شهروندخبرنگاری و نژادپرستی در فوتبال

میلانا نِزِویچ (Milana Knezevic)

هفدهم فوریه، «بری پول نولان» (Brit Paul Nolan)، شهروند پاریسی از سر کار خود به خانه بر می‌‌گشت بی‌ خبر از آن که تیم فوتبال «پاریس سن ژرمن» میزبان تیم لندنیِ «چلسی»، در اولین دور از مسابقه های «جام باشگاه‌های اروپا» است.

نولان که از ایستگاه مترو «ریچیلیو درو» (Richelieu-Drouot) به خانه می‌‌رفت، می بیند گروهی از هواداران تیم چلسی فحش می‌‌دهند، فریاد می‌‌زنند و تهدید می‌‌کنند؛ آن‌ها سکه‌ پرتاب کرده و به زور مردم را از قطار پیاده می‌کردند.

نولان که از این صحنه های خشونت‌بار و مشمئزکننده به شدت ناراحت شده بود، با تلفن خود مخفیانه فیلم می گیرد. تصویرهایی‌ که او ثبت کرده، در سراسر جهان در سر فصل خبر‌ها قرار گرفته‌اند؛ صحنه‌هایی از هوادارانی که یک مرد سیاه پوست را از واگن قطار بیرون می‌‌اندازند و فریاد می‌‌زنند: «ما نژاد پرستیم، ما نژاد پرستیم، ما اینیم، این جوری هستیم.» 

این داستان یک نمونه عالی‌ از شهروندخبرنگاری است. ویدیو‌یی که نولان پخش کرد، نه تنها یک نمونه آشکار نژادپرستی‌ را بر ملا می‌‌کند بلکه موجب می شود تا موضوعی با این درجه از اهمیت مورد بحث ها و تحقیقات بیش‌تر و گسترده تری قرار گیرد و افراد مربوطه را  به مسوولیت و پاسخ‌گویی وا دارد.

نولان خود به روزنامه «گاردین» چنین می‌‌گوید: «من ویدیو را برای گاردین فرستادم و هیچ فکر نمی‌‌کردم تا این حد واکنش عظیمی‌ به دنبال داشته باشد.»

ویدیو، خشم جامعه فوتبال را برانگیخت ولی‌ مهم تر از آن، از فرهنگی خبر داد که هم‌چنان در فوتبال وجود دارد. همه، از سرمربی چلسی، «خوزه مورینیو» گرفته تا «راسل برندِ» کمدین و «دیوید کمرون»، نخست وزیر بریتانیا انزجار خود را از این رفتار ابراز کردند.

«ایان پرایر» (Ian Pryor)، مدیر بخش ورزش روزنامه گاردین در این مورد به «ایران‌وایر» ‌‌گفت: «ویدیو به شدت مورد توجه عموم مردم قرار گرفت. شکی‌ ندارم که هم برای باشگاه چلسی دردسرساز خواهد بود و هم برای هواداران تیم که به پاریس سفر کرده بودند.»

واکنش به ویدیوی نولان فقط به ابراز انزجار ختم نشد؛ باشگاه چلسی ورود آن پنج هوادار کذایی را به ورزشگاه «استمفرد بریج» برای همه عمر ممنوع کرده است. در عین حال، وعده داده که همین رویه را با هر کس دیگری که از این پس چنین کارهایی بکند، در پیش بگیرد.

پلیس فرانسه و بریتانیا نیز تحقیقات خود را در این زمینه شروع کرده اند و تا کنون هفت نفر در ارتباط با داستان ۱۷ فوریه شناسایی شده اند.

جالب این که یکی‌ از هواداران چلسی که تحت تعقیب پلیس است، مدیر یک شبکه جهانی‌ِ فعالان حقوق بشر با نام «گردهم‌آیی حقوق جهانی‌ بشر» (World Human Rights Forum) است. ویدیو‌یی که شهروند پاریسی منتشر کرده، ماده خامی در اختیار رسانه‌های حرفه‌ای قرار داده تا این نکته را بشکافند و از چند و چون آن آگاه شوند.

تمام این‌ها محصول کار رهگذری در پاریس است که صحنه را می‌‌بیند و تصمیم می‌‌گیرد آن را ثبت و مستند کند. همان طور که «کریس رمسی»، تنها مربی سیاه پوست در سطح بالای فوتبال انگلستان می‌‌گوید: «این جور داستان‌ها احتمالاً پیش از این هم بوده، اشتباه است اگر فکر کنیم این تنها مورد بوده است.»

نقش شهروندخبرنگاری در مبارزه با نژادپرستی‌

«صنعا قریشی» (Sanaa Qureshi) از «سازمان فوتبال فراسوی مرزها» که در کنار امور دیگر، تلاش می‌‌کند مرزبندی‌های طبقاتی و نژادی را در فوتبال از میا‌‌ن بر دارد، می‌‌گوید: «به نظر من، گزارش و اطلاع‌رسانی هواداران وسیله خوبی‌ است برای این که از چندوچون اتفاقات نژادپرستانه باخبر شویم. در عین حال، اعلام اسامی اشخاص و یا گروه‌هایی‌ که رفتار‌های نژادپرستانه، جنسیتی و هم‌جنس‌گراهراسانه (هوموفوبیا) از خود نشان می‌‌دهند، می‌‌تواند سودمند باشد.»

 حقیقت این است که رسانه‌های اجتماعی امکانات بی‌ سابقه‌ای برای تشخیص و افشای رفتار‌های نژادپرستانه در اختیار مردم گذاشته اند؛ برای نمونه، سال گذشته حرکات یکی‌ از هواداران تیم «یاگسترا» از لیگ دست سوم اسپانیا که داشت برای مهاجم باشگاه فوتبال «ریسینگ سانتاندر»، «ممدو کنه» ادای میمون در می‌‌آورد، با دوربین ضبط شد. ورود این شخص را به ورزشگاه برای همیشه منع کردند و او شغل خود را نیز در موزه ورزشگاه بارسلونا از دست داد.

در راستای افشای نژادپرستی در فوتبال، تعداد چنین ویدیو‌های آماتوری هنوز به نسبت کم است ولی‌ به نظر می‌‌رسد که در آینده به تعداد آن ها اضافه خواهد شد.

کم‌تر از یک هفته بعد از داستان پاریس، ویدیویی بیرون آمد که فریاد‌ها و شعار‌های یهودستیزانه افرادی را در یکی‌ از ایستگاه های متروی لندن نشان می‌‌داد که هواداران باشگاه «وست‌‌‌هم» هستند. مقامات به باشگاه اخطار دادند که از ورود این افراد به ورزشگاه به صورت مادام‌العمر جلوگیری شود و از مردم نیز خواستند تا اطلاعات خود را برای شناسایی این افراد در اختیار قرار دهند.

شخصی‌ که از ماجرا فیلم گرفته بود و نخواست نامش فاش شود، به «ایران‌وایر» گفت: «تصمیم گرفتم از آن چه می‌‌دیدم فیلم بگیرم چون می‌‌خواستم چیزی را ثبت کنم که تقریباً هر وقت بازی باشگاه محبوبم، یعنی‌ "تاتنهام هاتسپر" را می‌‌بینم، با آن رو به رو می‌‌شوم. این باشگاه ارتباط‌هایی‌ قدیمی‌ و سنتی‌ با جامه یهودیان لندن دارد. بیش از ۵۰۰ هزار نفر ویدیو را تا این لحظه دیده اند و این باعث غرور و افتخار من است که توانسته‌ام آگاهی‌ بخشی و اطلاع رسانی کنم و به مردم این پیام را بدهم که این کارها غلط بوده و در جامعه امروز پذیرفتنی نیستند.»

گروه «Kick It Out» که علیه تبعیض در فوتبال فعالیت می‌‌کند، در مورد این ویدیو با پلیس تماس گرفته و پلیس حمل‌ونقل بریتانیا برای دریافت اطلاعات بیش‌تر خواستار کمک و همکاری مردم شده است.

«تام تیلور» (Tom Taylor) از اعضای این گروه به «ایران‌وایر» می‌‌گوید: «مهم است که مردم بدانند نژادپرستی‌ هنوز در فوتبال وجود دارد و برای مقابله و حذف آن از فوتبال هنوز باید کارهای بیش‌تری انجام داد. امیدواریم که اتفاقات ناشایست و زننده‌ای مثل این که در هفته‌های اخیر در فوتبال انگلستان پیش آمد، به آگاهی‌ بخشی در مورد رفتار‌های نفرت انگیز نژادپرستانه بیانجامد و سازمان ها، باشگاه‌ها و هواداران برای حذف این عنصر از فوتبال گام‌های بیش‌تری بر دارند.»

«Kick It Out» یک سیستم اینترنتی و یک اپلیکیشن دارد که مردم به وسیله آن‌ها می‌‌توانند مشاهدات خود را از رفتار‌های تبعیض آمیز در فوتبال، از طریق ویدیو یا عکس به ثبت برسانند.

در مسابقات فصل‌های ۲۰۱۳-۲۰۱۲ تا ۲۰۱۴-۲۰۱۳ تعداد گزارش‌ها افزایش چشم‌گیری داشته اند و با توجه به این که امروز بیش‌تر تلفن‌ها توانایی‌ فیلم و عکس‌برداری دارند، بی جا نیست اگر فرض کنیم در آینده شاهد گزارش‌های بیش‌تری نیز خواهیم بود.

با این اوصاف، شهروندخبرنگاری خطرات خود را دارد؛ اگر شخصی‌ پرخاش‌گر، خشن و یا مست که موضوعِ یک گزارش ویدیویی است، فرد گزارش‌گر را نشان کرده باشد، اوضاع می‌‌تواند وخیم شود و این نکته‌ای است که هر خبرنگار و یا گزارش‌گر بالقوه‌ای باید در نظر داشته باشد.

همیشه در مباحث مربوط به شهروندخبرنگاری، اهمیت توجه به موثق بودن محتوای گزارش و نیز ملاحظه هایِ مربوط به حریم خصوصی گزارش‌گران مطرح می‌‌شود.

پرایر می‌‌گوید: «گاردین این موضوعات را خیلی جدی می‌‌گیرد؛ مثلاً خود نولان پیش از این خبرنگار بوده و حتی برای گاردین هم مطلب نوشته است.»

ولی‌ به گفته او، این موردِ پاریس کمی‌ فرق می‌‌کرد:«همه چیز ویدیو بسیار روشن و شفاف است. مترو به طور مشخص، متروی پاریس است و افراد به طور آشکار، هواداران چلسی بودند. کیفیت صدا و تصویر هم بسیار خوب است.»

خیلی مهم است که به یاد داشته باشیم نژادپرستی‌ در فوتبال از دایره شعار‌های عده‌ای هوادار متحجر کاملاً فراتر می‌‌رود. «قریشی» می‌‌گوید: «به نظر من، یکی‌ از خطر‌های این جور اطلاع رسانی این است که گفت‌وگو در مورد نژادپرستی در فوتبال و جامعه تقلیل داده می‌‌شود به اتفاقاتی مثل این مورد که سرفصل خبر‌ها را پر می‌‌کنند و این تقریبا موجب محوشدن مواردی خواهد شد که ثبت نشده اند»

در چند سال اخیر شاهد داستان‌هایی‌ از افراد سرشناس و تراز اول فوتبال جهان در ارتباط با نژادپرستی‌ بوده ایم؛ از جمله می‌‌توان به بازیکنان فوق ستاره‌ای مثل «جان تری» در چلسی و «لوییس سوارز» در بارسلونا و نیز مربیانی هم‌چون «مالکی مکی»، «پائولو دی کانیو» و «اولگ بلوخین» اشاره کرد. این‌ها تنها چند نمونه هستند.

در همین روز‌هایی‌ که داستان پاریس در صدر خبر‌ها بود، مربی‌ افسانه‌ای ایتالیایی، «آریگو ساکی» به دام یک رسواییِ نژادپرستانه افتاد. ساکی گفته بود که تعداد بازیکنان سیاه پوست در تیم‌های جوانان ایتالیا بیش از حد شده است.

پس به نظر می‌رسد با این که گزارش شهروندان می‌‌تواند در افشای نژادپرستی‌ نقش داشته باشد، احتمال این که بتواند مشکلات و کوتاهی‌های نهاد‌های فوتبال را حل و فصل کند، کم تر است.

قریشی می‌گوید:«ویدیوی هواداران چلسی در پاریس تأثیری فوری از خود به جا گذاشت و در مورد رفتار مشمئز کننده آن افراد، آگاهی‌ بخشی و اطلاع رسانی کرد. ولی‌ هنوز باید منتظر ماند و دید که چه‎گونه این سرافکندگی عمومی‌ بر مشکل نژادپرستی‌ در فوتبال و جامعه تأثیر می‌‌گذارد.»