زنان باردار لوس نيستند

آيدا رفايی

 

عزيزم دستت رو بلند نكن، راه نرو، خم نشو، فقط بخور و بخواب. بطور غير منتظره‌ای اين جملات را از اطرافيانم درباره خودم شنيده‌ام يا زنانی شبيه به من از شنيدن‌شان برايم گفته‌اند. عجيب است ولی واقعی‌ست.

من یکبار در خارج کشور بارداری را تجربه کرده‌ام و حالا برای بار دوم در داخل کشور در حال تجربه کردن آن هستم. ممکن است زنان زیادی هر دو تجربه را داشته‌اند و چه بسا درباره‌اش نوشته باشند، گرچه من از بخت بد شانس خواندن‌شان را نداشته‌ام. به همین دلیل به نظرم رسید تجربه خودم را بنویسم و این هم به نوشته‌های احتمالی قبلی اضافه بشود. دانستني در اینباره همیشه و همه جا کم بوده و همیشه نوشتن از یک تجربه فردی می‌تواند به درک فرآیند مادر شدن و بعد پدر شدن کمک كند.

پیش از بارداری اولم زندگی‌ یک دختر پرتحرک و با نشاط را داشتم. حالا هم همان آدم با همان روحیات مثبت قبلی هستم و از اين که هنوز همان آدم قبلی هستم خوشحالم، گرچه هزينه زيادی برای چنين چيزی پرداخته‌ام. ولی آنچه از بار اول تا امروز تغییر کرده محیط اطرافم است. و البته بی توجهی عمومی نسبت به شرایط یک زن یا تمام زنان باردار. از مهندسی پیاده‌روها تا محل عبور از خیابان‌ها و تا نیاز به استفاده از سرویس‌های بهداشتی در خیابان‌ها.

از اين‌ها كه بطور موقت بگذريم، بخش ديگری از ماجرا نحوه برخورد با زندگی در شرايط جديد است كه نياز به همفكری و حمايت اطرافيان دارد. زن باردار بيمار نيست و نياز به مراقبت بيمارستانی در خانه ندارد ولی درک تغييرات بدنی او و حفظ شادابی‌اش کاری‌ست که بدون درک متقابل اطرافيان بسختی امکانپذير است. من در بارداری دوم و البته سن ٣١ سالگی يعني ١٠ سال فاصله با بارداری اول وقتی با دوستانم درباره مشکلات و نگرانی‌هايم گفتگو کردم متوجه شدم زن باردار در جامعه ايران به زن بيماری شباهت پيدا می‌کند که ناگزير بايد در تخت خواب بماند و تحرکی نداشته باشد. چنين شرايطی ممکن است محصول تظاهر بيش از حد به تجدد در داخل کشور باشد و چنین رويکردی برای کسی مثل من که در خارج کشور بدنيا آمده و بزرگ شده شگفت انگيز است. 

بگذاريد عملگرايانه‌تر بنويسم. چه چيز در بارداری يک زن در ايران گم می‌شود؟

اول از همه ارتباط متقابل خانواده برای کاهش فشار عصبی. زن باردار در طول نه ماه يک وزنه به شکم خود دارد که بطور مرتب به سنگينی آن اضافه می‌شود. نه تنها اين، بلکه وزنه گاهی حرکت می‌کند و به بدن مادر ضربه می‌زند. او را وادار می‌کند در خواب و بيداری مراقب حرکات بدنی‌اش باشد. خوابيدن، راه رفتن و نياز به خوردن و آشاميدن و دفع را همان وزنه به مادر تحميل می‌کند. وقتی در دانمارک باردار بودم از همان ماه اول در کلاس‌های بدنسازی زنان باردار شرکت می‌کردم که نحوه تعامل با جنين را به مادران آينده ياد می‌دادند. کلاس‌ها برای پدران آينده هم برگزار می‌شد و به آن‌ها وزنه‌هايی شبيه به شکم همسران‌شان داده می‌شد که به خود ببندند و همزمان حرکات ورزشی را با زنان انجام بدهند. اولين تاثير همان وزنه‌ها اين بود که مردان تصور درستی از تغييرات جسمانی در دوران بارداری به دست می‌آوردند. گفتگو با چنين مردانی راحت‌تر از ديگران بود زيرا بخشی از بارداری را تحمل کرده بودند.

مادر باردار وضعيت خواب منظمی ندارد. طبيعی‌ست که روز او نيز تحت تاثير کم خوابی و بيخوابی شبانه چندان خوب نباشد. در گفتگو با او- ولو ناخوشايند- می‌بايست آستانه تحمل را بالاتر برد. البته چنين حرفی مجوزی برای پرخاشگری به زنانی که رفتار تهاجمی دارند نمی‌دهد اما تحمل آدمی که خواب شب ندارد آستانه بالاتری نياز دارد. چنين شرايطی را می‌توان برای مردان بازسازی کرد، نه به قصد انتقامجويی، بلکه برای تماس با واقعيت بارداری.

به تجربه متوجه شده‌ام بسياری از مردان از گفتگو درباره شرايط بارداری شرمسارند. به زبان ساده خجالت می‌کشند. اين خجالت راه را برای فهم درست آن‌ها از بارداری و تغييرات هورمونی و جسمانی زنان می‌بندد. علاوه بر اين، هر بدن متعلق به يک زن و هر زن دارای يک مغز و خصوصيات فردی مختص به خود است. بنابراين با پند و اندرزهای عمومی و اطلاعات ناقص کوچه و خيابانی نمی‌توان روحيات همه زنان در دوران بارداری را شناخت. اگر مرد هستيد و اين نوشته را می‌خوانيد متوجه باشيد که شناخت همسر باردارتان مثل خواندن يک کتاب است. هيچ دو کتابی شبيه به هم نوشته نمی‌شوند. مردان هم شبيه همين هستند و طبيعی‌ست که بايد آن‌ها را هم خواند و عموميت دادن رفتارهای مردانه تغيير جدی و قابل توجهی در روابط انسانی ايجاد نمی‌کند. ولی تفاوت اصلی در اين است که بد يا خوب، مردان باردار نمی‌شوند، يا در حال حاضر نمی‌شوند. بنابراين کفه ترازو در حال حاضر برای شناخت زنان در دوران بارداری سنگينی می‌کند. خوب است آقايان فهرست سوالات‌شان را بنويسند و بدون رودرواسی از همسران‌شان بپرسند. گاهی اتفاق خوبی‌ست که معلم‌تان کنار دست‌تان باشد و به ندانسته‌های شما بطور خصوصی جواب بدهد.  

تغذيه سالم و صحيح موضوع مهمی‌ست و الگوی بخور تو الان دو نفری نتيجه‌ای جز ابتلای مادر به بيماری‌هايی مانند فشار خون، ديابت و مشابه اين‌ها می‌شود. علاوه بر اين كلاس‌های ورزشي و يوگا برای زنان باردار می‌تواند فشار خستگی و شب نخوابی را کاهش دهد و برای زنان باردار نشاط و آرامش بيشتری فراهم کند. دوباره خوب است بنويسم که زن باردار زن بيمار نيست. زن سالمی‌ست که قرار است يک موجود سالم ديگر با بزرگ کند و بدنيا بياورد. بنابراين می‌تواند ورزش کند و خوب است که ورزش کند. عزيزم دستت رو بلند نكن، راه نرو، خم نشو، فقط بخور و بخواب معنی‌اش اين است که عزيزم قدم شما روی چشم بفرمايید بيمار بشويد.

آنچه تابحال در ايران ديده‌ام اين است که ذوق پدر شدن و بقای نسل اولويت بيشتری نسبت به تشريک مساعی با همسران دارد. معنايش اين است که اصل موضوع که زن باشد در مقابل فرع موضوع که جنين باشد رنگ می‌بازد. طبيعی‌ست که مادران دلبستگی بيشتری به جنين‌شان دارند و مواردی که نشانه بی توجهی زنان به فرزندان‌شان باشد نشانه عموميت دادن به شيوه برخورد زنان با بچه‌های‌شان نيست. اگر چنين حکمی باشد آنوقت آمارها برای تاييد عدم دلبستگی مردان بيشتر است ولی مرافعه‌ای نداريم، زن و مرد هر دو می‌توانند دلبستگی نداشته باشند، اما اگر همسر باردار داريد شرايط او مقدم بر شرايط جنين است چون از قديم هم گفته‌اند چون که صد آيد نود هم پيش ماست. زن باردار صد است و جنين نود. اگر شرايط زن خوب نباشد شرايط جنين هم بطور طبيعی خوب نخواهد بود. بنابراين اگر نمی‌توانيد بطور مشترک در کلاس‌های عمومی شرکت کنيد می‌توانيد کلاس ورزش را در خانه خودتان برای هر دو نفرتان برگزار کنيد. تشريک مساعی از همينجا حاصل می‌شود.

و نکته آخر، يا در اين نوشته نکته آخر.

زنان باردار لوس نيستند. پنهان نمی‌کنم که رفتارهای عجيب ممکن است از آدم‌ها سربزند و البته زن و مرد ندارد. همه می‌توانند رفتارهای عجيب داشته باشند ولی زن باردار در مورد سختی‌های دوران بارداری‌اش موضوع لوسی ندارد که بخواهد به آن تظاهر کند. روزی چند ليوان آب بيشتر بنوشيد و يکی از شرايط زنان باردار را تجربه کنيد. اگر شما هم نياز به استفاده مداوم از سرويس‌های بهداشتی را داشتيد آنوقت متوجه شرايط يک زن باردار می‌شويد. از همسران‌تان در دوران بارداری بيشتر حمايت کنيد. در گردش زمين به دور خورشيد تغيير رخ نخواهد داد ولی روابط شما و همسرتان صمیمانه‌تر می‌شود، که چيز با ارزشی‌ست.