رابطه مستقیم زوال عقل و آلودگی صوتی؛ نتایج یک تحقیق تازه

مینو علوی 

در دنیای امروز، پژوهش‌های زیادی درباره جزییات زندگی انجام می‌شود که گاه نتایج اعجاب‌آوری دارند؛ مثلا با تغییر رژیم غذایی یا عادت خواب و یا حتی انجام یک ورزش کوچک، ممکن است بتوانیم جلوی نفوذ یک بیماری سخت را در بدن‌ خود بگیریم. «ایران‌وایر» در سلسله مطالبی با عنوان «سلامت روح و جسم»، به همین جزییات و تغییرات کوچک و قابل دسترس می‌پردازد که روی کیفیت زندگی تاثیرات شگرف دارند.

***

در جهان ۵۵ میلیون نفر با یکی از اشکال «زوال مغز» یا «دمانس» زندگی می‌کنند و برآوردهای سازمان بهداشت جهانی نشان می‌دهد که تا کمتر از سی سال دیگر، این عدد به ۱۵۰ میلیون نفر خواهد رسید. به باور پزشکان و محققان، سبک زندگی یکی از عوامل اصلی خطر در زمینه دمانس است. بنابراین تغییر سبک زندگی، هر چند کوچک، احتمالا در کاهش و تاخیر در بروز علایم این شرایط مزمن تاثیرگذار خواهد بود. حالا پزشکان و متخصصان دانمارکی می‌گویند که اگر از سروصدای ترافیک و آلودگی صوتی زندگی شهری دوری کنیم، احتمال بروز علایم دمانس، به‌خصوص آلزایمر کاهش خواهد یافت.

دمانس یا زوال مغز نه یک بیماری، بلکه یک شرایط مزمن مختص افراد مسن است که در آن فرد توانایی خود را در به خاطر آوردن، فکر کردن و تصمیم‌گیری کم‌کم از دست می‌دهد و برای انجام کارهای روزمره خود به کمک اطرافیان وابسته می‌شود. 

پزشکان معتقدند که عوامل خطر این شرایط مزمن، اغلب مربوط به سبک زندگی و شامل چاقی، فشارخون بالا، سوءمصرف الکل، از دست‌دادن شنوایی، ضربه مغزی شدید، افسردگی، سیگار کشیدن، بی‌تحرکی، زندگی در معرض آلودگی هوا، تنهایی و انزوای اجتماعی، دیابت و کم سوادی یا بی‌سوادی است. بنابراین آن‌ها می‌گویند که شناسایی عوامل خطر بالقوه که قابل اصلاح و تعدیل هستند، بهترین راه پیشگیری از دمانس و مدیریت این بحران جهانی حوزه سلامت است. 

در همین راستا، اخیرا یک تحقیق دانمارکی که نتایج آن که در «ژورنال پزشکی بریتانیا» منتشر شده، نشان می‌دهد که در معرض سروصدای ترافیک و آلودگی صوتی شهری بودن، با افزایش خطر بروز علایم دمانس و به خصوص آلزایمر در ارتباط است.

پیش از این هم تحقیقات بسیاری حضور مداوم در شرایط آلودگی صوتی را عامل خطر بیماری‌های بسیاری از جمله چاقی، دیابت و بیماری‌های قلبی و عروقی دانسته بودند. اما در مورد تاثیر آلودگی صوتی بر زوال مغز، تابه‌حال کار خاصی انجام نشده و این پژوهش دانمارکی‌ها در نوع خود، تازه و بسیار مهم است. 

آلودگی صوتی وسایل حمل و نقل، خواب ما را مختل می‌کند

بنا به گفته متخصصان، قرار گرفتن در معرض آلودگی‌های صوتی، آن‌هم در طول خواب شب که از نظر بازتوان‌یابی و ترمیم ذهنی و شناختی حیاتی است، بسیار نگران‌کننده است.

مطالعات تجربی و بالینی نشان داده‌اند که خواب شب منقطع ناشی از سروصدا، با افزایش استرس اکسیداتیو در ارتباط است. استرس اکسیداتیو در واقع  همان عدم تعادل در رادیکال‌های آزاد و آنتی‌اکسیدان‌های بدن است که به لطمه به بافت‌های مختلف، از جمله مغز می‌انجامد.

خواب منقطع همچنین منجر به تحمیل تغییراتی در سیستم ایمنی بدن و افزایش التهاب سیستمیک می‌شود که از نظر متخصصان همگی از نشانه‌های اولیه بروز علایم دمانس و آلزایمر هستند.

نتایج این تحقیق جدید از بررسی اطلاعات نزدیک به ۲ میلیون نفر افراد ۶۰ ساله و بالاتر که بین سال‌های ۲۰۰۴ تا ۲۰۱۷ در دانمارک زندگی می‌کرده‌اند، به دست آمده است. محققان این پژوهش از طریق اطلاعات «کمیته ملی سلامت با کیفیت»، در یک بازه زمانی ۸.۵ ساله توانستند به اطلاعات مربوط به افرادی که دست‌کم علایم یکی از اشکال دمانس، شامل آلزایمر، دمانس عروقی و بیماری پارکینسون را بروز داده‌اند، دست بیابند.

در دانمارک در این بازه زمانی بیش از ۱۰۳ هزار مورد جدید زوال مغز ثبت شده که بررسی و تحلیل داده‌های مربوط به محل زندگی این افراد، به محققان نشان داده که بین زندگی در مناطقی که آلودگی صوتی ترافیکی و ریلی بالاتری دارند با بروز بیشتر علایم زوال مغز، ارتباط معناداری وجود دارد.

البته پیش از این هم یک مطالعه روی حیوانات آزمایشگاهی نشان داده بود که چنانچه این حیوانات، به‌طور مستمر در معرض سروصدا قرار بگیرند، ژن‌های اصلی در آن‌ها شکل می‌گیرد که به طور بالقوه موجب تغییرات نوروپاتولوژیکی مرتبط با بیماری آلزایمر، در بدن آن‌ها می‌‌شود.

وضعیت اروپا بسیار وخیم است

در اروپا، سروصدای ناشی از ترافیک و صنعت حمل و نقل، اعم از اتومبیل و اتوبوسرانی، ریلی و هوایی، دومین عامل خطر محیط زیستی است. بیش از ۲۰ درصد جمعیت اروپا و بیش از ۵۰ درصد جمعیت شهری آن در شرایطی زندگی می‌کنند که آلودگی صوتی ناشی از صنعت حمل و نقل، بیشتر از حد ایمن، یعنی ۵۵ دسی‌بل است.

البته، کشورهای اروپایی در زمینه کاهش آلودگی صوتی شهری اقدامات بسیاری انجام داده‌اند که از آن جمله می‌توان به تغییر آسفالت خیابان‌ها به نوع نرم‌تری از آسفالت که صدای کمتری تولید می‌کند، کاهش سرعت مجاز در شب در مناطق مسکونی به ۳۰ کیلومتر در ساعت و حتی ابزارهای مفیدتر کنترل ترافیک و روان‌کردن راه‌بندان‌های شهری، اشاره کرد.

 با این‌حال از نظر پژوهشگران این تحقیق، این‌ها کافی نیستند و برای برطرف کردن وضعیت وخیم آلودگی صوتی دست‌کم در مناطق پرجمعیت دنیا، باید اقدامات موثرتری خصوصا در زمینه عایق‌بندی بهتر ساختمان‌های مسکونی انجام شود.

چه باید کرد؟

محققان پژوهش حاضر در بررسی‌های خود متوجه تناقض‌هایی در رابطه بین سروصدا و بروز دمانس در برخی محله‌های مسکونی که محل سکونت افراد مورد بررسی آن‌ها بود، شدند. با این‌که محققان توقع داشتند که در محله‌های حومه، بروز دمانس کمتر باشد، با کمال تعجب دیدند که در برخی محله‌های مرکز شهر نسبت به محله‌های حومه، نرخ بروز دمانس کمتر بوده است. آن‌ها بر این باورند که این داده‌های متناقض ناشی از سرمایه‌گذاری برخی مالکان یا شرکت‌های ساختمانی در بهبود عایق‌سازی صوتی در مناطقی مانند مرکز شهر است که آلودگی صوتی بیشتری دارند.

بنابراین، محققان این پژوهش با این‌که به ضعف‌های تحقیق خود که یک تحقیق مشاهده‌گرانه است، اذعان دارند؛ از دولت‌ها خواسته‌اند که بیش از پیش به موضوع عایق‌بندی ساختمان‌های مسکونی اهمیت دهند و شرکت‌ها و موسسات ساختمان‌سازی را وادار کنند که در موضوع عایق‌بندی صوتی ساختمان‌ها تلاش بیشتری داشته باشند و از تکنولوژی‌های به روز استفاده کنند.

آن‌گونه که «نیوزمدیکال تودی» نوشته است، آن‌ها در بخش جمع‌بندی گزارش تحقیق خود، به وضوح گفته‌اند که «مواجهه گسترده و قابل ملاحظه افراد بشر با سروصدا در سراسر جهان، شدید بودن عواقب سلامتی مرتبط با آن و محدود بودن ابزارهای محافظت از خود در برابر آلودگی صوتی، باعث می‌شود که قویا از استدلال سازمان بهداشت جهانی مبنی بر اینکه آلودگی صوتی تنها یک عامل آزاردهنده محیط زیستی نیست، بلکه تهدیدی برای سلامت عمومی است؛ حمایت کنند.»

در همین راستا، دکتر «هیتر اسنایدر»، مدیر بخش روابط علمی و پزشکی انجمن آلزایمر آمریکا به نیوزمدیکال گفته است: «برای کاهش آسیب‌های سروصدا، احتمالا ما به طور فردی نمی‌توانیم همه عوامل را تغییر دهیم، ولی می‌توانیم با یک گوش‌گیر در موقع خواب و چند راهکار ساده شامل دقت به سروصدا در زمان خرید یا اجاره یک خانه یا آپارتمان و البته پرهیز از زندگی در مناطق شلوغ و نزدیک خیابان، ریل و ایستگاه قطار و فرودگاه، خواب شبانه بهتری را برای خود تضمین کنیم.»