شیر کشته شد، حکایت همچنان باقی است

سیسیل از نفس افتاد. حواشی و عواقب این جانورکشی اما همچنان زنده است. از پا درآمدن سیسیل، شیری با گردنبند ردیاب در زیمباوه از یک سو فوران احساسات مردمی را در سراسر دنیا به دنبال داشت و از سوی دیگر، کارشناسان را وادار کرد بار دیگر به پاسخ  این پرسش بیاندیشند که رابطه بین حفاظت و شکار تروفه چیست. این بحث هم در فضای مجازی و رسانه‌های الکترونیک جریان دارد و هم مدتی پیش موضوع گفت‌وگو دسته جمعی حدود ۶۵ کارشناس و پژوهشگر حیات‌وحش بود در بیست‌وهفتمین کنگره بین‌المللی زیست‌شناسیِ حفاظت که از تاریخ دوم تا ششم اوت امسال در مونت‌پُلیه فرانسه برگزار شد.

سیسیل را دکتر والتر پالمر، دندانپزشک اهل مینه‌سوتای آمریکا شکار کرد. او گفت برای شکار شیر ۵۰ هزار دلار پول داده و مجوز گرفته است. دکتر پالمر، شکارچی شناخته شده‌ای است که معمولا از تیر و کمان استفاده می‌کند. این بار نیز با همین وسیله سیسیل را هدف قرار داد. شیر نگون‌بخت نمرد و فرار کرد. ۴۸ ساعت دنبالش گشتند. در نهایت آن را با شلیک گلوله‌ای از پا در آوردند. نکته مهمی که سیسیل را از بقیه ۴۵۰ شیر پارک ملی هوآنگ (Hwange) متمایز می‌کرد، داشتن گردنبند ردیاب بود. گروهی از متخصصان دانشگاه آکسفورد مطالعه روی شیرهای زمیباوه را آغاز کرده‌اند و شناسایی رفتار و حرکت سیسیل، گوشه از مطالعه آنان را تشکیل می‌داد. دکتر پالمرِ شکارچی، ضمن آن که از کرده خود اظهار پشیمانی کرد و همه مسئولیت‌ها را به گردن راهنمایان محلی خود انداخت، مدعی شد که حین شکار گردنبند ردیاب را به گردن شیر ندیده بود. با این حال به گفته پژوهشگران دانشگاه آکسفورد، او و راهنما و همراهانش تلاش کرده بودند بعد از شکار سیسیل دستگاه ردیاب جی‌پی‌اسی را از کار بیاندازند. به علاوه داده‌های به دست آمده از گردنبند ردیاب نشان می‌دهد سیسیل را از پارک ملی که در آن قرار داشته به بیرون هدایت کرده‌اند، به این دلیل که شکار در پارک‌های ملیِ زیمباوه ممنوع است. 

در بیست‌ و هفتمین کنگره بین‌المللی زیست‌شناسی حفاظت که بیش از دو هزار نفر از پژوهشگران، استادان دانشگاه و دانشجویان از ۹۰ کشور جهان در آن شرکت کردند، گروهی مشتمل بر ۶۵ نفر به همراه شماری از محققان دانشگاه آکسفورد در جلسه‌ای خارج از برنامه کنگره، گرد هم جمع شدند تا درباره آینده شکار تروفه بحث و تبادل نظر کنند. پس از یک ساعت مباحثه و مناظره، گروه حاضر بر سر دو موضوع توافق کردند؛ نخست آن که پژوهشگران زیست‌شناسیِ حفاظت باید به نحو بهتر و شایسته‌تری از شبکه‌های اجتماعی استفاده کنند. دیگر این که به منظور برخورداری از گفت‌وگویی حرفه‌ای، علمی و جهانی باید موج احساسات فراگیر و مردمی را پشت سر گذاشت. 
صداها و نظرات حرفه‌ای در این زمینه متنوع‌تر از آن بود که گروه کارشناسی به اجماعی همه جانبه دست پیدا کند. شماری عقیده داشتند باید شکار به هر شکل آن ممنوع شود و شماری دیگر عقیده‌ای کاملا متضاد داشتند. مورانجلز مبیزا (Moreangels Mbizah)   عضو تیم تحقیقاتی آکسفورد و از اهالی کشور زیمباوه، در این جلسه گفت: «اگر شکار تروفه را ممنوع کردیم، بعد از آن چه اتفاقی خواهد افتاد؟» او ادامه داد:‌ «ماجرا از آن چه ما فکر می‌کنیم پیچیده‌تر است.» 
شرکت‌کننده‌ای یادآور شد که زندگی در کنار شیرها تا چه اندازه می‌تواند خطرآفرین باشد. به علاوه آن گونه که کمک‌ها و حمایت‌های مالی و معنوی در در زمینه حفاظت اثرگذار است، در ارتباط با کاهش تضاد بین جانوران-انسان موثر نبوده‌اند. 

ماریون والیکس (Marion Valeix)  از پژوهشگران ارشد تیم مطالعاتی آکسفورد نیز گفت که ۲۰۶ راس شیر از سال ۱۹۹۹ تا ۲۰۱۳ بر اثر عوامل انسانی در محدوده مطالعاتی تیم آکسفورد کشته شده‌اند که اکثر آنها به دلیل شکار تروفه بوده است. او اضافه کرد: «یادمان باشد که وقتی یک شیر نر شکار می‌شود، ممکن است توله‌های آن توسط شیرهای نر رقیب از بین بروند. بنابراین در این مورد فقط یک شیر شکار نمی‌شود و توله‌های آن هم در معرض خطر قرار می‌گیرند.» 

رومن ایهولزر (Roman Eyholzer) کارشناس حیات‌وحش و مالک شرکت شکار و سافاری در سوئیس نیز گفت که شمار شکارچیان روز به روز کمتر می‌شود. او ضمن اشاره به تجربه‌ها و مشاهدات خود مبنی بر این که نسل جوان میل و رغبت کمتری به شکار دارند، گفت: «دنبال راه و برنامه‌ای برای آینده می‌گردد تا بتواند درآمدی کسب کند. چون در آینده نزدیک، کار و کسب شکار چندان پر رونق نخواهد بود.»

در ادامه، دکتر دیاگو وریسیمو (Diago Verissimo) که اثرات جوامع را بر کارزارهای مرتبط با حفاظت مطالعه می‌کند گفت: «نباید از شرکت در مناظره‌ها، مباحثه‌ها و واکنش‌های سریع بترسیم. باید نظرات خود را با اتکا به واقعیت‌های موجود ابراز کنیم.» 

دو ساعت بعد از آن که جلسه تمام شد، دکتر پاول جپسان (Paul Jepson) در ویدئویی یک دقیقه‌ای نظرات خود را ابراز کرد. او گفت: «شکار تروفه در بسیاری از کشورها اتفاق می‌افتد و خاص آفریقا نیست. به علاوه، ممنوع کردن شکار تروفه باعث می‌شود منابع مالی قابل توجهی از دست برود. در نهایت، حفاظت‌ حیات‌وحش، از بخش‌ها و افراد مختلفی تشکیل شده که عموما نظرات مخالف هم دارند. آنچه باید انجام شود این است که ما دست‌اندرکاران امر حفاظت دور هم جمع شویم، بحث کنیم و سعی کنیم یکدیگر را بفهمیم. تا در نهایت به جمع‌بندی مثبتی برسیم برای نجات حیات‌وحش» 
‌کنگره بین‌المللی زیست‌شناسی حفاظت در مونت‌پلیه به پایان رسید، همان‌گونه که جنجال و هیاهو برای شکار سیسیل نیز پایان یافت؛ شیر ۱۳ ساله‌ای که با یال انبوه و سیاهش نماد شکوه پارک ملی هوآنگ و از جاذبه‌های توریستی آن بود. اما بحث درباره این ماجرا ادامه دارد: شکار تروفه آری یا نه؟