اشکهایی برای دریاچه ارومیه

دوستان عزیز، ایران وایر، به خصوص آقایان علا محسنی و سام خسروی، با تشکر از پروژه زیبای مولتی‌ مدیای شما درباره دریاچه ارومیه که بخشی از این فاجعه ملی‌ را به نمایش میگذارد، این گزارش و چند عکس را از من آماتور قبول کنید.

ارادتمند

--------------------------------------------

دریاچه ارومیه 10 سال پیش 32 میلیارد مترمکعب آب را در خود جای داده بود، حالا به گفته مسئولان سازمان محیط زیست میزان آب آن به 3.2 میلیارد متر مکعب کاهش پیدا کرده است. این موضوعی است که روز گذشته حسن عباس‌نژاد مدیرکل حفاظت محیط‌زیست آذربایجان غربی گفته است: «در حال حاضر 3.2 میلیارد مترمکعب آب در دریاچه ارومیه باقی‌مانده و در واقع ۹۰ درصد از آب این سرمایه ملی خشک و تبدیل به نمکزار شده است.» این در حالی است که این میزان در دی ماه سال گذشته 5 میلیارد اعلام شده بود، به نظر می رسد با این سیر نزولی سریع کاهش حجم آب، زمان زیادی تا پایان عمر این دریاچه باقی نمانده است.

دریاچه ارومیه زمانی که به حال و روز نزار امروزی‌اش گرفتار نشده بود، 140 کیلومتر طول، 55 کیلومتر عرض و 5200 کیلومتر مربع مساحت داشت. در برخی نقاط نیز عمق آب آن به 16 متر می رسید. اما از آن هیبت و شکوه گذشته حالا چیز زیادی باقی نمانده است، از چهار طرف طول و عرض این دریاچه را به جای آب کیلومترها نمکزار فرا گرفته است. ماجرای خشک شدن دریاچه ارومیه مدتهاست به اصلی ترین و داغ ترین بحران زیست محیطی ایران بدل شده است.

حسن روحانی رئیس جمهور در زمان مبارزات انتخاباتی حل مشکل دریاچه ارومیه را یکی از اصلی ترین برنامه های خود اعلام کرد. به همین منظور نیز پس از آغاز به کار در قامت ریاست جمهوری در اولین جلسه رسمی اعضای هیئت دولت تصمیماتی در رابطه با همین موضوع اتخاذ کردند. در آن جلسه روحانی اعلام کرد: «با توجه به قولي که به مردم داده بوديم در خصوص درياچه اروميه تصميماتي اتخاذ شد و مقرر گرديد کارگروهي زير نظر وزير نيرو به عنوان «کارگروه نجات درياچه اروميه» مسائل و مشکلات اين درياچه را بررسي و گزارش آن را در جلسات آينده به دولت ارائه دهد.»

ریاست این کارگروه به دست عیسی کلانتری که در سابقه مدیریتی خود وزارت کشاورزی دولت های هاشمی رفسنجانی و خاتمی را دارد سپرده شد. او که خود مدیر گروه پژوهشی امور کشاورزی مرکز استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام و دبیرکل نهاد مدنی خانه کشاورز است کشاورزی غیراصولی را یکی از مهم ترین عوامل تشدید کننده بحران ارومیه می داند، کلانتری در جدیدترین اظهار نظر خود در رابطه با این دریاچه اعلام کرد: « 94 درصد دریاچه ارومیه خشک شده است.»

علاوه بر او موید حسینی‌صدر نماینده مجلس از شهرهای خوی و چایپاره که در نزدیکی این دریاچه واقع هستند نیز چاه‌های غیرمجاز آب در آذربایجان غربی را عمده‌ترین دلیل خشک شدن دریاچه ارومیه اعلام کرده است.

با این همه اگر از اهالی ارومیه باشی برای رسیدن به این نکته که دریاچه شهر محل زندگی ات در حال نابودی کامل است نیازی نیست به آمار اعلام شده از سوی مسئولان رجوع کنی. کافی است سری به اطراف این دریاچه در حال مرگ بزنی، همین کاری که چندی پیش من انجام دادم.

گشتی در سمت غربی اطراف این دریاچه از اطراف مجموعه توریستی تفریحی باری تا روی پل میانگذر شهید کلانتری و کنار کوه کاظم داشی، از کنار مجموعه توریستی اقامتی چی‌چست تا روستای کوچک کنعان در ساحل جنوب غربی دریاچه تا دیگر نقاط در همه جا شواهد و وضعیت موجود، نزدیک بودن زمان مرگ دریاچه را فریاد می زنند.

مجموعه های توریستی «باری» و «چی‌چست» روزگاری نه چندان دور با چشم انداز پذیرایی از گردشگران ساحل دریاچه با هزینه‌هایی میلیاردی ساخته شدند، حالا اما آب دریاچه چندین کیلومتر از آنها دور شده است و کمتر گردشگری برای اقامت و گذراندن تعطیلات در ساحل یک کویر نمکی به آنجا سر می زند.

کوه «کاظم داشی» که از گذشته تا امروز یکی از نمادهای دریاچه ارومیه بود، روزگاری نه چندان دور جزیره ای در دل آب بود، با این حال آب دریاچه آنقدر عقب نشینی کرد و دور شد که حالا این کوه زیبا به کوهی خارج از آب در ساحل نمکزار شده دریاچه بدل شده است.

چندین کیلومتر دور تر از ساحل کوه کاظم داشی، وقتی جاده ای که به سمت جنوب دریاچه می رود را رانندگی کنی در جایی از مسیر در سمت چپ جاده و مشرف به تپه ای رو به دریاچه روستایی کوچک دیده می شود که نامش کنعان است. این روستا زمانی روستایی ساحلی ولب آب بود.

اما حالا به روستایی در همسایگی کویر سفید نمکی تبدیل شده است، بر بلندای جایی که مشرف به دریاچه است اگر به عمق جایی که زمانی دریاچه بود چشم بیاندازی تا کیلومترها دورتر هیچ اثری از آب و دریاچه نمی بینی، جایش را نمکزارهای بی پایان گرفته است. اهالی روستا می گویند تا همین چند سال پیش آب دریاچه با خانه‌هایشان تنها چند متر فاصله داشت.

هم در دولت جدید و هم در دولتی که کارش مرداد ماه سال قبل تمام شد وعده های زیادی برای نجات و حل مشکل دریاچه ارومیه داده شد، اما آنچه همسایگان این دریاچه در این مدت هر روز دیده اند و با تمام وجود لمس کرده اند عقب نشینی و دور شدن آب است. خشک شدن دریاچه است و انگار از هیچ کس هیچ کاری بر نمی آید.

شاید به همین خاطر بود که اهالی ارومیه در روزهای اعتراض به خشک شدن دریاچه همه با هم یکصدا می خواندند« گلین گداخ آغلییاخ، اورمو گولون دولدوراخ» به معنی اینکه:« بیایید با هم برویم گریه کنیم، بلکه با اشکهایمان دریاچه را پر کنیم.»