۱۰ سال زندان برای مهدی هاشمی رفسنجانی؛ واکنش پدرش چیست؟

حکم قطعی صادر شده برای پرونده مهدی هاشمی ۱۰ سال حبس است و این حکم توسط دادگاه تجدیدنظر تایید شد. این خبر مهم و جنجالی را امروز صبح غلامحسین محسنی اژه ای، معاون اول و سخنگوی دستگاه قضایی اعلام کرد. دیروز خبرگزاری فارس به نقل از یک مقام آگاه چنین خبری را منتشر کرده بود و امروز آقای اژه ای آن را تایید کرد و جزئیاتش را گفت.

به گفته سخنگوی قوه قضائیه ایران، مهدی هاشمی در مجموع به 25 سال زندان محکوم شده است. 10 سال برای اختلاس، 10 سال برای ارتشا و 5 سال برای مسائل امنیتی ولی قاضی با استناد به ماده 134 قانون مجازات اسلامی مجازات ها را ادغام و در نهایت به 10 سال حبس رای داده است.

پرونده مهدی هاشمی در طول حدود 1000 روز گذشته سه مرحله طی کرده است. او 2 مهرماه 91 پس از سه سال زندگی در خارج از ایران به تهران بازگشت. 3 مهرماه همان سال بازداشت شد و پس از 83 روز بازداشت موقت با سپردن وثیقه 10 میلیارد تومانی آزاد شد.

در این مرحله که مرحله بازجویی بود، بیشترین اتهاماتی که در رسانه های اصولگرا علیه مهدی هاشمی رفسنجانی مطرح می شد، سیاسی، اقتصادی و امنیتی بود.

در مرحله دوم که از 20 دی ماه سال 91 کلید خورد، بیش از دو سال به طول انجامید. تغییر قاضی پرونده یک اتفاق مهم در این دوران بود. ناصر سراج، نخستین قاضی این پرونده بود و با رفتن او به سازمان بازرسی کل کشور، مسئولیت قضاوت به قاضی محمد مقیسه واگذار شد.

با توجه به سوابق احکام این قاضی علیه فعالان اصلاح طلب، تغییر قاضی با استقبال رسانه های مخالف هاشمی رفسنجانی مواجه شد.

در این دوران همچنین رویکرد اتهامات اعلامی علیه مهدی هاشمی رفسنجانی به اقتصادی و امنیتی تغییر یافت و کمتر به ابعاد سیاسی آن پرداخته شد.

به نظر می رسد تمرکز رسانه های اصولگر بر ابعاد اقتصادی پرونده مهدی هاشمی هوشمندانه بود. آنها با این تغییر رویکرد می خواستند بستر مناسبی برای توضیح به افکار عمومی فراهم کنند و آن را در راستای اراده نظام سیاسی برای مقابله با فساد اقتصادی تشریح کنند نه مبارزه سیاسی با خانواده هاشمی رفسنجانی.

همانگونه که جدی بودن دستگاه قضایی برای رسیدگی به پرونده فساد مالی محمدرضا رحیمی، معاون اول محمود احمدی نژاد و بازداشت حمید بقایی، معاون اجرایی احمدی نژاد که اول همزمان با صدور حکم و دومی همزمان با تایید حکم مهدی هاشمی بود، تلاش دیگری از فراجناحی نشان دادن دستگاه قضایی در این مسیر بود، چیزی شبیه عملکرد شورای نگهبان در انتخابات ریاست جمهوری که هاشمی رفسنجانی و مشایی را رد صلاحیت کرد. 
بازگردیم به پرونده، سرانجام 24 اسفند 93، رای دادگاه بدوی صادر شد. حکم اعلام شده برای مهدی هاشمی در مجموع 15 سال بود که انتشار جزئیات حکم نهایی مهدی هاشمی نشان می دهد این جزئیات دقیق نبوده است.

در حکم نهایی همچنین اعلام شد مهدی هاشمی از اتهام جاسوسی تبرئه شده تا ابعاد امنیتی پرونده نیز کمرنگ تر شود و اکنون از نظر دستگاه قضایی پرونده فرزند هاشمی رفسنجانی، یک پرونده اقتصادی است و آنها با فساد مبارزه کرده اند.

اما در این مرحله برخی کنش و واکنش های سیاسی را شاهد بودیم. چند روز پیش از صدور حکم، روزنامه شرق مصاحبه ای با اکبر هاشمی رفسنجانی منتشر کرد. رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام ایران در این گفت و گو تصریح کرده بود درباره فرزندش با رهبر جمهوری اسلامی و رئیس قوه قضائیه صحبت کرده و به آنها گفته که حکم صادره نباید دستوری باشد و قاضی باید به حکم برسد. 
او تصریح کرده بود اگر حکم دستوری باشد، اعتراض می کند ولی دعوا نمی کند. این گفته ها با واکنش تند صادق لاریجانی، رئیس قوه قضائیه ایران مواجه شد و گفت حرف های هاشمی رفسنجانی خلاف بوده، دخالت در کار قاضی و برای فشار بر قوه قضائیه بیان شده و قابل تعقیب است.

18 فروردین امسال محمد علیزاده طباطبایی، یکی از وکلای مهدی هاشمی در گفت و گو با رسانه ها گفت مهدی هاشمی جکم صادره را دستوری می داند و حاضر به اعتراض نیست.

او چند روز بعد خبر داد که سرانجام با فشار عفت هاشمی، مادر مهدی هاشمی اعتراض به حکم بدوی در دادگاه ثبت شده است.

به نظر می رسد نظر مهدی هاشمی مبنی بر دستوری بودن حکم دادگاه نظر رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام نیز هست.

در ماه های اخیر، برخی نمایندگان مجلس ایران هاشمی رفسنجانی را متهم کرده اند چون از رای صادره علیه فرزندش ناراحت است، اقدام به فضاسازی سیاسی، چالش آفرینی و مشکل سازی کرده و مباحثی مانند شورایی شدن رهبری را مطرح و بحث را درباره تعیین رهبر آینده ایران باز کرده  است.

در وضعیت کنونی دعوا کردن هاشمی برای آنها اهمیت فوق العاده ای ندارد. آنها پس از حداقل 15 سال تلاش سیاسی، امنیتی و قضایی یک سرمایه عظیم علیه خانواده و شخص رئیس مجمع تشخیص مصحلت نظام به دست آورده اند، به نیکی از علاقه ویژه هاشمی به مهدی خبر دارند، مرتب او را نصیحت کرده اند انقلاب را قربانی فرزندش نکند و اکنون علیرغم همه سماجت های هاشمی، حکم زندان فرزند هاشمی را در دست دارند. مشخص است که به این سادگی قصد ندارند دست از سرمایه شان بردارند.

اما واکنش هاشمی رفسنجانی به حکم صادره علیه مهدی چه می تواند باشد.

وجه نخست واکنش هاشمی رفسنجانی به این ماجرا می تواند ابعاد حقوقی داشته باشد. وکلای پرونده مهدی هاشمی می توانند از صادق لاریجانی، رئیس قوه قضائیه درخواست کنند دستور تجدیدنظر در روند رسیدگی به پرونده را بدهد.

در شرایط کنونی طرح این درخواست فقط می تواند خرید زمان برای عدم اجرای حکم باشد. همچنین با توجه به سوابق مواجهه رئیس قوه قضائیه ایران با اکبر هاشمی رفسنجانی و سماجت وی در پرونده دانشگاه آزاد، بعید به نظر می رسد آنها چنین درخواستی را طرح کنند و یا طرح چنین درخواستی به نتیجه مطلوب برسد.

در ماجرای دانشگاه آزاد که با فشار محمود احمدی نژاد، رئیس دولت دهم و حمایت صادق لاریجانی، رئیس قوه قضائیه دست اکبر هاشمی رفسنجانی در دانشگاه آزاد بسته شد، رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام چند سالی صبوری کرد و با تغییر دولت، تا حدود زیادی دانشگاه را از منتقدان خویش پس گرفت.

او همچنین می تواند موضوع را از طریق علی خامنه ای، رهبر جمهوری اسلامی حل کند. این نیز راهی دشور است. قبلا در ماجرای صدور حکم زندان غلامحسین کرباسچی در پرونده شهرداری تهران، پس از گذشت مدتی از دوران زندان، رایزنی ها برای طرح درخواست و خاتمه یافتن مدت زندان کرباسچی موثر واقع شد، در حال حاضر هم شاید گزینه همین باشد. مهدی هاشمی رفسنجانی مدتی به زندان برود و بعد رایزنی ها برای کاهش دوران زندانش شروع شود.

در چنین وضعیتی می توان انتظار داشت هاشمی رفسنجانی با طرح مباحث تازه درباره وضعیت انتخابات، آینده رهبری در ایران، وضعیت قوه قضائیه، نقض حقوق بشر، رابطه با آمریکا و ... که به شدت برای اصولگرایان به ویژه مخالفان تندرویش حساسیت برانگیز است، به طور مرتب سوهان روی اعصاب آنها بکشد. پیامد طبیعی چنین رفتاری افزایش چالش ها در طول یک سال آینده در فضای سیاست داخلی ایران خواهد بود. در واقع اکبر هاشمی رفسنجانی امیدوار بود با بازگشت مهدی هاشمی به ایران و لابی های سیاسی و قضایی این زخم قدیمی را مرهم نهد ولی به زندان رفتن فرزندش، زخم های تازه ای را باز کرده، زخمی که به این سادگی خوب نمی شود. در سه دهه گذشته، اکبر هاشمی رفسنجانی در مقام یک سیاستمدار، به اندازه کافی "صبوری" نشان داده ولی به همان اندازه هم اهل "انتقام" بوده است.

یک راه دیگر هم وجود دارد. آنها تن به اجرای حکم ندهند. مهدی هاشمی در خانه پدری بست نشیند و دست ماموران زندان برای اجرای حکم بسته شود. در تاریخ سیاسی ایران بوده اند چهره هایی چون محمود طالقانی یا حسینعلی منتظری که تن به پذیرش احکام قضایی صادره علیه خانواده یا نزدیکان شان را نداده اند ولی تاوانش را داده اند.

در عین حال، چنین موضعی هاشمی رفسنجانی را در موقعیت منفعل، پیچیده و مبهم تری قرار می دهد. تن به زندان رفتن فرزندش می تواند در فضای کنونی سیاسی حتی یک امتیاز برای او محسوب شود، امتیازی در خدمت انتقام.