آیا تعلیق فوتبال ایران، به فوتبال زنان آسیب می‌زند؟

سحر رضایی، شهروند خبرنگار 

موضوع ورود زنان به ورزشگاه‌‌های ایران، پس از حوادث دیدار ایران و لبنان در شهر مشهد، بیش از پیش ذهن جامعه ایران را به خود مشغول کرد.

فیفا به عنوان متولی این ورزش در جهان، با وجود هشدارهای مکرر، اعلام ضرب‌الاجل و اخذ تعهدنامه، هنوز تصمیمی مبنی بر جریمه، تعلیق، محرومیت یا هر نوع جریمه‌ای برای فوتبال ایران نگرفته است. اما رسانه‌ها و افکار عمومی بر این باورند که این معضل، با هر روشی و به هر قیمتی، برای همیشه باید حل شود؛ حتی اگر فیفا، کنار زنان ایران نباشد.

***

تاریخچه پُررنج ورود زنان به ورزشگاه

پیش از وقوع انقلاب اسلامی، زنان ایرانی بدون محدودیت و آزادانه وارد ورزشگاه‌های مسابقات مردان می‌شدند. حضور زنان در ورزشگاه، موضوعی نبود که به‌رغم تبعیض‌های جنسیتی مختص به زمان خود، حتی از سوی مراجع مذهبی با انتقاد مواجه شود.  

پس از انقلاب نیز با راه‌اندازی مجدد رقابت‌های ورزشی، زنان هنوز وارد امجدیه و آزادی می‌شدند. دربی سال ۱۳۶۰ تهران آخرین حضور آزادانه و بی‌دغدغه زنان بود‌ و از آن پس، حضور زنان در ورزشگاه‌ها ممنوع شد. جمهوری اسلامی، رسما ولی بدون نگارش یک قانون مکتوب در هیچ‌یک از کتب قانون یا اساسنامه‌های فدراسیون‌های ورزشی، زنان را به عنوان جنس دوم معرفی کرده است و از حضور در ورزشگاه‌ها بازداشته است.

در خلال این سال‌ها تلاش‌های زیادی برای احقاق حق زنان صورت گرفت. از کمپین روسری سفیدها در دهه ۸۰ و فیلم «آفساید» اثر «جعفر پناهی» که در جشنواره‌های بین‌المللی دیده شد، تا تلاش‌های پرهزینه دختران آزادی برای ورود به ورزشگاه با لباس مبدل یا ریش و سبیل مصنوعی در دهه ۹۰.

در بازی‌های بسیاری، زنان پشت درهای آزادی ماندند و تحقیر و بازداشت شدند و با احکام قضات، سر از زندان هم درآوردند.

وعده‌ها همواره برقرار بود؛ اما در واقعیت، حتی با فاجعه دلخراش خودسوزی «سحر خدایاری» که دنیا را تکان داد، جمهوری اسلامی کوتاه نیامد.

زنان و فعالان این عرصه تلاش‌های فراوانی برای تحت فشار قرار دادن جمهوری اسلامی از طریق فیفا انجام دادند، اما فدراسیون جهانی با واکنش‌های نرمخویانه‌اش، چراغ سبزی به نظام اسلامی داد تا برخوردهای قهرآمیزتری را با زنان فوتبال‌دوست در پیش بگیرد. به نحوی که بسیاری از کاربران و حتی چهره‌های رسانه‌ای، فیفا را به همدستی با جمهوری اسلامی متهم می‌کنند.

واکنش فیفا به زن‌ستیزی در ورزشگاه امام رضا چه بود؟

در آخرین دیدار تیم ملی ایران در مسابقات مقدماتی جام جهانی ۲۰۲۲ قطر که در ورزشگاه امام رضای مشهد مقابل لبنان انجام شد، چهره عریان جمهوری اسلامی به جهان ورزش معرفی شد.

مامورین به صورت زنانی که با بلیت یا بدون بلیت پشت درهای بسته ورزشگاه حضور داشتند، اسپری فلفل پاشیدند. بسیاری از این زنان، با پوشش چادر به ورزشگاه آمده بودند و همین مساله، مانع از آن می‌شد که مثل همیشه زنان فوتبال‌دوست را به پیروی از فرهنگ غربی و توجیهات مضحکی از این قبیل متهم کنند.

این بار، بسیاری سکوت خود را شکستند و برای اولین‌بار واکنش نشان دادند. اعتراضات وارد مرحله جدیدی شد؛ به نحوی که حتی برخی مدافعان حکومت نیز از حوادث مشهد انتقاد کردند.

موضوع دیگری که تاکنون سابقه نداشت، حجم چشمگیری از درخواست‌ها از سوی ایرانیان، برای تعلیق فوتبال جمهوری اسلامی از سوی فیفا بود. حتی صعود به عنوان سرگروه و جریانات داغ مراسم قرعه‌کشی و همگروهی با دو رقیب بسیار جذاب، نتوانست باعث فراموشی فجایع ورزشگاه امام رضا شود.

بسیاری از مردم آشکارا ترجیح می‌دهند با تعلیق فوتبال ایران، این زخم کهنه یک‌بار برای همیشه درمان شود. آنها معتقدند جمهوری اسلامی فقط زبان زور را می‌فهمد.

کارزار امتناع از ورود به ورزشگاه توسط مردان تا زمان برداشتن ممنوعیت زنان هم از موارد دیگری بود که این بار بسیار فراگیر شد و برخی فوتبالیست‌های سرشناس نیز به آن پیوستند.

تعلیق چه بر سر فوتبال و فوتسال زنان می‌آورد؟

فیفا چه در دوران ریاست «سپ بلاتر»، رئیس سابق و چه در دوران کنونی یعنی با حضور «جیانی اینفانتینو»، مرد همیشه خندان فدراسیون جهانی فوتبال همواره به جمهوری اسلامی روی خوش نشان داده است. بخشی از این روی خوش و مصالحه می‌تواند به دلیل قدرت فدراسیون فوتبال ایران در تاثیرگذاری برای کسب رای در انتخابات ریاست فدراسیون جهانی فوتبال در آسیای مرکزی و خاورمیانه باشد.

به همین دلیل، کمتر کسی تعلیق ایران و محرومیت تیم ملی از حضور در جام جهانی را محتمل می‌داند. در فاجعه خودسوزی «سحر خدایاری»، فیفا پس از اعتراضات گسترده جهانی، از مقامات ایرانی خواست آزادی و امنیت همه زنانی که قصد ورود به ورزشگاه را دارند تامین کند و از ورود زنان به ورزشگاه‌ها جلوگیری نشود. تلاش‌هایی هم برای ورود زنان به ورزشگاه آزادی در بازی ایران و کامبوج صورت گرفت.

اما این بار اگر فرض کنیم که فیفا تصمیم دیگری اتخاذ کرده و ایران را به خاطر منع ورود زنان به ورزشگاه‌ها تعلیق کند، این سوال مطرح می‌شود چه بر سر «فوتبال زنان» می‌آید؟

تیم ملی زنان ایران در سال ۱۴۰۰ صعودی تاریخی به جام ملت‌های آسیا را رقم زد تا مسیری تازه برای فوتبال نوپای زنان ایجاد شود.

هر چند نتایج این تیم در جام ملت‌ها راضی کننده نبود و با دو شکست پنج بر صفر و هفت بر صفر با جام خداحافظی کرد، اما مواردی چون استقرار تیم‌ ملی زنان در هتل المپیک، حل شدن مشکل لباس، پرواز اختصاصی برای مسابقات، برگزاری مراسم بدرقه و بسیاری دیگر که برای اولین بار رخ داد، نوید آینده‌ای بهتر را برای فوتبال زنان می‌دهد.

با تعلیق کامل فوتبال ایران، احتمال لطمه به تیم‌های ملی فوتبال و فوتسال زنان وجود دارد. خود فدراسیون فوتبال ایران در خلال این سالها نشان داده که برای تعطیلی فوتبال و فوتسال زنان، دنبال بهانه‌ می‌گردد.

در سال پیشِ رو بازی‌های جام قهرمانی فوتسال زنان آسیا به میزبانی کویت برگزار خواهد شد. فوتسال زنان ایران پرافتخارترین تیم ورزشی زنان ایران و  قهرمان دو دوره این رقابت‌هاست.

در کوتاه‌مدت، محرومیت از حضور در یکی دو رویداد آسیایی برای خانواده فوتبال و فوتسال زنان ایران غم‌انگیز است؛ اما تعلیق جهانی، رخدادی موثر در راستای اعاده حقوق آنهاست.

فرض دیگری که مطرح شده این است که فقط «جمهوری اسلامی» را تعلیق کنند و مانند ورزش روسیه در مسابقات سالیان اخیر، (تا پیش از حمله نظامی به اوکراین) تیم‌های ملی ایران بدون پرچم جمهوری اسلامی و با پرچمی که نشان فدراسیون روی آن درج شده به مسابقات بروند.

ورزش روسیه طی سال‌های گذشته به دلیل استفاده سیستماتیک و هدفمند ورزشکاران این کشور از مواد نیروزا، از سوی کمیته بین‌المللی المپیک محروم شد؛ اما ورزشکاران این کشور زیر پرچم کمیته بین‌المللی المپیک حق ورود به مسابقات را داشتند. پس از حمله نظامی روسیه به اوکراین، تمامیت ورزش این کشور به حالت تعلیق درآمد.

راه دیگر این است که به طور کلی فوتبال مردان از سوی فیفا تعلیق شود و فوتبال و فوتسال زنان ایران از حضور در رویدادهای بین‌المللی منع نشوند. این راه البته چندان از سوی فدراسیون جهانی فوتبال محتمل به نظر نمی‌رسد.

احتمال پررنگ‌تر این است که فیفا باز هم به بیانیه‌ای شدیداللحن، ضرب‌الاجل مجدد و جریمه‌ نقدی بسنده کند.