زن در تبلیغات؛ یا مادر یا در آشپزخانه

 زهره بابلی، شهروند خبرنگار از آبادان

این روزها در خانواده های ایرانی به خصوص در بین نسل جوان و در شهرهای بزرگ کمتر زنی هست که بیرون از خانه کار نکند. حتی اگر زنی تمایل به خانه داری داشته باشد فشار و هزینه های بالای اقتصادی زندگی، چاره ای جز یافتن کاری بیرون از خانه را برای آنها باقی نمی گذارد. با این حال در عرصه تبلیغات تجاری که در ایران انجام می شود، چه در تلویزیون و چه در رسانه های چاپی زن همیشه یا نقش مادر را دارد و یا در آشپزخانه مشغول پخت و پز برای دیگر اعضای خانواده است.

ارائه چنین تصویری از زن فقط در تبلیغات مایحتاج خوراکی زندگی خانواده و یا لوازم خانگی و ... خلاصه نمی شود. این موضوع را حتی در تبلیغات بی ربطی به این ماجرا هم می توان به وفور دید، از تبلیغ بیمه و بانک گرفته تا خودروسازی و ...

در تبلیغات لوازم خانگی به صورت معمول همیشه یک زن را می تواند دید که مشغول کار با وسیله در حال تبلیغ است اگر هم مردی در این تبلیغ باشد نقشی فرعی و یا برتر را ایفا می کند، کسی که وسیله را برای زن خریده و یا در گوشه ای از صحنه با حالتی از افتخار به عنوان مالک به زن و آن وسیله نگاه می کند.

در تبلیغات مواد خوراکی که بخش عمده ای از تبلیغات تلویزیونی صدا و سیما را تشکیل می دهد، ارائه تصویری از زن که فقط در حال آشپزی است به مراتب با افراط بیشتری همراه است. در تبلیغات برنج، ماکارونی، روغن، رب گوجه و هر قلم کالای دیگر زنها در حال آشپزی هستند و در ادامه مثل یک پیشخدمت غذای آماده شده را برای مرد یا پدر و دیگر اعضای خانواده سرو می کنند.

در بخش زیادی از این تبلیغات حتی می توان دختر بچه هایی را دید که در حال تمرین و همراهی با مادر خود به عنوان آشپز خانواده هستند. گویی آنکه این تبلیغات در حال ارائه چنین تصویری است که دختر بچه ها در حال آموختن کار اصلی خود در زندگی آینده‌شان هستند.

در تبلیغات مواد شوینده هم وضع به همین منوال است، در زندگی های کنونی با وجود استفاده های فراگیر از لوازم خانگی مانند ماشین لباس شویی و ظرف شویی و ... تفاوت چندانی نمی کند که چه کسی ظرف ها یا لباس ها را در ماشین بریزد و دکمه شستشو را بزند.

در تبلیغات تجاری تلویزیونی و چاپی برای فروش این کالاها اما این همیشه زن است که نگران کثیف شدن لباس ها و یا تلاش برای شستشوی ظروف و لباسهاست، مردها در این تبلیغات هیچ نقش یا حضوری ندارند.

مجموعه این تبلیغات بسیار فراگیر که رد پای آنها را به صورت شبانه روزی هم در تلویزیون هم در سایت های خبری و نشریات چاپی مثل روزنامه ها و مجله ها و هم در بیلبوردهای شهری می توان دید انگار در حال تلاشی بدون توقف برای تثبیت این نگاه سنتی و کلیشه به ذهن هستند که زن هیچ نقشی جز مادری یا زن خانه دار  بودن ندارد.

این در حالی است که بر اساس آمارهای رسمی که چند روز پیش حسن روحانی رئیس جمهور کشور هم در یک سخنرانی به آن اشاره کرد، او در این سخنرانی گفته بود: « امروز افتخار ما این است که نیمی از جامعه دانشگاهی ایران را دختران جوان و زنان تشکیل می‌دهند.»

طبق اخبار منتشر شده از سوی منابع رسمی از اوایل دهه هشتاد به این سو نسبت حضور زنان در دانشگاه های کشور به نسبت پسران افزایش یافت و در دوره هایی حتی تا نسبت 70 به 30  نیز رسید. در همین حال برخی از نهادهای حکومتی و مسئولان نسبت به افزایش ورود و علاقه زنان به تحصیلات دانشگاهی ابراز نگرانی کردند.

در سال 86 بود مرکز پژوهش های دوره هفتم مجلس شورای اسلامی که ریاست آن بر عهده احمد توکلی بود با ابراز نگرانی از افزايش ورود دختران به دانشگاه و موسسات آموزش عالی به مقامات حکومت هشدار داد که بايد جلوی روند رو به گسترش ورود دختران به دانشگاه گرفته شود و به همین دلیل خواستار اعمال محدوديت هايی برای ورود دختران و زنان به دانشگاه های کشور شد.

خواسته ای که در نهایت در دولت احمدی نژاد به اجرای طرحی با عنوان سهمیه بندی جنسیتی رشته های دانشگاهی برای کاستن از حضور دختران در دانشگاه ها بود. علاوه بر این بسیاری از افراد و رسانه های وابسته به جریان های محافظه کار نیز در این رابطه مطالبی را منتشر کرده و خواستار اعمال محدودیت هایی شده بودند.

بخش عمده و اصلی دلایل ذکر شده توسط آنها نیز این بود که نقش اصلی و عمده زنان در جامعه اسلامی نقش مادری و همسری است. رد پای این نوع نگاه را در بسیاری از این اظهارنظرها و مطالب منتشر شده در برخی وب سایتهای داخلی می توان دید نگاهی که معتقد است:« نقش مادری و تربیت اولاد مهم ترین نقش زنان است.»

در چنین شرایطی به نظر می رسد حتی تبلیغات کالاهای تجاری و اقتصادی هم در تلاش برای تثبیت همین نوع نگاه در افکار عمومی هستند.