همگام؛ یک فضای امن و آرام برای اعضای جامعه رنگین‌کمانی

شایا گلدوست

در فضای پزشکی و روان‌پزشکی جامعه ایران که تخصص لازم درباره مسایل و موضوعات جنسی و جنسیتی به اندازه نیاز وجود ندارد، دسترسی اعضای جامعه رنگین‌کمانی به روان‌شناس و روان‌پزشک آشنا به مسایل و‌ مشکلات آن‌ها بسیار محدود است. بسیاری از افراد با گرایش‌های جنسی و هویت‌های جنسیتی مختلف در مسیر شناخت، درک و پذیرش خود نیاز به کمک و یاری فردی متخصص دارند تا بتوانند از این دوران پر‌تنش عبور کنند و این بحران که معمولا از دوران کودکی شروع می‌شود و در نوجوانی به اوج خود می‌رسد را پشت سر بگذارند.

در فضایی که کمبود اطلاعات و نبود آموزش صحیح درباره موضوعات جنسی و جنسیتی و به‌ویژه قشر رنگین‌کمانی به شدت احساس می‌شود، کمک گرفتن از فردی متخصص که به دور از تعصبات شخصی و‌ تاثیرات فرهنگی و اجتماعی جامعه‌ای که در آن زندگی می‌کند، بتواند وظیفه حرفه‌ای خود را نسبت به مراجعه کننده انجام دهد، الزامی است.

گرایش جنسی، طیفی بسیار گسترده و در مواقعی سیال است و به تمایلات عاطفی و یا جنسی افراد به جنس و جنسیت‌های دیگر گفته می‌شود. از آن به عنوان هویت جنسی نیز نام می‌برند. افراد مختلف برای شناختن ابعاد جنسی و عاطفی و تعریف هویت جنسی خود معمولا نیاز به بازه‌های زمانی متفاوت دارند و ممکن است در طول زندگی‌، به شناخت و درک متفاوتی از گرایش جنسی خود دست پیدا کنند.

هویت جنسیتی یعنی تعریف و باوری که هر فرد از جنسیت خود دارد که می‌تواند با جسم و اندام جنسی‌ که با آن متولد شده و جنسیتی که بر این اساس به او نسبت داده شده است، هم‌سو و یا متفاوت باشد. ممکن است فرد با بدن و اندام جنسی منتسب به زنان متولد شده باشد و همه او را یک زن بدانند و جنسیت زنانه را به او نسبت بدهند، در حالی که او خود را یک مرد احساس و هویت جنسیتی خویش را مردانه تعریف کند و یا برعکس. به این اشخاص، «ترنس» یا «ترنس‌جندر» می‌گویند.

هویت جنسیتی نیز مانند گرایش جنسی، طیفی بسیار گسترده و در عین حال سیال است. بسیاری از افراد ترنس خود را فردی با هویت جنسیتی غیر‌دوگانه یا «نان‌باینری» می‌دانند و در هیچ‌کدام از دو گروه زنان و مردان تعریف نمی‌کنند.

متاسفانه اکثر روان‌شناسان و روان‌پزشکان داخل ایران تحت تاثیر فرهنگ سنتی و مذهبی جامعه و قانون، دیدگاه مثبتی به قشر رنگین‌کمانی ندارند یا حتی اگر از مرز تعصبات شخصی گذر کرده باشند، اطلاعات و دانش آن‌ها مطابق با علم روز دنیا در حوزه جنس و جنسیت نیست.

انگشت شمارند پزشکان و روان‌پزشکانی که می‌توانند به دور از قضاوت‌های معمول در مسیر خودشناسی و رسیدن به باوری درست از هویت جنسی و جنسیتی، مراجعه کننده خود را یاری کنند. در چنین شرایطی، اکثر افراد رنگین‌کمانی به دلیل عدم حمایت‌های مالی و عاطفی خانواده‌ها و محدود بودن شمار این متخصصان و تمرکز اکثریت آن‌ها در پایتخت، به این خدمات دسترسی ندارند و دچار سردرگمی با آن‌چه در خود احساس می‌کنند و تفاوتی که بین خود و محیط اطراف می‌بینند، می‌شوند. اکثریت این افراد این مسیر را به تنهایی گذرانده و یا از تجربیات افراد هم‌احساس خود استفاده می‌کنند. حال این که تجربیات شخصی هر شخص می‌تواند بسیار متفاوت باشد و او را به نتیجه مخصوص به خود برساند.

در سال‌های اخیر، با روی کار آمدن شبکه‌های اجتماعی و فعالیت بسیاری از اعضای جامعه رنگین‌کمانی، فعالان برابری جنسیتی و کنش‌گران این حوزه، تا حدودی دسترسی به اطلاعات آسان‌تر شده است. اما شرایط بحرانی، افسردگی، اضطراب، خشونت، تعرض، تجاوز و آمار قتل و خودکشی در بین افراد رنگین‌کمانی نشان دهنده این هستند که این افراد به حمایت‌های عاطفی و روانی بیشتری در کنار آموزش و بالا بردن سطح سواد جامعه نیاز دارند.

امروزه بسیاری از شبکه‌های فعال در فضای مجازی و سازمان‌ها و نهاد‌های مردم‌نهاد در حد توان با تشکیل گروه‌های مختلف و تولید محتواهای آموزشی، سعی در جبران این کمبود می‌کنند. با جمع کردن و تشکیل کارگاه‌های آموزشی، سعی دارند اعضای جامعه رنگین‌کمانی را بیشتر با هم آشنا و احساس همدلی و همدردی را در آن‌ها تقویت کنند و با به اشتراک گذاشتن روایت‌ها و تجربیات افراد مختلف، به نقاط مشترک آموزنده‌ای دست یابند؛ نقاطی که می‌توانند اشخاص را در رسیدن به باور درست از خود یاری رسانند.

«همگام» یکی از این گروه‌ها است که به همت دو تن از فعالان این حوزه، به صورت داوطلبانه با هدف یاری رساندن و افزایش سطح آگاهی و آموزش برای اعضای جامعه رنگین‌کمانی شروع به فعالیت کرده است.

«فارس زیاری»، از فعالان و اعضای جامعه رنگین‌کمانی از اهداف همگام به «ایران‌وایر» می‌گوید: «با وجودی که نهادها و سازمان‌های بسیاری در حوزه رنگین‌کمانی‌ها مشغول به فعالیت هستند و موضوعات و مسایل مختلف را بررسی و در مورد آن‌ها صحبت می‌کنند اما هدف ما این است که حرکتی برای خود بچه‌های ال‌جی‌بی‌تی‌کیو انجام دهیم. فضای امنی را برای آن‌ها ایجاد کنیم تا بتوانند با یک‌دیگر تعامل داشته باشند و از دغدغه‌ها، چالش‌ها و موضوعاتی صحبت کنند که امکان پرداختن به آن‌ها را در فضای جامعه و پلتفرم‌های بزرگ‌تر ندارند؛ افرادی که معمولا از سوی اطرافیان حمایت نمی‌شوند و یا حتی دسترسی به مشاور ندارند. این افراد می‌توانند در این فضای خصوصی، با آرامش و امنیت خاطر تجربیات و‌مشکلات خود را به اشتراک بگذارند و‌ به رشد و پیشرفت یک‌دیگر کمک کنند.»

فضای این کارگاه‌ها، فضای کوچک‌تری خواهد بود و افراد از تجربیات شخصی‌تری از خود صحبت می‌کنند.

«درسا»، مددکار بالینی که تجربه کار با افراد از اقشار مختلف را دارد، می‌گوید: «از نظر من، در فضاهای کوچک‌تر با تعداد کمتر، افراد برای بازگو کردن مسایل شخصی خود احساس امنیت بیشتری می‌کنند و راحت‌تر می‌توانند تجربیات‌ خود را به اشتراک بگذارند؛ چیزی که در جامعه ما به خوبی جا نیفتاده است. معمولا در فضای بزرگ‌تر‌ و عمومی، چنین تجربیاتی که به شخص در بازگو کردن مسایل و مشکلات خود کمک کند، وجود ندارد.»

در این پلتفرم، علاوه بر کارگاه‌های آموزشی و جلسات گروهی، این امکان به افراد داده می‌شود که موضوعات پیشنهادی خود را به اشتراک بگذارند، دل‌نوشته‌ها و داستان‌های خود را بازگو کنند و حتی امکانی برای سرگرمی‌های گروهی نیز فراهم شده است. علاقه‌مندان برای شرکت می‌توانند با مراجعه به فارس یا درسا، عضوی از این گروه شوند.

آن‌ها امیدوارند که با حرکت‌های این‌چنینی بتوانند به سلامت روحی و روانی اعضای جامعه رنگین‌کمانی، به‌ویژه در داخل ایران کمک کنند و انگیزه و احساس امیدواری را در آن‌ها افزایش داده و این افراد را تشویق به فعالیت‌های بیشتر کنند؛ وظیفه‌ای که بر گردن سیستم آموزشی و سلامت کشور است اما متاسفانه به آن اهمیت لازم و کافی داده نمی‌شود.