قتل‌عام باغ‌ها برای تولد برج‌ها

فرح پارسا پور، کرج، شهروند خبرنگار

تهران شهر آپارتمان‌ها و اتوبان‌ها چه مقدر فضای سبز دارد؟

مسئولان شهرداری و سازمان پارک‌ها و فضای سبز شهر تهران، میانگین فضای سبز موجود در این شهر به ازای هر نفر را 15 متر مربع اعلام می کنند. بر اساس نتایج آخرین سرشماری عمومی انجام شده، جمعیت شهر تهران  حدود هشت میلیون و سیصد هزار نفر اعلام شده است. با این حساب این شهر باید در حدود 12 هزار و 450 هکتار فضای سبز داشته باشد.

این در حالی است که روز شنبه همین هفته – 9 اسفند - محمد حقانی رئیس کمیته محیط زیست و عضو کمیسیون سلامت و خدمات شورای شهر تهران در یک نشست خبری از تخریب 5 هزار هکتار از باغ‌های تهران در 20 گذشته خبر داد. طبق گفته حقانی در این مدت 5 هزار هکتار از 14 هزار هکتار باغ‌های تهران با هدف ساختن برج و مراکز تجاری به صورت کامل از بین رفته است.

در این گزارش تلاش شده است، صحت و سقم آمار مسئولان شهرداری، متوسط استانداردهای جهانی درباره فضای سبز، نحوه پراکندگی این فضاها در سطح شهر و وضعیت و نیاز شهری مانند تهران به فضای سبز مورد بررسی قرار گیرد.

شهر تهران که بیشتر از هر چیز به برج‌ها و آپارتمان‌ها و اتوبان‌هایش شناخته می‌شود با وسعت ۷۳۰ کیلومتر مربعی خود که کمتر از یک و نیم درصد مساحت کل ایران را شامل می شود به تعبیر محمدباقر قالیباف شهردار تهران در حدود 24 درصد از جمعیت کشور را در خود جای داده است.

وسعت این شهر در سالهای پس از وقوع انقلاب اسلامی در حدود 4 برابر بیشتر شده است، بر اساس مستندات موجود و گزارش روزنامه هاي تهران در سال 1355  و دو سال پيش از وقوع انقلاب، جمعيت تهران و حومه اش به سه ميليون و هفتصد هزار تن رسيده بود.  این در حالی است که طبق برآورد مرکز آمار ایران تعداد ساکنان این شهر به همراه حومه در پایان سال ۹۳ به بیش از ۱۲ میلیون و ۵۵۰ هزار نفر و در سال ۹۵ به حدود 13 میلیون نفر خواهد رسید.

از سویی دیگر در شرایطی که پایتخت ایران از معضلات بزرگی مانند آلودگی هوا رنج می برد، به گونه ای که بر اساس آمارهای شرکت کنترل کیفیت هوا این شهر در بیشتر از نصف روزهای سال دارای هوای ناسالم است؛ اهمیت داشتن فضای سبز کافی و استاندارد به مراتب افزایش بیشتری می یابد.

در چنین شرایطی باید دید آیا مسئولان شهری تهران که در طول 35 سال جمعیت و وسعت آن را 3 تا 4 برابر افزایش داده اند، توانسته اند به همان میزان بر سعت فضای سبز آن نیز بیافزایند؟ شواهد و آمار و ارقام نشان می دهد چنین چیزی رخ نداده است.

با این حال مسئولان شهرداری و سازمان پارک‌ها و فضای سبز همه ساله در آمارهایشان از افزایش حجم فضای سبز پایتخت خبر می دهند. سال 91 مختاری مدیرعامل سازمان پارک ها و فضای سبز شهر تهران در همین رابطه چنین گفته بود: «قبل از انقلاب در تهران 75 پارک و مساحت فضای سبز سه هزار و 420 هکتار بود، اما امروز 1900 پارک در تهران وجود دارد و مساحت کل فضای سبز درون شهری و کمربند فضای سبز به 48 هزار و500 هکتار رسیده است.»

شهردار تهران نیز تاکنون چندین بار گفته است سرانه فضای سبز شهری در پایتخت 10 درصد بیش از آنچه در طرح جامع شهر لحاظ شده بود، محقق شده و مدیرعامل سازمان پارک‌ها و فضای سبز شهرداری تهران که 28 سال است در همین سمت قرار دارد گفته است در محدوده شهر تهران میزان فضای سبز به پانزده متر مربع به ازای هر شهروند رسیده و در خارج از شهر، بیش از ۲۳ متر مربع است.

در صورت درستی چنین آمار و ارقامی و ضرب کردن آن در جمعیت شهر تهران باید هم اکنون مساحتی برابر با یک پنجم یا 20 درصد از مساحت کل این شهر را فضای سبز شامل شود. اگر چه در برخی از مناطق شمالی و حاشیه ای شهر به دلیل وجود پارکها و حاشیه سبز اتوبانها میزان و حجم فضای سبز قابل توجه است اما در مناطق بسیاری از این شهر نیز تقریبأ هیچ خبری از فضای سبز نیست.

به عنوان نمونه می توان به بخش های زیادی از منطقه های 9 و 10 شهرداری و به خصوص در حاشیه غربی اتوبان نواب تا جنوب میدان آزادی، همچنین مناطق وسیعی در منطقه‌های 7 ، 8، 17، 16، 12 که تراکم ساختمانی و مراکز تجاری در این مناطق بالاست  نگاهی انداخت. در تعداد زیادی از محلات این مناطق حتی از پارک های چند متری و کوچک محلی نیز خبری نیست.

در چنین شرایطی نیز هر چند روز یک بار خبرهایی از تخریب برخی پارک ها و فضاهای سبز و باغات اندک باقی مانده از گذشته نیز منتشر می‌شود که اغلب این تخریب ها نیز با هدف ساخت و ساز مراکز تجاری و مسکونی انجام می شود. به عنوان جدیدترین نمونه می توان به خبر تخریب بوستان مادر در منطقه 5 برای احداث یک مرکز تجاری و باغ دارآباد با هدف ساخت برجی 15 طبقه اشاره کرد.

در واکنش به کثرت رویدادهای از این دست؛ روز هفتم بهمن ماه گذشته جمعی از فعالان دانشجویی در اعتراض به تخریب باغات در شهر تهران و تراکم فروشی از سوی شهرداری مقابل شورای شهر تجمع کردند.

از سویی دیگر در بودجه سال آینده شهر تهران مبلغ‌ 10 هزار میلیارد‌ تومان درآمد از محل تراكم فروشی تعیین شده است، کارشناسان مسائل شهری معتقدند همین میزان بودجه حکایت از ان دارد که روند تخریب باغات، افزایش تراکم ساختمانی و به همان میزان کاستن از تراکم فضای سبز در این شهر همچنان ادامه خواهد داشت.

در همین حال البته عبداللهی معاون خدمات شهری شهردار تهران گفته است:«تملک اراضی در مناطق کم بهره از فضای سبز مانند مناطق 7، 8، 10، 11، 12و 17و تبدیل آن به بوستان‌های شهری را در دست اقدام داریم.»

با این وجود اما نتایج یک تحقیق دانشگاهی که در آن توزيع فضاي سبز مناطق 22 گانه شهر تهران بررسي شده است اثبات می کند که کمبود اين فضا در برخی از مناطق و مازاد آن در مناطق ديگر به چشم می‌خورد. هدف از این تحقیق بررسي و تحليل مسائل و بحران زيست محيطي کمبود فضاي سبز و توزيع مکاني آن در شهر تهران اعلام شده بود. شيوه گردآوري اطلاعات در این تحقیق نیز از طريق بررسي طرح هاي شهری و برداشت های ميدانی صورت گرفته و تحليل ها با استفاده از نرم افزار GIS انجام شد.

نتايج این تحقیق که در سال 1390 – 91 انجام شد حاکی از آن بود که مساحت فضای سبز در شهر تهران تنها 10 درصد از کل مساحت شهر را تشکيل می دهد، این در حالی است که ادعای مسئولان شهرداری در باره فضای سبز تهران دو برابر این رقم است.