دی ماه سال جاری اکبر هاشمیرفسنجانی، رییس «مجمع تشخیص مصلحت نظام» با انتشار مطلبی در شبکه اجتماعی مجازی «کلوب»، از کاربران صفحه شخصی خود خواست که اگر سوالی درباره «شبکههای اجتماعی» دارند، تا نیمه بهمن ماه در کامنتها مطرح کنند تا به آنها پاسخ دهد.
هاشمیرفسنجانی در کلوب بیش از ۵۳ هزار و ۸۰۰ دنبالکننده دارد. در کامنتها، بحث شدیدی میان هواداران و منتقدان وی در گرفته است؛ از مسایل مالی تا پرسشهای شرعی. برخی پرسیدهاند که شرایط تجارت در جزیره کیش در آینده چهگونه خواهد بود و برخی دیگر از حمایت رفسنجانی از میرحسین موسوی انتقاد کردهاند. در آن میان، کاربرانی نیز در مورد «ثروت» او پرسیدهاند. جدا از هیاهوی معمول درباره میهمان، سوال درباره میزبان هم کم نیست.
شبکه اجتماعی مجازی کلوب بر اساس آمار سایت «خبرآنلاین» که فروردین ۹۲ منتشر شده است، دو میلیون عضو دارد.یک گزارش تحقیقی دیگر هم ادعا کرده که کلوب ۱۴ درصد اعضای ایرانی شبکه های اجتماعی مجازی را جذب کرده است.
عددها به اندازه کافی جالب توجه هستند اما کلوب چه گونه توانسته است توجه مقامهای سیاسی را به خود جلب کند؟ راز تداوم فعالیت این شبکه اجتماعی و دیگر ابزارها و شبکههایی که زیرمجموعه شرکت «صبا ایده» هستند، چیست؟ با وجود تمام فیلترینگها و نظارتهای محتوایی، این شبکهها چه گونه توانستهاند از سال ۸۳ تاکنون به فعالیت اینترنتی خود ادامه دهند و حتی از تحولات ۸۸ عبور کنند؟
علاوه بر رفسنجانی، مقامهای عالیرتبه دیگری مانند «معصومه ابتکار»، رییس سازمان محیط زیست که بیش از ۱۰ ماه است به این شبکه پیوسته نیز عضو آن هستند؛ «حسن هاشمی»، وزیر بهداشت دولت یازدهم با بیش از ۳۹ هزار و ۸۰۰ دنبالکننده از بهار سال جاری به عضویت این شبکه درآمده است. صفحهای با عنوان «پایگاه ریاست جمهوری» با تصویری از حسن روحانی، از بهمن ماه سال جاری در شبکه اجتماعی کلوب فعال شده است که کامنتهایی از کاربران در حمایت یا انتقاد از رییسجمهوری در آن به چشم میخورد.
برخی از کاربران نیز به او هشدار دادهاند که در صورت ادامه روش اجرایی وی، در انتخابات آتی شانس زیادی برای جذب آرای مردم ندارد.
شرکت «صبا ایده»، علاوه بر کلوب، شبکههای «آپارات»، «لنزور»، «فيليمو» و «میهن بلاگ» را نیز تحت پوشش خود دارد. وقتی به صفحه «همکاران» سایت این شرکت مراجعه کنید، از شبکه خبری «فارس»، «خبرآنلاین»، «ایسنا»، «آفتاب»، «باشگاه خبرنگاران جوان»، «فرارو» و «الف» در آن هست تا برنامه «نود»، «ورزش ۳»، «پرشین تیوی» و شرکتهای مربوط به خدمات تلفن همراه و قیمت روز طلا.
ایده طراحی کلوب برگرفته از شبکه «اورکات» است. اورکات در اوایل دهه ۸۰ با استقبال کاربران اینترنت به عنوان اولین شبکه اجتماعی در ایران روبهرو شد. در پی موفقیت کلوب در سالهای نخستین، «آپارات» از یوتیوب کپیبرداری کرد و «لنزور» از اینستاگرام.
به تازگی نیز قرار است «فيليمو» به راه افتد که ایده آن از شبکه «نتفلیکس» گرفته شده است. در این شبکه، کاربران میتوانند با پرداخت هزینه ماهیانه، فیلمهای ایرانی و خارجی را که مجوز جمهوری اسلامی دارند، مانند «ویدیو کلوب» که سالها قبل رواج داشت، از طریق اینترنت مشاهده کنند.
«امین ثابتی»، کارشناس سایبری درباره این شبکهها به «ایرانوایر» میگوید: «در دوران احمدینژاد که دولت به دنبال بومیسازی تمامی ابزارهای اینترنتی بود و در دوران روحانی هم ادامه پیدا کرد (مثل بودجه هنگفت موتور جستوجوی ملی)، بعضی شرکتها با کپی کردن سرویسهای غربی و با استفاده از فیلترینگ اینترنت،بهترین بهره را بردند؛ مانند کلوب و آپارات. البته کلوب نتوانست موفقیت آپارات را به دست آورد. در حقیقت، اگر شرکتی از فیلترینگ اینترنت سود برده باشد، قطعا آپارات یکی از آنهااست.»
تاثیر فیلترینگ در موفقیت آپارات نکتهای است که «شکوریمقدم»،مدیر این سایت نیز به آن اعتراف میکند: «موفقیت اولیه آپارات به دلیل نبود حضور جدی یوتیوب در ایران و فیلتر شدن آن بود زیرا به یک سرویس اشتراک ویدیو به شدت نیاز بود. ولی کمکم با ازدیاد تعداد ویدیوها و افزایش کیفیت و سرعت پخش در آپارات، امروز این سرویس جای خود را میان کاربران داخلی باز کرده و برنامه جدی بیشتری برای جذب مخاطبان و البته شخصیتهای حقیقی و حقوقی دارد. یکی دیگر از دلایل موفقیت آپارات، منطبق بودن محتوا با فرهنگ عمومی جامعه است. خانوادههای زیادی هستند که علاقهای به حضور یوتیوب در خانههای خود ندارند. حتی آنها که ممکن است در رابطه با ماهواره حساسیت جدی نداشته باشند، استفاده از یوتیوب را برای فرزندان خود مناسب نمیدانند. نزدیک به ۱۵ تا ۲۰درصد ترافیک ما از خارج از کشور است و این مفهوم جالبی دارد.»
بومیسازی ابزارهای اینترنتی در دوران ریاستجمهوری محمود احمدینژاد مطرح و به شدت دنبال شد؛ سیاستی که در دولت حسن روحانی نیز پی گیری میشود و تغییراتی را به همراه داشته است؛برای نمونه، اگر سایتها پیش از این به دلیل محتوای خود فیلتر میشدند، امروز با ورود فیلترینگ هوشمند، محتوا مورد سانسور قرار میگیرد.
بومیسازی از چند جهت برای جمهوری اسلامی اهمیت دارد زیرا از یک سو میتواند کنترل و نظارت بیشتری بر محتوا داشته باشد و از سوی دیگر، با استفاده از شبکههای تبلیغاتی، در راستای «اقتصاد مقاومتی» گام بردارد. همانگونه که شکوریمقدم به آن اشاره می کند: «کلوب از روز اول چهار بار فیلتر شده است. هیچکس درک نمیکرد که داشتن سرویس بومی خوب به نفع اقتصاد کشور است.»
شرکت «صبا ایده» بیشترین تبلیغات اینترنتی داخلی را در ایران دریافت و منتشر میکند. راز تدوام فعالیت این شبکهها اما به گفته شکوریمقدم، رعایت سانسور و اعمال سلیقه از سوی دستگاههایی است که روی این شبکهها نظارت دارند: «همه سرویسهای داخلی مانند همه جای دنیا تحت نظارت هستند. در ایران کمیته مصادیق غیرمجاز اینترنتی زیر نظر قوه قضاییه وظیفه نظارت را برعهده دارد و به صورت هفتگی یا ماهانه مواردی را که خلاف قوانین کشور میدانند، برای سرویسهای اینترنتی به اصطلاح "کاربر محور" ارسال میکنند و ما هم طبق قانون جرایم رایانهای، موظف به حذف موارد ارسال شده از سایتها هستیم. این موارد، موضوع خاصی را در بر نمیگیرند؛ از موارد غیراخلاقی، ابتذال، مذهبی و سیاسی گرفته را شامل می شوند تا کلاهبرداری و جعل هویت.»
با این وجود، کلوب با فیسبوک و موفقیت آن فاصله بسیار دارد اگر چه توانسته است توجه مقامات سیاسی را به خود جلب کند و پاتوقی برای آنها شود.
در پی روی کار آمدن دولت یازدهم، همانگونه که مقامهای سیاسی به عضویت شبکههای اجتماعی مانند فیسبوک و توییتر درآمدند، عضو کلوب هم شدند. مجموعه فعالیتهای این مقامها در تمام شبکههای اجتماعی به یک شکل است؛ گزارشهایی از فعالیتهای خود یا به اشتراکگذاری لینک مطالبی که درباره آنها منتشر میشود.
یکی از دلایل استقبال مقامها از این شبکه البته از نظر شکوریمقدم، پشتوانه حقوقی از اکانتها است:«به دلیل مشکلات حقوقی ایران و آن طرف دنیا، در حال حاضر شبکههای اجتماعی خارجی این سرویس را نمیدهند که هویت شخصیت حقیقی یا حقوقی داخل ایران را تایید کنند.»
شکوریمقدم درباره نحوه عضویت این مقامها و ارتباط آن ها با کلوب می گوید:« یک روز متوجه شدند که صفحهای با عنوان آیتالله هاشمیرفسنجانی با پرداخت هزینه عضویت در این شبکه اجتماعی آغاز به فعالیت کرده است. کلوب با کاربری که این صفحه را اداره میکرد،تماس گرفت تا مطمئن شود که هویت عضو جدید واقعی است. ادامه ارتباط گیریها بر عهده مسوول تبلیغات گذاشته شد و این آغازی بود برای ارتباطهای دیگر که امروز چندین وزیر و مقام جمهوری اسلامی به عضویت این شبکه درآمدهاند.»
کلوب نتوانست با وجود رقیب قدرتمندی چون فیسبوک، موفقیت چندانی داشته باشد. اما با عضویت در چند گروه وایبری خانوادگی یا دوستانه، میتوان از میزان به اشتراک گذاشته شدن ویدیوهای شبکه آپارات، به موفقیت آن در نفوذ به اقشار گوناگون پی برد.
راز تداوم فعالیت شرکت «صبا ایده» و مجموعه وابسته به آن و عبور از تنشهای داخلی را میتوان حاصل رعایت سانسور و گردن نهادن به تیغ آن نیز دانست. شکوری مقدم البته دلایل دیگری هم دارد:«شرکت صبا ایده زیر نظر یک شرکت بزرگ تر است؛ "ایران سیستم".»
شرکت بالادستی از سال ۶۴ در حوزه سختافزار و نرمافزار فعالیت میکند؛ مجموعهای که شکوریمقدم آن را «بیزینس فامیلی» معرفی میکند. یک بیزینس فامیلی ظاهرا باهوش و موفق.
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر میتوانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راهاندازی کنید
ثبت نظر
عالی، سپاهی هست
جالب بود .