دریاچه چیتگر؛ جاذبه توریستی، یا معضل ترافیکی و محیط زیستی

لواسان- مینا  سرداری، شهروند خبرنگار

دریاچه «چیتگر» یا «شهدای خلیج‌فارس»، یکی از معروف ترین و البته پرحاشیه ترین جاذبه های گردش گری سال های اخیر تهران به شمار می رود. این دریاچه مصنوعی در شمال پارک جنگلی چیتگر قرار گرفته و از جنوب به آزاد راه تهران-کرج، از شمال به بزرگراه همت، از شرق به بزرگراه آزادگان و از غرب به بافت مسکونی منطقه ۲۲ شهرداری تهران محدود است. منبع تامین آب دریاچه، رودخانه «کن» است و به واسطه سیکل بسته و ایزوله سامانه انتقال آب آن، هیچ گونه آب دیگری وارد دریاچه نمی شود.

این دریاچه 140 هکتاری که بهره برداری از آن در اردیبهشت ماه سال 1392 به رویای 40 ساله شهروندان تهرانی برای بهره مندی از یک پهنه وسیع آبی رنگ واقعیت بخشید، طبق اعلام دست اندرکاران جایزه بین المللی «تعالی مدیریت پروژه»، به عنوان یکی از 10 پروژه برتر جهان در سال 2015 معرفی و شایسته دریافت جایزه «تعهد به تعالی» در آن سال شناخته شد.

دریاچه چیتگر از ابتدا با اهدافی چون قابلیت های تفریحی و گردش گری، جذب گردش گر، تغذیه سفره های آب زیرزمینی و تلطیف هوای منطقه 22 تهران احداث و به یکی از جذاب ترین مکان های شهر تهران برای گذراندن اوقات فراغت تبدیل شده است به گونه ای که در روزهای تعطیل، شاهد بار ترافیکی سنگین در راه های منتهی به دریاچه هستیم.

انتشار عکس دختری جوان در کنار دریاچه چیتگر با تیتر «ایران 2025» روی جلد مجله «تایم» شاید نشان از تحقق رویای سازندگان این پروژه باشد؛ رویای ساخت مکانی دیدنی به عنوان نماد توسعه شهری پایتخت.

دریاچه چیتگر در تمامی ماه های سال، زیبایی های خاص خود را دارد و در فصول پاییز و زمستان پذیرای پرندگان مهاجر از مناطق سردسیر است که زیبایی دریاچه را دو چندان می کنند. این پروژه اما از همان ابتدای بهره برداری و تاسیس، با حاشیه هایی همراه بود به طوری که هر بار شاهد طرح انتقادهایی از طرف مسوولان و کارشناسان محیط زیست در خصوص وضعیت این دریاچه هستیم. عمده ترین انتقاد وارد شده بر این دریاچه، راکد بودن آب و مشکلات ناشی از آن است.

پروژه‌ای که قرار بود به تلطیف هوا و بالا بردن رطوبت در سطح شهر تهران کمک کند، در آستانه انتخابات ریاست‌جمهوری، آن هم چند ماه پیش از موعد مقرر توسط شهرداری تهران افتتاح شد. فقط با گذشت چند ماه پس از افتتاح، معضلات و مشکلات محیط زیستی آن بروز یافت به طوری که اعضای شورای اسلامی شهرتهران و هم چنین دوست داران محیط زیست را به انتقاد وا داشت.

به تدریج، با اعتراضات اهالی ساکن مناطق اطراف چیتگر به بوی نامطبوع دریاچه، وجود پشه های فراوان، حضور گسترده قورباغه ها در اطراف دریاچه و حتی گرم شدن این منطقه، خیلی زود پیش بینی های کارشناسان محیط زیست به وقوع پیوست.

از معضلات عمده دریاچه چیتگر، تجمع پشه ها در طول فصل گرما به خاطر راکد بودن آب دریاچه، بوی نامطبوع آن و هم چنین وجود قورباغه های فراوان بود؛ قورباغه هایی که مجری طرح برای رفع یکی از مشکل ها وارد دریاچه کرد اما خود با زاد و ولد فراوان، تبدیل به مشکل جدیدی شدند. آب گیری در شرایط بحران بی آبی و کم آبی و تبخیر سالیانه آب و احداث نشدن تصفیه خانه نیز از دیگر معضلاتی بود که از همان ابتدا کارشناسان امر به آن اشاره کردند.

با گرم تر شدن هوا، کار مجریان طرح دریاچه خلیج‌فارس که در میان مردم به نام چیتگر شناخته می‌شود، سخت تر نیز می شود زیرا سطح اب دریاچه به کم ترین حالت خود می رسد و معضلات موجود را تشدید می کند.

اگرچه وجود منابع آبی نزدیک مراکز مسکونی در دنیا مرسوم بوده و امری عادی است اما مشکلات پیش آمده به دلیل عدم اقدام کارشناسی برای مقابله با معضلات پیش بینی شده در زمان بهره برداری طرح بوده است.

پس از بروز این مشکلات، شهرداری تهران و مجری طرح اقدام به شروع طرح های جدیدی مانند ایجاد تصفیه خانه و استفاده از موتور جت ها و فواره ها برای اکسیژن دهی به آب برای مقابله با معضلات به وجود آمده کرده اند به طوری که به گفته اهالی ساکن اطراف دریاچه، حجم پشه ها و قورباغه های اطراف نسبت به سال های ابتدایی افتتاح پروژه کاهش یافته است.

اگرچه از نظر ضوابط و قوانین زیست‌محیطی، ایجاد یک دریاچه بدون احداث تصفیه‌خانه نیز از همان ابتدا خلاف قانون بوده است اما حالا خبر می رسد که به زودی کار ساخت این تصفیه خانه به پایان خواهد رسید. آن طور که «علیرضا جاوید»، معاون فنی و عمرانی شهرداری تهران در گفت‌وگو با «ایسنا» می گوید: «تا پایان نیمه اول سال جاری، ساخت تصفیه خانه دریاچه شهدای خلیج فارس به پایان می رسد و تا پایان فصل آب گیری دریاچه که دی و بهمن ماه است؛ یک بار آب کل دریاچه تصفیه می شود و دوباره به دریاچه تزریق خواهد شد تا از لحاظ زیست محیطی، دریاچه ایمن شود.»