همه آن‌چه باید درباره جامعه رنگین‌کمانی بدانیم

 شایا گلدوست

در جامعه‌ای مانند ایران که قوانین و‌ مقررات نوشته و نانوشته‌ آن بر دوگانگی جنس و جنسیت تاکید می‌کنند، شناخت، درک و پذیرش افرادی با گرایش‌های جنسی و هویت‌های جنسیتی متفاوت با آن‌چه «هنجار» شناخته می‌شود، کار بسیار دشواری است. 

در فضایی که تابوی آموزش و پرداختن به موضوعات جنسی و جنسیتی وجود دارد و با شرمی مداوم همراه است، این نیاز احساس می‌شود که به صورت بسیار ابتدایی و از پایه درباره این مسایل اطلاع‌رسانی شود. نیاز به شناخت درست خود، خواسته‌ها، تمایلات، گرایش‌ها، هویت جنسی و جنسیتی و درک و پذیرش تنوع انسان‌ها از این منظر، برای تعاملات فردی و اجتماعی در دنیای کنونی امری بدیهی است. 

«ایران‌وایر» در سلسله گزارش‌هایی تلاش می‌کند به زبان ساده درباره جامعه رنگین‌کمانی و اصطلاحات و موضوعات مربوط به این جامعه اطلاع‌رسانی کند.

***

جامعه رنگین کمانی به چه کسانی اطلاق می‌شود؟

جامعه رنگین‌کمانی یا اقلیت‌های جنسی و جنسیتی و یا به اختصار «LGBTQ+» به افرادی گفته می‌شود که خود را در دوگانه‌های جنسی و جنسیتی مرسوم که در جوامع و فرهنگ‌های مختلف به اشکال مختلف بیان شده‌اند، تعریف نمی‌کنند. 

سال‌ها است که پرچم رنگین‌کمانی به عنوان نمادی برای این‌ جامعه شناخته می‌شود و رنگارنگی این پرچم و رنگین‌کمانی بودن این جامعه نیز نشان‌ دهنده همین تنوع است. 

پیش از این که به اختصار هر یک از این واژگان را به شکلی ساده تعریف کنیم، کمی درباره این پرچم، رنگ‌ها و مفاهیم آن توضیح می‌دهیم.

پرچم رنگین‌کمانی چیست و چه مفهومی دارد؟

این پرچم یکی‌ از معروف‌ترین نمادهای سیاسی در دنیا است. البته نه تنها نماد طیف گسترده‌ جامعه رنگین‌کمانی است بلکه می‌‌تواند نمادی از اتحاد بین طیف گسترده‌تری از مردم دنیا نیز باشد. تاریخ مقبولیت این پرچم به عنوان نماد جامعه رنگین‌کمانی به سال ۱۹۷۸ برمی‌گردد؛ هنگامی که «گیلبرت بیکر»، هنرمند ساکن سان‌فرانسیسکو طرح اولیه این پرچم را منتشر کرد و رفته رفته در دهه ۹۰ میلادی به عنوان نماد جهانی‌ اقلیت‌های جنسی و‌جنسیتی به رسمیت شناخته شد. 

رنگ‌های پرچم در ابتدا هشت رنگ بود؛ صورتی‌ نماد گرایش جنسی‌، قرمز به عنوان نماد حیات، نارنجی نماد شفابخشی، زرد به عنوان نور خورشید، سبز نماد طبیعت، فیروزه‌ای نماد هنر، نیلی به معنای توازن و بنفش نمادی از روح انسان. 

بعدها تعداد رنگ‌های پرچم به شش نوار کاهش یافت؛ صورتی‌ و نیلی از نماد حذف شدند و آبی‌ جایگزین فیروزه‌ای شد. امروزه در برخی از پرچم‌ها از رنگ سیاه و قهوه‌ای نیز برای اشاره به افراد رنگین‌ پوست استفاده می‌شود. 

اما LGBTQ+ مخفف چیست؟ 

«L» مخفف کلمه «Lesbian»، اشاره به زنان هم‌جنس‌گرا دارد؛ افرادی که جنسیت خود را زنانه تعریف کرده و گرایش جنسی و یا عاطفی به زنان دیگر دارند. «G» مخفف کلمه «Gay»، اشاره به هر فردی دارد که جنسیت خود را مردانه تعریف می‌کند و تمایلات و‌ گرایش عاطفی و یا جنسی خود را به مردان دیگر احساس می‌کند و مرد هم‌جنس‌گرا است. 

لازم به ذکر است که در بسیاری از مواقع، کلمه «گی» در زبان لاتین برای اشاره به کل جامعه رنگین‌کمانی نیز به کار برده می‌شود.

حرف «B» نیز مخفف کلمه «Bisexual» بوده و اشاره آن به افرادی است که گرایش عاطفی و‌ جنسی خود را به بیشتر از یک جنس و یا جنسیت احساس می‌کنند. بای‌سکشوال می‌تواند یک کلمه چتری برای هر کسی باشد که گرایش جنسی و عاطفی خود را این گونه تعریف می‌کند و در برگیرنده گرو‌ه‌ها و گرایش‌های بسیاری است. حرف «T» مخفف کلمه «Transgender» است و اشاره به افرادی دارد که هویت جنسیتی خود را متفاوت با جنسیتی که از بدو تولد بر اساس ظاهر اندام جنسی به آن‌ها نسبت داده شده است، تعریف می‌کنند. به زبانه ساده‌تر، «زن ترنس» به شخصی گفته می‌شود که با جسم و اندام جنسی منتسب به مردانه متولد شده است و جنسیت مردانه به او نسبت داده می‌شود. در صورتی که او خودش را یک زن می‌داند و هویت جنسیتی خویش را زنانه تعریف می‌کند. 

«مرد ترنس» به شخصی گفته می‌شود که با جسم و اندام جنسی منتسب به زنانه به دنیا آمده و جنسیت زنانه به او نسبت داده می‌شود. در حالی که او هویت جنسیتی خود را مردانه تعریف می‌کند و خویش را یک مرد می‌داند. 

البته ترنس‌ها می‌توانند هویت جنسیتی «غیردوگانه» یا «نان‌باینری» نیز داشته باشند و خودشان را متعلق به هیچ‌کدام از دو قالب زنانه و مردانه ندانند. 

در رابطه با «Q» که مخفف کلمه «Queer» است، نمی‌توان به شکل دقیق به مفهومی خاص اشاره کرد. اما می‌توان به این شکل توضیح داد که هرکسی که خود را در دوگانه جنسی و جنسیتی تعریف نکرده و یا گرایش جنسی خود را با آن‌چه دگرجنس‌گرایی تعریف می‌شود متفاوت می‌داند، می‌تواند در یک نگاه کلی خود را «کوییر» بنامد. 

امروزه در بسیاری از فرهنگ‌ها و همین‌طور در بین جامعه رنگین‌کمانی فارسی زبان، بسیار از واژه کوییر برای اشاره به همه دسته‌ها و گروه‌های اقلیت جنسی و جنسیتی استفاده می‌شود. در یک کلام، مفهوم واژه کوییر بیان‌گر این جامعه است. 

البته در لایه‌های فراوان این واژه، علاوه بر‌ شکستن ساختارهای کلیشه‌ای جنسی و‌جنسیتی، دیدگاه سیاسی و اجتماعی ساختارشکنی نیز وجود دارد که بر مطالبات و جنبش‌های جامعه رنگین‌کمانی، از گذشته تا به امروز اشاره می‌کند.

این واژه از قرن ۱۶ میلادی در زبان لاتین استفاده شد. در ابتدا کلمه‌ای توهین‌آمیز و به معنای عجیب و غریب بود و برای تحقیر افراد رنگین‌کمانی از آن استفاده می‌شد. اما از اواخر دهه ۱۹۸۰، فعالان حوزه رنگین‌کمانی این واژه را به نفع خود پس گرفتند و به عنوان واژه‌ای افتخارآمیز برای اشاره به اقلیت‌های جنسی و جنسیتی به کار بردند. 

البته در سال‌های اخیر حروف دیگری نیز به این واژگان مخفف اضافه شده است تا در برگیرنده افراد بیشتری در جامعه با گرایش‌های جنسی و هویت‌های جنسیتی مختلف باشد. 

امروزه در موارد زیادی از«LGBTQIA+» استفاده می‌شود که «I» اشاره به افراد «Intersex» یا میان‌جنسی دارد و «A» که مخفف کلمه «Asexual» است، به افراد هیچ‌جنس‌گرا اشاره می‌کند. 

البته تنوع گرایش جنسی و هویت جنسیتی در انسان‌ها بسیار گستره‌تر از واژگانی‌ است که توضیح داده شد، به همین دلیل از علامت «+» یا به‌علاوه برای نشان‌ دادن گستردگی این تنوع استفاده می‌شود. 

مطالعه و دانستن چنین اطلاعات پایه‌ای برای هر فرد در شناخت خود و محیط و افراد پیرامونش امری اجتناب‌ناپذیر و ضروری است. در گزارش‌های بعدی از این سری گزارش‌ها، به مفاهیم و جزییات بیشتری در این رابطه می‌پردازیم.