نماینده ایران در اسکار: پیامبر اسلام یا مجید مجیدی؟

آنچه که قابل‌پیش‌بینی بود، سرانجام تحقق پیدا کرد: کمیته انتخاب فیلم برای اسکار ۲۰۱۶ از بین ۱۰ فیلم از میان تولیدات سینمای ایران در فاصله  بین ۹ مهر ۱۳۹۳ تا ۸ مهرماه ۱۳۹۴ فیلم «محمد»، ساخته مجید مجیدی درباره دوران کودکی پیامبر اسلام را به عنوان نماینده ایران در اسکار معرفی کرد.

یک فرصت از دست رفته برای ایران

بنیاد فارابی، خانه سینما و سازمان سینمایی کشور به اتفاق، اعضای کمیته انتخاب فیلم برای اسکار در سال جاری را تعیین کرده بودند. به گفته امیر اسفندیاری، سخنگوی هیأت معرفی فیلم ایرانی به اسکار دو ملاک برای انتخاب فیلم «محمد» به آکادمی اسکار وجود داشته است: اول «سوابق و بازخوردهای حضور در مجامع بین‌المللی»ِ این فیلم و دوم «ویژگی‌های فیلم [محمد به عنوان] فیلمی که سینمای ایران را به خوبی نمایندگی کند.»

این نخستین بار است که در تاریخ سینمای ایران فیلمی درباره زندگی پیامبر اسلام ساخته می‌شود. به همین جهت فیلم «محمد» مجیدی فارغ از کیفیت و بیان سینمایی و روایتی که از پیامبر اسلام به دست می‌دهد (آن هم از دریچه دوربین ویتوریو استورارو، فیلمبردار ایتالیایی و برنده سه جایزه اسکار به عنوان یک هنرمند مسیحی)، نمی‌تواند جبراً مهم‌ترین ویژگی‌های سینمای ایران را که در ذات خودش یک سینمای اجتماعی‌ست، به جهان معرفی کند.

هیأت انتخاب از میان فیلم‌های «خداحافظی طولانی» ساخته فرزاد موتمن، «در دنیای تو ساعت چند است؟» ساخته ‌صفی یزدانیان، «رخ دیوانه» ساخته ابوالحسن داودی، «سیزده» ساخته هومن سیدی، «شیار ۱۴۳» ساخته نرگس آبیار، «قصه‌ها» ساخته رخشان بنی‌اعتماد، «ماهی و گربه» ساخته شهرام مکری، «ملبورن» ساخته نیما جاویدی و «من دیه‌گو مارادونا هستم» ساخته بهرام توکلی فیلم «محمد» را به عنوان نماینده سینمای ایران برگزیده است. همه این فیلم‌ها، به ویژه «قصه‌ها»ی رخشان بنی‌اعتماد و «ماهی و گربه» شهرام مکری دست‌کم از این نظر که می‌بایست بنا بر دو معیار مورد نظر هیأت انتخاب، سینمای ایران را معرفی کنند بر فیلم مجید مجیدی ترجیح دارند.

از نظر سوابق و بازخورد‌ها هم «ماهی و گربه» شهرام مکری و «قصه‌ها»ی بنی‌اعتماد حضور موفق‌تری در جشنواره‌های سینمایی جهان داشته‌اند. فیلم «محمد» فقط در بخش غیررقابتی جشنواره فیلم مونترال شرکت کرد که آن هم به اعتبار گزارش‌هایی که نشریات محلی مانند «لوپرس» منتشر کرده‌اند، ظاهراً با استقبال خوبی مواجه نشد. در حالی‌که فیلم «قصه»ها با وجود مخالفت علی جنتی، وزیر ارشاد اسلامی در هفتاد و یکمین جشنواره فیلم ونیز شرکت کرد و شیر طلای بهترین فیلمنامه این جشنواره معتبر سینمایی را به دست آورد.

فیلم «ماهی و گربه» ساخته شهرام مکری که فقط از یک پلان ۱۳۰ دقیقه‌ای تشکیل شده، به جز درخشش‌هایش در جشنواره فیلم دبی و دیگر جشنواره‌های سینمایی مشابه، جایزه شیر برنزی ونیز را به خاطر خلاقیت و نوآوری به دست آورده است.

بنابراین اگر حتی فیلم «محمد» را با دو معیار مورد نظر کمیته انتخاب فیلم برای اسکار بسنیجیم، متوجه می‌شویم که این فیلم نه نمایانگر ویژگی‌های سینمای بومی ایران است و نه در مجامع بین‌المللی و جشنواره‌های سینمایی  از دو فیلم «ماهی و گربه» و «قصه‌ها» موفق‌تر بوده است. پس علت انتخاب این فیلم برای اسکار چیست؟

«محمد»: یک انتخاب ناگزیر

فیلم «محمد» با سرمایه‌گذاری بنیاد مستضعفان تهیه شده و بودجه آن به گفته مجیدی بیش از ۴۰ میلیون دلار بوده است. برخی ادعا کرده‌اند که بودجه ساخت این فیلم با احتساب هزینه ساخت شهرک سینمایی نور از ۱۰۰ میلیون دلار هم تجاوز کرده است.

آیت‌الله علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی در آبان ۱۳۹۱ هنگامی که فیلم «محمد» در حال تولید بود از پشت صحنه این فیلم دیدن کرد و به این ترتیب تلویحاً حمایت خود از این فیلم و کارگردان آن را به نمایش گذاشت.

از همان آغاز فیلم «محمد» را هاله‌ای از تقدس و نقدناپذیری دربرگرفته بود. اگر از هزینه ساخت آن انتقاد می‌شد، مجیدی پاسخ می‌داد که برای ساخت فیلمی درباره زندگی پیامبر اسلام پول چه ارزشی دارد؟ اگر می‌خواستند به بیان سینمایی فیلم بپردازند، در پاسخ می‌گفتند فیلمی درباره زندگی پیامبر را نمی‌بایست با جوایز سینمایی و حضور در بخش‌های رقابتی جشنواره‌ها خدشه‌دار کرد. مجید مجیدی همواره در نشست‌های خبری‌اش گفته است یکی از برکت‌های این فیلم این است که سینمای ایران از امکانات فنی روزآمد برخوردار می‌شود و دیگر سینماگران می‌توانند از این امکانات استفاده کنند.

در شهریور ماه که نمایش این فیلم آغاز شد، بیشترین سینماهای کشور و فرهنگسراها را در اختیار آن گذاشتند. شهرداری تهران حتی در یک اقدام بی‌سابقه تبلیغات محیطی اطراف این فیلم را آغاز کرد. در همان حال در خارج از ایران، دامنه اعتراضات بالا گرفت: مجمع الازهر مصر، عربستان سعودی و قطر به نمایش این فیلم اعتراض کردند و ادعا کردند که این فیلم یک تصویر غیر واقعی از پیامبر اسلام عرضه می‌کند. «آکادمی رضا» که در هند در زمینه علوم اسلامی فعالیت می کند، مجید مجیدی و ای. آر. رحمان (موسیقی دان هندی) را به خاطر فیلم «محمد» به توهین به مقدسات متهم کرد، از آنها خواست که مجدداً اسلام بیاورند و خواهان توقیف فیلم «محمد» شد. به این ترتیب نمایش فیلم «محمد» در بخش عمده‌ای از دنیای اسلام و حتی در هند نیز عملاً منتفی‌ست. تنها امکانی که برای جلوگیری از شکست کامل پرهزینه‌ترین پروژه تبلیغاتی سینمایی ایران باقی مانده است شرکت این فیلم در اسکار به عنوان نماینده ایران است. باید از مجید مجیدی پرسید اگر به راستی فیلم «محمد» به «اسکار» راه پیدا کند، چه کسی در اسکار شرکت می‌کند؟ پیامبر اسلام یا فیلمساز مورد وثوق و تأیید بیت رهبری؟

این اولین بار نیست که مجیدی به سوی اسکار خیز برمی‌دارد. او در سال ۱۹۹۸ با فیلم «بچه‌های آسمان» در جمع پنج فیلم نهایی برای دریافت اسکار بهترین فیلم غیرانگلیسی‌زبان اسکار قرار گرفته بود. آیا بهتر نبود به جای آنکه بخواهد با فیلم «محمد» «پیام‌آوری را به صحنه» بیاورد که «همه سلاح به‌دستان تروریست دجال فعل ملحد شکل را رسوا» کند، به همان سینمای صمیمی و انسانی «بچه‌های آسمان» وفادار می‌ماند؟

درباره همین موضوع:

وسیع‌ترین تبلیغات تاریخ سینمای ایران برای فیلم «محمد» مجیدی

**دیدگاه نویسنده الزاما بیانگر نظر ایران وایر نیست. ایران وایر در بخش وبلاگ ها، از انتشار همه دیدگاه ها استقبال می کند.