نامگذاری سال توسط رهبر جمهوری اسلامی چه اهمیتی دارد؟

به رسم معمول 15 سال گذشته، رهبر جمهوری اسلامی برای سال جدید نام تعیین کرد: "اقتصاد و فرهنگ، با عزم ملی و مدیریت جهادی." تعیین این نام از اولین لحظات با واکنش های متعددی در داخل کشور مواجه و نهضت تفسیر، تببین، تایید و تکرار این سخنان شروع شده است.

خامنه ای از سال 69 تاکنون در پیام های نوروزی با مردم ایران سخن می گوید ولی ایده نامگذاری سال ها از سال 78 کلید خورد. سال 76 سازمان ملل بر اساس طرح سید محمدخاتمی، رئیس جمهور اصلاح طلب ایران پیشنهاد کرد که سال 79 به عنوان سال گفت و گوی تمدن ها نام گذاری شود. خاتمی سال 77 مرکز بین المللی گفت و گوی تمدن ها را در ایران تاسیس کرد ولی از سال 78 با شروع نامگذاری سال ها توسط رهبر ایران، اصولگرایان به شدت کوشیدند تسلط گفتمانی نامگذاری هایی چون "گفت و گوی تمدن ها" را کمرنگ کنند.

رهبر جمهوری اسلامی برای نامگذاری سال ها، در شش سال گذشته به طور عمده بر اقتصاد متمرکز شده است. او سال 90 نیز او از عنوان "جهاد اقتصادی" استفاده کرده بود که به مدیریت جهادی نزدیک است. خامنه ای در پایان همین سال، علت تمرکز بر مسائل اقتصادی را خنثی کردن نقشه های دشمنان توصیف کرد.

اما مدیریت جهادی، یک کلیدواژه انتخاباتی مهم محمدباقر قالیباف، شهردار تهران در انتخابات ریاست جمهوری 92 بود. رهبر ایران 23 بهمن سال گذشته در دیدار با شهردار و اعضای شورای شهر تهران با تقدیر از خدمات قالیباف در تهران گفت رمز موفقیت وی مدیریت جهادی بوده است. هر چند بعید به نظر می رسد دولت حسن روحانی تمایل و یا برنامه مشخصی برای حرکت در این ریل داشته باشند، اما حداقل در لفظ آنها ناچار هستند به طور دائم از مدیریت جهادی سخن بگویند.

علاوه بر مدیریت جهادی، علی خامنه ای 30 بهمن ماه سال گذشته، سیاست های "اقتصاد مقاومتی" را به سران قوا ابلاغ کرد. شش اسفند 92 جلسه سران قوا در دفتر رهبر جمهوری اسلامی برای بررسی سیاست های معطوف به عملی کردن این ابلاغیه برگزار شد. رهبر جمهوری اسلامی 20 اسفند نیز با دعوت از جمع کثیری از مسئولان و کارشناسان به تببین نظرات خود در این زمینه پرداخت. این سه گام به خوبی نشان می دهد که او برای سالجاری در اندیشه ریل گذاری و دخالت گسترده تر در سیاست های اقتصادی دولت است.

رهبر جمهوری اسلامی از اینکه دائم در مذاکرات هسته ای، به مذاکره نشستن ایران مرتبط با ناتوانی های اقتصادی اش است، گلایه مند و ناراضی است و قصد دارد چنین انگاره هایی را بی معنا نشان دهد. علی خامنه ای در پیام نوروزی سال 93 نیز با تاکید بر اینکه در سال 92، حماسه اقتصادی رخ نداد، از سیاست های اقتصادی مقاومتی به عنوان "زيرساخت فكری و نظری برای حماسه‏ اقتصادی" یاد کرد. وی در پایان سال 88 نیز با عدم اشاره به دستاوردهای این سال که اصلاح الگوی مصرف نامیده شده بود، نارضایتی خویش را از وضعیت آن سال نشان داد.

اما در واکنش به تلاش های چندجانبه رهبر، رئیس جمهور ایران اگرچه نخستین رئیس قوه ای بود که روز 30 بهمن بیانیه استقبال از ابلاغیه سیاست های اقتصادی مقاومتی صادر کرد، در پیام نوروزی اش اشاره ای خیلی کوتاه به این بحث کرد و گفت دولت برای اجرایی کردن سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی تلاش می کند.

تفاوت اشارات در حوزه های کلان مانند اقتصاد به خوبی تفاوت نگرش های بین خامنه ای و روحانی را نشان می دهد. رویکرد کلی اقتصاد مقاومتی نگاه به داخل و تکیه بر تولیدات داخلی و استفاده از کهنه واژه هایی چون خودکفایی است ولی رویکرد کلی دولت روحانی در شش ماه گذشته، نگاه به خارج، در خدمت گرفتن دیپلماسی برای حل مشکلات اقتصادی و تاکید بر توسعه بوده است.

بخش عظیمی از سخنان نوروزی رهبر جمهوری اسلامی در مشهد هم به توضیح ابعاد اقتصاد مقاومتی اختصاص داشت. رویکرد او نشان می دهد که علی خامنه ای از این آگاهی برخوردار است که زیرمجموعه های اجرایی باور یا اهتمام چندانی به عملی کردن چنین رویکردهایی ندارند. با این حال انتظار نمی رود این تفاوت نگرش های اقتصادی حداقل به طور علنی به بروز اختلاف نظر بین رهبر و رئیس جمهور بینجامد ولی در دیگر حوزه ای که خامنه ای به آن اشاره کرد، می توان چنین انتظاری را داشت.

رهبر جمهوری اسلامی 15 اسفند در دیدار با اعضای مجلس خبرگان به صراحت از نگرانی های خویش در حوزه فرهنگ سخن گفت. در ماه های اخیر، نقطه ثقل حملات تندروها و برخی اصولگرایان میانه رو به دولت روحانی در حوزه داخلی، مسائل فرهنگی بوده است.

علی خامنه ای امروز همان گونه که در پیام نوروزی اش وعده داده بود در سخنرانی آغازین خویش که به رسم معمول در مشهد ایراد شد، به بیان جزئیات تازه ای از اولویت های مدنظرش در حوزه فرهنگ پرداخت، جزئیاتی که خوشایند دولتی ها و یا حامیان شان نخواهد بود ولی در شرایط کنونی تدبیر ناگزیر دولت  این است که برای پرهیز از متهم شدن به سیاست های ضداعتدال و ضد رهبری، با این جزئیات همنوایی کند.

وی امروز به صراحت از ترویج اباحه گری انتقاد کرد، برخی رسانه ها را متهم کرد که زبان بیگانه در کام دارند و گفت آزادی به معنای ولنگاری نیست. در عین حال جوانان مومن و انقلابی را به حضور گسترده تر در عرصه فرهنگ دعوت کرد. ادبیات رهبر ایران در این زمینه کاملا شبیه ادبیاتی بود که او در سال های 78 و 79 علیه فعالیت های فرهنگی اصلاح طلبان بیان کرد.

روح الله حسینیان، نماینده تندروی مجلس روز چهارشنبه در گفت و گو با ایسنا پیش بینی کرد که سال 93 تنش‌ها در داخل کشور افزایش پیدا خواهد کرد. وی گفته است این تنش ها بین دولت، نیروهای مذهبی، مجلس و جناح های سیاسی رخ می دهد. به نظر می رسد پیش بینی این عضو جبهه پایداری انقلاب اسلامی واقع بینانه باشد. در واقع دستورکار آنها این است. در بیانی ساده تر، هر چه شانس موفقیت دولت روحانی در حوزه دیپلماسی قوی تر شود، امکان و تمایل حملات تندروها در حوزه سیاست داخلی و فرهنگ به دولت یازدهم افزایش پیدا می کند. آنها قطعا نمی خواهند شاهد تماشای موفقیت در همه حوزه ها باشند.

به همین اعتبار می توان گفت تمرکز رهبر ایران بر مسئله فرهنگ در پیام نوروزی و سخنرانی امروزش که فرهنگ را مهم تر از مسئله اقتصاد دانست، به افزایش چالش های سیاسی و اجرایی دولت و فراهم شدن بستری برای ساماندهی و افزایش قدرت تندروها در این حوزه منجر می شود.