کوشش بی فرجام دولت روحانی برای اقناع مصباح یزدی

دیدار عباس عراقچی، مذاکره کننده ارشد هسته ای ایران با محمدتقی مصباح یزدی، رئیس موسسه امام خمینی معنادار است. معاون وزیر خارجه ایران به دعوت کانون علمی ـ فرهنگی طلوع که از نهادهای وابسته به دفتر پژوهش‌های فرهنگی مؤسسه امام خمینی است، به قم سفر کرده است.

اوایل آذرماه نیز محمدجواد ظریف به قم سفر کرد و در دیدار با چهار روحانی بلندمرتبه ساکن این شهر به تشریح سیاست های هسته ای دولت روحانی پرداخت. حسن روحانی پس از انتخابات سعی کرده رابطه ای حسنه با روحانیون برقرار کند تا از بروز اختلاف و یا گسترده شدن دامنه اختلاف نظر آنان با دولتش جلوگیری کند. با این حال در هفته های اخیر انتقادات روحانیون به سیاست های فرهنگی دولت وی افزایش یافته است.

محمد تقی مصباح یزدی، به عنوان رهبر معنوی جبهه پایداری انقلاب اسلامی شناخته می شود. به نظر می رسد دولت روحانی تلاش کرده با رایزنی و اقناع وی از تحرک های منتقدانه زیرمجموعه این روحانی تندرو جلوگیری کند. علی خامنه ای ماه پیش از دولت خواست که در برابر منتقدان خویش با سعه صدر بیشتری برخورد کند. سفر معاون ظریف به قم و دیدار با مصباح، می تواند تبعیت از دستور رهبر جمهوری اسلامی نیز تلقی شود.

مصباح یزدی در این دیدار باز هم از رویکرد هسته ای دولت انتقاد کرده ولی نقطه ثقل انتقاداتش را سیاست های فرهنگی دولت روحانی دانست: "ما انتقادات مبنایی نسبت به دولت داریم که مربوط به موضوع مذاکرات هسته‌ای نیست. نگرانی اصلی ما از این است که سیاست‌های فرهنگی دولت که نظیر سیاست تساهل و تسامح دولت اصلاح‌طلبان است، زمینه را برای فتنه‌ای خطرناک‌تر از فتنه 88 فراهم کند."

این روحانی تندرو همچنین از ادبیات دیپلماتیک دولت روحانی انتقاد کرده و گفته است: "تیم مذاکره کننده می‌توانست در برابر کسانی که ملت ایران را مورد دشنام و ناسزاگویی قرار دادند، به جای این توجیه که سخنان آنها مصرف داخلی داشته است، زورگویی و زیاده‌طلبی آنان را تقبیح کنند و در برابر اعتراض احتمالی آنها، بگویند که سخنان ما مصرف داخلی دارد. تأکید فراوان بر مشکلات ناشی از تحریم‌های اقتصادی، مخصوصا تصریح به خالی بودن خزانه و وانمودن کردن نیاز بخش عظیمی از مردم به چند عدد تخم مرغ کار درستی نبود."

خالی بودن خزانه و مصرف داخلی داشتن اظهارات آمریکایی ها در ماه های گذشته توسط حسن روحانی و محمدجواد ظریف مطرح شده است.

عمده حامیان فعال جبهه پایداری در مجلس و رسانه ها فعال هستند. طرح سوالات متعدد از محمدجواد ظریف، اظهارنظرهای گسترده رسانه ای و درخواست حضور در صداوسیما برای نقد توافق نامه ژنو از جمله مهم ترین دستورکارهای جبهه پایداری در ماه های اخیر بوده است. به موازات این تلاش، محمدتقی مصباح یزدی نیز صریح ترین انتقادها را علیه دولت روحانی مطرح کرده است.

پس از توافق ایران و 1+5 در ژنو، چهره ها و رسانه های نزدیک به جبهه پایداری سعی کرده اند با نهضت اطلاع رسانی و آگاه سازی، افکار عمومی ایران به نقطه ضعف های توافق نامه ژنو حساس کنند. اما این تنها یک روی سکه است. در ساختار سیاسی ایران، قاعده تحمیل امری مهم است. گروه ها و جریان های سیاسی در خلاء نهادهای حزبی تلاش می کنند با فضاسازی رسانه ای و سیاسی بر مکانیسم تصمیم گیری نظام و یا تصمیم نهایی رهبر جمهوری اسلامی تاثیر بگذارند.

آنها در این مسیر سعی کرده اند از تجربه های تاریخی خویش درس بگیرند. اشاره مکرر برخی اعضای جبهه پایداری به جنگ صفین در صدر اسلام که برخی یاران امام اول شیعیان سیاست هایی را به وی تحمیل کردند و یا ماجرای پذیرش قطعنامه 598 که آیت الله خمینی از آن به عنوان نوشیدن جام زهر یاد کرد، دو نمونه در دسترس این طیف برای نشان دادن اهمیت اطلاع رسانی، آگاه سازی و نقد توافقنامه ژنو است.

در واقع آنها نگران هستند که طیف نزدیک به هاشمی با محوریت روحانی و ظریف، موفق شوند سیاست های مدنظر خویش را بر آیت الله خامنه ای تحمیل کنند. روند اولیه مذاکرات هسته ای سال 82 با مدیریت حسن روحانی که با موافقت رهبر جمهوری اسلامی مواجه و به توافق با کشورهای غربی منجر شد، نگرانی های آن را تقویت می کند. به همین جهت می کوشند که در فضای عمومی و رسانه ای القا کنند بخش عمده ای از سیاستمداران و یا مردم مخالف الگوی مدنظر دولت روحانی برای تفاهم هسته ای هستند.

رهبر ایران نیز در مجموع از چنین رویکردی ناراضی نیست. وجود صداهای مخالف که معمولا امکان طرح و شنیده شدن دارند به او قدرت مانور می دهد تا در صورت نیاز به دخالت و منحرف کردن روند مذاکرات، آن را متکی به درخواست های مردمی یا اجماع ملی نشان دهد. 

با وجود چنین ملاحظاتی، حجم گسترده اطلاع رسانی منتقدانه مخالفان دولت روحانی در دو ماه گذشته منجر به افشای اطلاعاتی پیرامون اختلافات سطوح عالی نظام سیاسی، نظرات علی خامنه ای، تاکتیک های نظامی ایران در سوریه و ... شد. هفته گذشته علی لاریجانی، رئیس مجلس ایران در یک جلسه غیرعلنی به نمایندگان وابسته به جبهه پایداری هشدار داد که از افشای اطلاعات سری خودداری کنند. این تذکر سبب شده که در طول روزهای گذشته حجم انتقادات این طیف کاهش پیدا کند.

علاوه بر گاف های امنیتی طیف نزدیک به جبهه پایداری که عمدتا به بی تجربگی آنها در عالم سیاست و روحیه رادیکال آنها در سیاست ورزی باز می گردد، پیش از این حسن روحانی نیز این طیف از منتقدان را بی سواد خوانده بود. این توصیف با واکنش شدید چهره هایی چون مصباح یزدی مواجه شد. وی خطاب به حسن روحانی گفت: "عزت مردم را می فروشید، خون‌های هزاران شهید را که در طول این سه دهه ریخته شده به باد می دهید تا این که چند روزی چند دلاری که از پول‌های خودتان است را به شما بازگردانند؛ زهی خیال باطل! امروز به روحانیت می گویند تو که تخصص نداری در مسائل اقتصادی و سیاسی چرا حرف می زنی؟ برو دنبال درس حوزه. شاه هم می گفت این آخوندها یک دم کنی روی سرشان گذاشته‌اند و نمی فهمند سیاست یعنی چه و ما چه دنیایی داریم. آنهایی که قسی‌القلب هستند می گویند شما را چه کار به این کارها؟ شما را چه به اقتصاد و سیاست؟ بی سوادها."

به نظر نمی رسد دیدار معاون وزیر خارجه ایران با مصباح یزدی از دامنه و یا شدت چنین انتقادتی بکاهد. او خود را مکلف به مخالفت با اصلاح طلبان، لایه های سیاسی نزدیک با آنها و حتی اصولگرایانی می داند که در زمین سیاست مد نظر وی بازی نمی کنند.

مصباح یزدی 26 خردادماه پس از طرح انتقادات گسترده اصولگرایان به دلیل رویکرد انتخاباتی اش که منجر به عدم امکان انسجام و وحدت نظر سیاسی در میان این طیف شد، در جمع اعضای موسسه طلوع گفت: " ما با تحمل همه سختي‌ها و ملامت‌ها و شنيدن همه ناسزاها به  وظيفه‌مان عمل کرديم و خدا را هم شكر مي‌كنيم و اگر فردا هم چنين تكليفي پيش بيايد، باز همين کار را تكرار مي‌کنيم."  با چنین منطقی، تکلیف دولت حسن روحانی پیشاپیش از نظر رهبر و اعضای جبهه پایداری روشن است.