انتخابات ریاست جمهوری ترکیه، نبرد اردوغان با اپوزیسیون و اوبامای کردها

احمد هاشمی، کارمند سابق وزارت امور خارجه ایران

ترکیه، یکشنبه پیش رو، شاهد برگزاری دوازدهمین دور انتخابات ریاست جمهوری است. سه نامزد در این کارزار انتخاباتی تلاش خواهند کرد "کاخ چانکایا" را تصرف کرده و بر کرسی ریاست جمهوری تکیه زنند: رجب طیب اردوغان، نخست وزیر کنونی ترکیه، اکمل الدین احسان اوغلو، دیپلمات کهنه کار و دبیرکل سابق سازمان همکاری های اسلامی و صلاح الدین دمیرتاش، کاندیدای کردتبار.

رجب طیب اردوغان

اردوغان 60 ساله چهره ای جنجالی ولی همچنان محبوب است که حزب تحت رهبری اش، عدالت و توسعه، تقریبا در سراسر ترکیه دارای پایگاه رای می باشد و علیرغم حوادثی از قبیل تظاهرات اعتراضی پارک گزی، اتهامات فساد مالی مقامات بلندپایه دولت و نزاع قدرت بین اردوغان و متحد سابقش فتح الله گولن، روحانی پرنفوذ ساکن پنسیلوانیای آمریکا، انتخابات محلی ماه مارس گذشته نشان داد، رویدادهای سال ها و ماه های اخیر، تاثیر چندانی بر میزان محبوبیت اردوغان نداشته است. در این دور از انتخابات هم، نظر سنجی های مختلف نشان می دهد اردوغان  بین 50 تا 60 درصد آرا را به خود اختصاص خواهد داد، بطوریکه در این دور هم، انتخاب شدن او تقریبا قطعی به نظر می رسد. 

اکمل الدین احسان اغلو

این نامزد 71 ساله که از سال 2005 تا 2014 ریاست سازمان همکاری های اسلامی را برعهده داشته در چارچوب یک تاکتیک انتخاباتی، توسط احزاب اپوزیسیون ترکیه به عنوان نامزد مشترک معرفی شده است. حزب اصلی اپوزیسیون به نام حزب چپگرای جمهوری خواه خلق که دارای پایگاه رای در مناطق غربی ترکیه است، همراه با حزب دست راستی جنبش ملی گرا که در مناطق مرکزی آناتولی دارای بیشترین پایگاه رای است، اکمل الدین احسان اوغلو را به عنوان نامزد مشترک خود معرفی کرده اند. احسان اوغلو متولد قاهره، پایتخت مصر است و از دانشگاه الازهر فارغ التحصیل شده و سال های طولانی در عربستان سعودی زندگی کرده است. او دارای پیشینه محافظه کارانه و اسلامی بوده ولی حزب اصلی اپوزیسیون که مدافع سرسخت لائیسیته است، او را به عنوان نامزد مشترک اپوزیسیون معرفی کرده تا آرای های محافظه کاران را هم به دست آورد. با این وجود، نظرسنجی ها نشان می دهد بخش قابل توجهی از افراد پایبند به میراث لائیسیته آتاترک از این انتخاب ناخرسند هستند و بخشی از آرای چپ ها به سمت دمیرتاش روانه می شود. بنابر نظرسنجی های مختلف احسان اوغلو، 35 تا 40 درصد آرا را به خود اختصاص خواهد داد.

صلاح الدین دمیرتاش

دمیرتاش با 41 سال سن، جوان ترین نامزد این دور از انتخابات است و به عنوان دبیرکل سابق حزب کردی خلق های دموکراتیک نامزد شده است. او با شعار تغییر و با اتکا به آرای کردها به میدان آمده و به جلب نظر موافق احزاب دست چپی و علویان، امیدوار است. با وجود حمایت بخشی از چپ ها و علوی ها، کرد بودن دمیرتاش و تاکید غلیظ او بر مساله کردی، باعث چیرگی دافعه او بر جاذبه اش در نزد رای دهندگان ترک شده و بر طبق نظرسنجی های مختلف، دمیرتاش خواهد توانست صرفا حدود 6 تا 10 درصد کل آرا را کسب کند. طرفه اینجا است که او حتی در بین کردها هم به اقلیت زازا تعلق دارد که گویش آنها با زبان کرمانجی اکثریت کردهای ترکیه تفاوت دارد. 

انتخاباتی سرشار از اولین ها

اردوغان به عنوان سخنرانی قهار و مدیر اقتصادی قدرتمند، از سال 2001 به مدت دوازده سال قدرت را در قبضه خود داشته است. در این دور هم، گمانه زنی ها و نظرسنجی ها از برنده شدن او حکایت دارد. با این وجود، انتخابات پیش روی ریاست جمهوری ترکیه در نوع خود دارای ویژگی های منحصر به فرد و بی سابقه ای است، بطوریکه می توان شاهد تحولات جدیدی در آن بود. در اینجا به برخی "اولین" های این انتخابات می پردازیم:

 اولین انتخابات ریاست جمهوری با رای مستقیم

روسای جمهور ترکیه بطور سنتی دارای جایگاه تشریفاتی بوده و پیشتر با رای اکثریت نمایندگان پارلمان انتخاب می شدند ولی با تغییرات قانونی صورت گرفته، برای اولین بار رئیس جمهور جدید با رای مستقیم مردم انتخاب خواهد شد. اردوغان در نظر دارد پس از انتخاب شدن، حیطه اختیارات مقام ریاست جمهوری را افزایش دهد ولی این دیدگاه مخالفان سرسختی دارد. از نگاه مخالفان، اردوغان در صدد است با کسب سمت ریاست جمهوری و افزایش اختیارات آن و سپس انتخاب عبدالله گل، رئیس جمهور کنونی (و یا فرد دیگری از حزب تحت زعامت خود) برای سمت نخست وزیری توسط پارلمان (که حزب اردوغان در آن دارای اکثریت است)، الگوی پوتین- مدودف در روسیه را در ترکیه به اجرا بگذارد.

اولین رای ترک های مقیم اروپا

بر اساس اصلاحات قانونی صورت گرفته در ترکیه و همچنین در کشورهای اروپایی، برای اولین بار حدود دو میلیون واجد شرایط رای دادن از جمعیت بیش از 5 میلیون نفری ترک های مقیم اروپا و بویژه آلمان، قادر خواهند بود در این دور از انتخابات ترکیه رای بدهند. بنابر گزارش ها، بسیاری از ترک های مقیم اروپا از اقدامات و دستاوردهای اقتصادی دولت اردوغان در افزایش قدرت و جایگاه جهانی ترکیه خرسند بوده و به همین دلیل به او رای خواهند داد.

اولین کاندیدای کردها 

با تشکیل جمهوری ترکیه در سال 1921 کردها به عنوان اقلیت قومی، از ارکان قدرت و حکومت کنار گذاشته شدند. با ریاست جمهوری تورگوت اوزال در سال 1989 وضعیت کردها رو به بهبود گذاشت و او که از مادری کرد زاده شده بود برای حل مشکل کردها تلاش زیادی به خرج داد. در دوره اردوغان هم گام های بزرگی در راستای مشارکت دادن کردها در پست های کلان مدیریتی برداشته شد بطوریکه امروز یکی از معاونان و حدود 6 نفر از وزیران دولت اردوغان کردتبار هستند. با این وجود، این برای اولین بار است که یک نامزد مورد حمایت احزاب کردی، کاندیدای ریاست جمهوری ترکیه شده است. احزاب کرد که خواستار خودمختاری مناطق کردنشین هستند از صلاح الدین دمیرتاش به عنوان "باراک اوبامای ترکیه" نام برده اند. حزب کردی کردها به نام حزب صلح و دموکراسی هم با ادغام با حزب دموکراتیک خلق ها و اعلام نامزد مورد نظر خود تلاش کرده از شرق آناتولی فراتر رفته و تبدیل به حزب سراسر ترکیه شود و به همین دلیل از تنظیم شعارهای انتخاباتی دمیرتاش به زبان کردی خودداری کرده است. بسیاری از احزاب چپ گرا و علویان ترکیه هم که احسان اوغلو را نسخه ای دیگر از اردوغان می دانند گفته اند دمیرتاش را نامزد حقیقی تغییر وضع موجود به نفع اقلیت ها (کردها، علوی ها و چپ ها) و گسترش آزادی های فردی و اجتماعی می دانند و به او رای خواهند داد. با این وجود، کردتبار بودن و نزدیکی مواضع دمیرتاش به گروه پ ک ک (برادر او نورالدین دمیرتاش، به اتهام عضویت در پ ک ک، بیش از یازده سال در حبس بود و اکنون هم در کوه های قندیل در شمال عراق بسر می برد) باعث خواهد شد بسیاری از ترک ها که نگران جنبش جدایی طلبی کردی در شرق این کشور هستند به او رای ندهند. 

آخرین ایستگاه بلندپروازی های اردوغان

در انتخابات ریاست جمهوری روز 10 آگوست، هر یک از نامزدها به پنجاه بعلاوه یک درصد آرا نیاز دارند تا در دور اول انتخابات پیروز شوند ولی در صورتی که هیچ یک از این سه نامزد، حد نصاب لازم را به دست نیاورند دور دوم انتخابات در 24 آگوست بین دو نامزدی که بیشترین رای را آورده باشند برگزار خواهد شد.  بر طبق شواهد و نظرسنجی ها می توان گفت رای دهندگان، نامزد مقتدر و امتحان پس داده را بر ابهام سیاسی و بی ثباتی اقتصادی ترجیح می دهند. تنها مساله این است که آیا اردوغان در دور اول برنده خواهد شد یا اینکه انتخابات به دور بعد خواهد کشید؟ از آنجایی که پیش بینی برنده نهایی انتخابات ریاست جمهوری ترکیه چندان سخت به نظر نمی رسد، شاید بتوان این انتخابات را آخرین ایستگاه بلندپروازی های اردوغان نامید.