سود و زیان توافق هسته ای، دیدگاه سه تحلیل گر

توافق هسته ای از منظر یک معامله بین المللی و یا از دریچه منافع ملی، چگونه ارزیابی می شود؟ پیام ها و پیامدهای چنین توافقی چیست؟ نمونه چنین سوال هایی در روزهای اخیر در بسیاری از محافل سیاسی و رسانه ای شنیده می شود. ایران وایر کوشیده در گفت و گو با چند صاحب نظر داخل و خارج از ایران، برای این سوال ها، پاسخ بیاید. در بخش ششم این مجموعه، سه روزنامه نگار و تحلیل گر مسائل ایران به این پرسش ها پاسخ داده اند.

مرتضی کاظمیان روزنامه نگار و تحلیلگر مسائل ایران: توافق اخیر یعنی به سر عقل آمدن و واقع‌بینی صاحبان قدرت در جمهوری اسلامی، پس از تحمیل هزینه‌های غیرقابل محاسبه به ایران و ایرانیان توسط ماجراجویان و تندروها. توافق اخیر یعنی پیشگیری از اتلاف بیش از پیش سرمایه‌های کشور؛ یعنی: «جلوی ضرر را از هر جا بگیری منفعت است.» یعنی افزایش امنیت روانی و آرامش برای جامعه‌ی زیر فشار تحریم و تهدید خارجی، و آغاز روزگاری جدید برای اقتصاد کشور به شرطی که اختلالی توسط افراط گراها در آن رخ ندهد. همینطور وادار کردن ایران به اعطای امتیازهایی فقط به‌خاطر سلطه‌ی اقتدارگرایی در کشور. این توافق بی‌گمان به نفع "منافع ملی" است، اما هم‌زمان و با تأسف باید گفت که "ایران" به‌خاطر حاکمان اقتدارگرایش، امتیازهایی فراتر از قراردادها و استانداردهای بین‌المللی داده که محصول سوءاستفاده‌ی زورگویی مسلط در نظام جهانی از استبداد عقل‌گریز مسلط بر ایران است.

علی اصغر رمضان پور، روزنامه نگار و تحلیل گر مسائل ایران: دست یابی به مبانی توافق اتمی میان ایران و امریکا به طور خاص و ایران و گروه پنج بعلاوه یک به طور کلی، به بهبود روابط سیاسی و اقتصادی چمهوری اسلامی با غرب و کشورهای منطقه خاورمیانه منجر خواهد شد. این دورنما همان چیزی است که به امید بیشتر در مردم ایران در جهت بهتر شدن اوضاع اقتصادی و تحکیم موقعیت دولت روحانی دامن می زند. امیدی که به استقبال همراه با شادمانی و خشنودی از بیانیه لوزان در ایران منجر شد. همچنین انتظار می رود تحکیم موقعیت میانه رو ها بر فضای انتخابات مجلس به نفع میانه رو ها و بخش هایی از اصلاح طلبان تاثیر بگذارد که امکان حضور در رقابت های انتخاباتی را پیدا کنند. اما این انتظارات به معنای انتظار برای تغییرات رادیکالیسم در  سیاست ایران و حتی الزاما بهتر شدن وضع حقوق بشر و تغییر در ماهیت رژیم جمهوری اسلامی نیست. تندرو ها و اصولگرایان نزدیک به آقای خامنه ای به تلاش خود برای محدود کردن دولت در زمینه حقوق شهروندی ادامه خواهند داد و احتمالا رهبر جمهوری اسلامی نیز از این تلاش ها حمایت خواهد کرد. به این ترتیب نزاع بر سر کسب منابع قدرت سیاسی و اقتصادی درمیان تندروها و اصولگرایان از یک سو و میانه روها و اصلاح طلبان از سوی دیگر ادامه خواهد یافت. این نزاع عرصه های تازه ای خواهد یافت اما بعید به نظر می رسد به سطح نزاع تا حد پیش از بیانیه لوزان بازگردد.

مهدی جلالی تهرانی، کارشناس امنیت بین الملل: هیچ حسی جز شادی خبر تفاهم را توصیف نمی‌کند. بهترین خبری بود که می‌شد شنید.   مردم انرژی و امید یافته‌اند. از تحریم‌ها در خواهیم آمد، و جمهوری اسلامی برای اولین بار یاد گرفت که با جامعه‌ی جهانی باید تعامل کند. وقتی در دورنمای تاریخ نگاه کنیم‌، وقتی به عقب برمی‌گردیم، احساس می‌کنیم عجب بختکی بر سر ما نشسته بود! برنامه‌ هسته‌ای یکی از عجیب‌ترین و غیرمنطقی‌ترین سیاست‌های جمهوری اسلامی بود. به هیچ وجه توجیه اقتصادی نداشت، و دعوای بی‌موردی را نیز با دنیا راه انداخت. حقیقت این است که ما به انرژی هسته‌ای نیاز نداریم. در حالی که کشور ما سرشار از انرژی‌های پاکیزه مثل خورشید و باد است، نیروگاه‌ هسته‌ای بوشهر قرار است کمتر از ده درصد انرژی برق کشور را تامین کند.  یعنی هیاهو برای هیچ.  صدها میلیارد دلار برای تولید سوخت هزینه کردیم، در حالی که می‌توانستیم سوخت با کیفیت و ایمنی بسیار بالاتری را از بازار بخریم.  با قیمتی زیر پنجاه میلیون دلار. یعنی اگر هر سال هم بتوانیم سوخت خود را تولید کنیم، بیش از صد سال طول می‌کشد خرجش را در بیاوریم! بهترین سانتریفیوژ‌های ما ـ‌ IR 8 ـ هنوز با استانداردهای جهانی امروز دهه‌ها فاصله دارد. حال  گیریم بتوانیم سوخت با کیفیت و ایمنی مناسب تولید کنیم. زباله‌ آن را چه کنیم؟ اگر اعتمادسازی امروز را سال‌ها پیشتر دنبال می‌کردیم، اگر بسته‌ی تشویقی سعدآباد را می‌پذیرفتیم،  اگر سوخت را از بازار می‌خریدیم، طبق قرارداد، مسئولیت خروج و دفن زباله‌ی آن نیز با کمپانی فروشنده بود. کشوری معمولا سوخت اتمی خود را خود تولید می‌کند که یا ذخایر عظیم اورانیوم داشته باشد یا حداقل پانزده نیروگاه فعال داشته باشد که برایش صرف نکند سوخت را بازار بخرد.  ما نه ذخایر اورانیوم زیادی داریم ـ اورانیوم موجود را نیز از آفریقای جنوبی و در بازار سیاه خریدیم ـ و نه تعداد زیادی نیروگاه داریم.  به این ها اشاره می‌کنم که بدانیم زیان اقتصادی ما فقط سر تحریم‌ها نبوده ‌است.  فاجعه و ضرر ما بزرگتر از این حرف‌هاست. اما خوشحالم که اکنون اراده‌ای در تصمیم‌گیری‌ها بوجود آمده که می‌خواهد جلوی ضرر بیشتر را بگیرد. و صادقانه خوشحالم که بازرسان بین‌المللی پایشان به ایران باز می‌شود.  چرا که از ایمنی نیروگاه‌ها و کارخانه‌های غنی‌سازی هیچ اطمینانی ندارم. در بهترین حالت تکنولوژی روسی است که سابقه‌اش را در چرنوبیل داریم.  آن را نیز اروپایی‌ها فهمیدند.

اگر علاقه‌مند هستید میتوانید بخش‌های دیگر این گفتگوها را بخوانید: 

بخش اول: فریبرز رئیس دانا: مصدق علیه استعمار بود، ظریف نئو امپریالیسم را نوازش کرد

بخش دوم: گفت و گو با باوند و زیباکلام درباره دغدغه تندروها و توافق هسته ای

بخش سوم: پیامدهای توافق هسته ای، جامعه مدنی و حقوق بشر

بخش چهارم: پیامد توافق هسته ای در سیاست داخلی

بخش پنجم: پیامدهای توافق هسته ای، نگاه از داخل

بخش هفتم: توافق هسته ای و بیم و امیدهای حقوق بشری