تعریف کودک در قوانین ایران و قوانین بین‌المللی چیست؟

سوال: تعریف کودک در قوانین ایران و قوانین بین‌المللی چیست و چه کسی کودک محسوب می‌شود؟

پاسخ: در ماده اول قانون حمایت از کودکان و نوجوانان آمده است که طفل هر فردی است که به سن بلوغ شرعی نرسیده باشد و نوجوان هر شخصی است که به بلوغ رسیده اما هنوز به هجده سال تمام شمسی نرسیده باشد. سن بلوغ در حقوق ایران برای دختران ۹ سال تمام قمری و برای پسران ۱۵ سال تمام قمری است. از مواد مختلف قانون مدنی از جمله ماده ۱۲۱۰ نیز چنین برمی‌آید که منظور از طفل فردی است که به سن بلوغ شرعی نرسیده است. با این حال در مواردی مشاهده می‌کنیم که قانون‌گذار افراد زیر ۱۸ سال را تحت عنوان کودک و نوجوان با بزرگسالان جدا کرده و برای آن‌ها مقررات متفاوتی وضع کرده است. از جمله اینکه از قانون مدنی برداشت می‌شود که فرد زیر ۱۸ سال هر چند به بلوغ رسیده باشد، در امور مالی غیررشید محسوب می‌شود؛ به طوری که مستقلا نمی‌تواند در امور مالی خود دخالت کند، مگر اینکه رشد وی در دادگاه ثابت شود؛ یا اینکه در قانون مجازات اسلامی هر چند سن بلوغ سن مسئولیت کیفری دانسته شده است، اما مسئولیت کیفری افراد بالغ زیر ۱۸ سال و مجازات‌های آنان با افراد بالای ۱۸ سال متفاوت است. به نحوی که واکنش کیفری در اغلب موارد نسبت به افراد زیر ۱۸ سال خفیف‌تر از افراد بزرگسال است. در قانون آیین دادرسی کیفری نیز پیش‌بینی شده است که به جرایم افراد زیر ۱۸ سال در دادگاه اطفال رسیدگی شود. به طور کلی در حقوق ایران تعریف واحدی از کودک که در کلیه امور، آن تعریف صادق باشد، وجود ندارد. در اسناد بین‌المللی از جمله کنوانسیون حقوق کودک گفته شده است که کودک فردی است زیر هجده سال. به طور کلی جامعه بین‌المللی سن ۱۸ سال را به عنوان سن کودکی قبول کرده‌اند. در بسیاری از کشورها نیز گرچه سن ۱۸ سالگی برای تشخیص کودک از بزرگسال تعیین شده است، اما ممکن است سن مسئولیت کیفری، سن ازدواج، سن اشتغال و استخدام و یا سن انتخاب کردن و انتخاب شدن و امثالهم بیشتر و یا کمتر باشد.