایی مردم ایران حرف می‌زند: «مردم ما عادت غذایی خاصی دارند، مثلا غذاهای پرکالری و چرب استفاده می‌کنند، مصرف نمک در کشور ما بالا است و آدم ها زیاد اهل ورزش نیستند. در برخورد روزمره با بیماران نیز متوجه می‌شویم افسردگی که به عنوان یکی از عوامل ابتلا به بیماری تنگی عروق کرونر شناخته شده، روز به روز در حال افزایش است و بسیاری از بیماران اصلا به فکر درمان نیستند. مصرف سیگار و دخانیات هم یکی دیگر از عوامل ابتلا است که در کشور ما بسیار زیاد است. »

مدیر کل آموزش و ارتقای سلامت وزارت بهداشت چندی پیش اعلام کرد که 11 میلیون سیگاری ثابت در کشور وجود دارد. علی سیگاری نیست اما فردی که کنار دستش بستری است و به خاطر گرفتگی عروق کرونر نیاز به عمل قلب باز دارد، یک سیگاری تمام عیار است: «برای من خیلی عجیب است که با این که سیگار کشیدن برایش مضر است و دکتر قدغن کرده، به دست‌شویی می‌رود و سیگار می‌کشد. یک بار که از او پرسیدم چرا سیگار می کشی، خندید و گفت از همه چی می‌کشیم، بذار از این هم بکشیم.»

بیمار کنار تخت علی مبتلا به افسردگی است: «اصلا به هیچ چیز اهمیت نمی‌دهد و مدام از مردن حرف می‌زند. شاید به همین دلیل هم از سیگار کشیدن دست برنمی‌دارد.»

مشکل علی با بالن زدن حل شده، حالا با خودش قرار گذاشته بعد از طی کردن دوران نقاهت، بیش تر ورزش کند، کم تر نمک بخورد و فشار خونش را چک کند اما می‌گوید: «یکی از دوستانم که همین مشکل را داشت هم همه این قول و قرارها را با خودش گذاشت اما وقتی اجاره خانه‌اش یک ماه عقب ماند، قرص‌های روزانه‌اش را هم فراموش کرد چه برسد به ورزش.»

دکتر بیاناتی می‌گوید: «نتایج اپیدمیولوژیک بیماری ها که نشان دهنده  فراوانی و پراکندگی بیماری ها در یک جامعه است، به تازگی نشان داده که الگوی بیماری‌های قلبی در ایران مشابه الگوی کشورهای در حال توسعه است.»

توسعه یک کشور با شاخص‌هایی مثل درآمد سرانه، نرخ سواد و امید به زندگی سنجیده می‌شود. کشورهای در حال توسعه، کشورهایی هستند که به درجه قابل توجهی از صنعتی شدن متناسب با جمعیت خود دست نیافته‌ و دارای استاندارد پایینی از زندگی هستند.