آیا ایرانشناس شهیر آمریکایی به آرزویش برای دفن شدن در ایران می‌رسد؟

استادمطالعات ایرانی دانشگاه هاروارد در تاریخ هفتم فروردین در سن نودوچهارسالگی درگذشت و هم اکنون خانواده او در پی آن هستند که به وصیتش در خصوص دفن شدن در کنار رود زاینده رو جامه عمل بپوشانند. یکی از افراد نزدیک به خانواده می گوید که خانواده امیدوار هستند که چنین درخواستی برای کسی که همه عمرش عاشق ایران بود، عملی شود. 

مقامات دولتی ایران هنوز واکنشی به این موضوع نشان نداده اند و به نظر می رسد انتظار دارند تا پس از تعطیلات نوروزی مطمئن شوند چنین اقدامی با هماهنگی‌های لازمی که حساسیت تندروها را در ایران برنیانگیزد، عملی شود. 

وب سایت دانشگاه هاروارد در بوستون آمریکا، با اعلام خبر فوت ریچارد فرای نوشته است که او در طول حیات خود بیست کتاب و ۱۵۰ مقاله علمی از جمله کتاب «میراث پرشیا» و همچنین مقدمه ای به «کاریزمای پادشاهی در ایران باستان»(۱۹۶۴)، را منتشر کرد. پروفسور فرای توسط ادیب و زبان شناسی ایرانی علی اکبردهخدا، لقب «ایران‌دوست» گرفته بود. 

به گفته یکی از افراد نزدیک به دولت، جامه عمل پوشاندن به وصیت این ایران شناس، اقدامی نمادین و پر تاثیر در دیپلماسی عمومی ایران در ارائه چهره مثبتی از حکومت ایران و نشان دادن علاقه به تبادلات فرهنگی و همچنین رابطه با مردم آمریکاست. 

تنها یک روز پس از فوت ریچاردفرای، جواد ظریف وزیر امورخارجه ایران در صفحه توییتر خود نوشت: « از درگذشت پروفسور ریچارد فرای عمیقا غمگین شده ام: دوست و محقق واقعی ایران. میراث او برای همیشه زنده خواهد ماند... .»برخی از کاربران توئیتر زیر نوشته آقای ظریف از او پرسیده اند که «آیا به آرزویش برای دفن در اصفهان خواهد رسید؟»

در زمان ریاست جمهوری محموداحمدی نژاد، ریچاردفرای، به ایران سفر کرد و همان زمان با این درخواستش موافقت شد. محموداحمدی نژاد همچنین خانه ای را به او اهدا کرد تا پس از فوت در کنار دو ایران شناس دیگر به نام های ارتور پوپ و همچنین فیلیس آکرمن دفن شود. 

با این وجود هنوز مقامات ایرانی نسبت به اینکه آیا با این درخواست موافقت خواهند کرد یا واکنشی نشان نداده اند. صرف نظر از تعطیلات نوروزی، این موضوع همزمان شده است با جنجال رسانه ای رسانه های آمریکا و همچنین تندروها در کنگره که از دولت آمریکا خواسته اند که به حمید ابوطالبی، دیپلمات پیشنهادی برای دراختیار گرفتن نمایندگی ایران در سازمان ملل ویزا ندهد. 

رسانه‌های آمریکا طی دو هفته گذشته به خاطر اینکه آقای ابوطالبی یکی از دانشجویان خط امام بود که در جریان گروگان گیری دیپلمات های امریکایی در سال ۷۹ دست داشته است، خواستار این شده اند که ابوطالبی نتواند ویزا بگیرد و به آمریکاسفر کند. 

دراین میان سکوت مقامات وزارت خارجه و دولت ایران نشان می‌دهد که تهران علاقه ای ندارد که در میانه مذاکرات هسته ای عملا بر آتشی که مخالفان رابطه ایران و آمریکا فراهم می کنند بدمد و خود را آماده می کند که بدون سر و صدا کاندیدای دیگری را برای دفتر نمایندگی ایران در مقر سازمان ملل در منهتن نیویورک آماده کند. برای همین صرف نظر از جنبه‌های انسان دوستانه و فرهنگی اجازه دادن برای دفن مرحوم فرای در ایران، با قبول در خواست خانواده این ایرانشانس برای دفن در اصفهان،  دولت ایران اراده خود را برای تقویت دیپلماسی عمومی و تقویت رابطه مردم و دانشگاهیان دو کشور نشان خواهد داد.

اگر چه ریچاردفرای شخصیت علمی و تحلیلگر مورد احترام همه گروه‌های فرهنگی و سیاسی خارج از کشور است که به خاطر مداومت در عرصه ایران شناسی و همچنین عشق و علاقه شخصی به این کشور همواره به عنوان یکی از مهمترین چهره های این عرصه به حساب آمده است، اما ارتباط دولت محمود احمدی نژاد و به خصوص رئیس دفتر سابق او رحیم مشاعی با آقای فرای در دولت قبلی، بارها خشم مخالفان دولت را برانگیخت و باعث انشای مقالات متعددی شد در اینکه این ایران شناس جاسوس بوده و یا اینکه اساسا موضوع «مکتب ایرانی» که توسط رحیم مشاعی مطرح شد و جنجال زیادی در داخل کشور برانگیخت، دست پخت او بوده است.

روزنامه کیهان در ۲۹ اردیبهشت ۹۲، با انتشار مقاله ای تحت عنوان «رابط آمریکایی محمدخاتمی با ریچاردفرای» کیست، به شرح دیدار سیدمحمد خاتمی در مهرماه ۸۶ از آمریکا می پردازد و با داستان پردازی تلاش می‌کند تا چهره ای سیاه، رمزآلود و توطئه آمیز از ریچارد فرای ایجاد کند که شعارهایی مانند «جامعه مدنی» عملا از آنجا نشات می گیرد. در این مقاله نام دهها تن از شخصیت های فرهنگی، مدنی، سیاسی و علمی کشور نیز همانند مقالات مشابهی که کیهان برای آغاز یک پروژه امنیتی و ایجاد ارعاب در میان جامعه منتشر می کند، آمده بود. موضوعاتی که برای افرادی که از دور و نزدیک با این افراد آشنا هستند، بی ارتباطی و مالیخولیایی بودن آن بیشتر از هر چیز دیگری برجسته می نمود. اگر چه این مالیخولیا در بسیاری از موارد برنامه عملیاتی دستگاه های امنیتی و اطلاعاتی بوده است.

ریچارد فرای، محققی که به زبان‌هایی همچون فارسی، ترکی، روسی، آلمانی و فرانسه و برخی زبان‌های دیگر مسلط بود، در طی بیش از شصت سال گذشته همواره به ایران رفت و آمد داشت و سفرهای او به تهران و دیدار با مقامات ایرانی در زمان شاه، همواره به عنوان موضوع انتقاد روزنامه های تندرو در ایران مطرح بوده است. 

 با این وجود پیامی که جواد ظریف روی صفحه توئیتر خود نوشت شاید، نشان دهنده این باشد که فراتر از توطئه بافی‌های سیاسی کیهان، دولت جدید برداشت دقیق و شفاف تری دارد نسبت به محققانی که در زمینه تاریخ و فرهنگ ایران هم از شهرت جهانی برخوردار هستند و با رویکرد توطئه ای به آن نگاه نمی‌کنند.

با این حال باید دید تندروها در تهران که هر اقدام توسط دولت سیدمحمد خاتمی و یا محموداحمدی نژاد در رابطه با جامعه بین المللی را به جاسوسی و توطئه رابط می دهند، به تخریب و بدبینی که به زنده این محقق داشتند  پس از مرگ وی هم ادامه می‌دهند، یا آنکه  در زمانه ای که ایران بیش از هر چیز به اقدامی مثبت برای تعمیق دیپلماسی عمومی نیاز دارد، همراه با دولت خواهند شد تاجسد ریچارد فرای در کنار زاینده رود آرام گیرد.