«جهان زندگان»، اولین رمان محمد محمد علی، نویسنده نام‌آشنا اولین بار در سال ۲۰۱۲ در خارج از ایران و در آمریکا منتشر شد. اکنون قرار است انتشارات «کتابسرای تندیس» این رمان کوتاه (نوول) را در ایران منتشر کند.
حسن روحانی، رییس جمهوری ایران وعده داده بود که نویسنده‌ای در ایران ممنوع از قلم نباشد. او اما در این مدت نتوانست کاملاً به این وعده عمل کند.
عباس صالحی، معاون فرهنگی وزارت ارشاد شهریور ۹۳ اعلام کرد که هرگاه مجوز کتاب نویسنده‌ای صادر شود، اما آن نویسنده ممنوع از قلم باشد، اثر او پس از صدور مجوز در هیأت نظارت بر ضوابط نشر بزرگسال، یک بار دیگر مورد بررسی قرار می‌گیرد.
او همچنین گفت: «مجری قانون فکر کرده که نیازی به توجه به اسم نویسنده نیست، اما برخی از قانون‌گذاران در بحث‌هایی با رسانه‌ها گفته‌اند که آن‌ها جور دیگری فکر کرده‌اند.»
آثار بسیاری از نویسندگان و شاعران ایران، برای مثال اشعار اسماعیل خویی، رمان‌های رضا براهنی و همچنین پژوهش‌های عباس میلانی و شعرهای یدالله رویایی به خاطر ممنوعیت پدیدآوردگان آن‌ها از قلم در ایران منتشر نمی‌شود. از بین جوان‌تر‌ها آثار سپیده جدیری نیز غیر قابل انتشار اعلام شده است.
«جهان زندگان» نوشته محمد محمد علی، از اعضای کانون نویسندگان ایران و یکی از نویسندگانی که در ماجرای اتوبوس ارمنستان به جان او سوءقصد شد، از این دالان‌های پرپیچ و خم عبور کرده و با یک تأخیر سه ساله در جایی که می‌بایست از روز اول منتشر می‌شد انتشار پیدا می‌کند.
بیداری کارمندها؛ کین‌توزی نوکیسه‌‌ها
«جهان زندگان» نیز در یک محیط کارمندی و در قالب اختلافات بین پدر و مادر در یک خانواده متوسط اتفاق می‌افتد با این قصد که برای خشونتی که در تاریخ معاصر ایران، به ویژه در بیست سال گذشته نسبت به افراد دگراندیش و نویسندگان آزادی‌خواه اعمال شده زبان و بیان عاطفی و ادبی پیدا کند.
گره اصلی داستان درگیری بین دو خانواده ظروفچی و عاصفی‌ست.
علی عاصفی، پدر راوی را به قتل رسانده. حکم قصاص او را داده‌اند و حسین عاصفی (برادر او)، راوی را به خون‌خواهی پدرش به قتل رسانده، اما قبل از اینکه کارش را تمام کند، توانسته قاتلش را بکشد. این خون‌خواهی‌ها هرچند که درگیری اصلی داستان را می‌سازد، اما در حاشیه اتفاق می‌افتد. اصل داستان روایتی‌ست که نویسنده بعد از مرگش از مشکلات خانوادگی و عاطفی و اجتماعی و چگونگی به قتل رسیدنش به دست می‌دهد.
داستان ازین قرار بوده که پدر راوی، مردی به نام منصور ظروفچی زنی را صیغه کرده بوده است. این زن بدکاره بوده و دو فرزند نامشروع هم داشته. پدر می‌خواسته به این زن کمک کند، اما به این دلیل که زن قانونی و شرعی‌اش رضایت نمی‌داده، زن صیغه‌ای را به حال خود رها می‌کند، چنانکه فقیر و بدبخت می‌شود و از ناچاری به عقد یک ژاندارم پیر درمی‌آید با این امید که دست‌کم اسم مردی را روی پسرانش بگذارد. فرزندان او پس از انقلاب، از نظر اجتماعی ترقی می‌کنند و به قدرت و شوکت می‌رسند و به فکر انتقام از خانواده ظروفچی می‌افتند. می‌بینیم که یک کین‌توزی خانوادگی به ساختار قدرت در ایران راه پیدا می‌کند. در این گیر و دار مریم، خواهر راوی هم در انقلاب فرهنگی از دانشگاه اخراج شده و حالا برای گذران زندگی‌اش سفره عقد برای مردم می‌چیند.
جهان دوزخی مردگان، تلاش برای جبران اشتباهات پیشینیان
داستان بعد از مرگ راوی اتفاق می‌افتد. به این جهت یک داستان متافیزیکی‌ست. در داستان‌های متافیزیکی، انسان بعد از مرگ‌اش بر همه وقایع و رویدادها اشراف پیدا کند.
در ادبیات جهانی، کمدی الهی دانته چنین روایتی‌ست.
دانته در صد سرود، در سفری به ارواح مرده‌ها برمی‌خورد. ورژیل که نماد خردگرایی‌ست دست او را می‌گیرد و به دوزخ می‌برد.
«جهان زندگان» محمد محمد علی هم یک کمدی الهی مدرن است. روایتگر خشونت‌دیده داستان، پس از آنکه به قتل می‌رسد، بین جهان مردگان و زندگان در آمد و شد است. او با این رفت و آمدها به حقیقت زندگی‌اش پی می‌برد: ما وارث کارهای غلط و لاپوشانی‌ها و کتمان حقایق گذشتگان خودمان هستیم.
سهم ما از جنایت‌ها و خشونت‌ها
در «جهان زندگان» محمد علی «اصالت تخیل» در برابر «اصالت مرگ» قرار دارد. نویسنده در کشاکش بین تخیل و مرگ می‌خواهد با نیستی و با خشونت مقابله کند.
می‌گوید: «همه جهان این زمین نیست. رؤیاها را از ما نگرفته‌اند. پات به آنجا برسد، خواهی دید که قادری در خاطرات واقعی و غیرواقعی خودت دستکاری کنی. سهل‌انگاری‌ها را بپوشانی. حوادث فرسوده را از نو بسازی. طرح و نقشه‌ی جدیدی بریزی برای آینده‌ای که معلوم نیست کی به پایان می‌رسد.»
او که مانند ورژیل در کمدی الهی دانته نماد خردگرایی‌ست، در پی بازنگری در گذشته و جبران خطاهاست و دقیقاً به همین دلیل با صادق هدایت در گفت‌و‌گو می‌ماند. هدایت هم از نابودی فرهنگ ما و از میراثی که بر دوش ما سنگینی می‌کند سخن می‌گفت.
البته ما در ادبیات مذهبی ایران هم این سنت را داریم. مهم‌ترین کتاب در این عرصه «سیاحت غرب» از «آقا نجفی قوچانی»ست. قوچانی خواب‌نما می‌شود و روایتی به دست می‌دهد مبتنی بر فقه شیعه از آخرت. «اردیاف‌نامه» به تصحیح داریوش کارگر قدیمی‌ترین نوع اینگونه نوشته‌هاست. «جهان زندگان» محمد محمد علی به این روایت‌های قدیم مذهبی هم تکیه دارد.
مهم‌ترین پرسش محمد علی این است: آیا ما می‌توانیم خطای پیشینیانمان را جبران کنیم؟
پاسخ «جهان زندگان» به این پرسش مهم نیست. مهم این است که محمد محمد علی موفق می‌شود در جزمیت‌ها و قطعیت‌ها ایجاد شک کند، وقوع مرگ را به عنوان پیامد خشونت در نظر بیاورد و شرایط اجتماعی و سیاسی کشور در مقطعی از تاریخ را عامل اساسی خشونت و قتل معرفی کند و همگان را در جنایت‌هایی که اتفاق افتاده سهیم بداند.
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر