درباره اطلاعیه بحث برانگیز اداره کل ارشاد استان بوشهر؛ انتقادها و آئین نامه ها

انتشار یادداشتی از آقای خورشید فقیه روزنامه نگار و تاریخ پژوه ساکن بوشهر با عنوان "زبان لری و ترکی بیگانه است؟ چند پرسش درباره اطلاعیه عجیب اداره کل ارشاد بوشهر" در استان وایر انتقاد شما همراهان را برانگیخت.

"استان وایر" که یکی از زیر مجموعه های سایت "ایران وایر" است با احترام به نظر و استقبال از انتقادات شما، پاسخگویی و ارائه توضیح در این مورد را ضروری می داند:

یک- یادداشت انتقادی آقای خورشید فقیه روزنامه نگار و تاریخ پژوه ساکن بوشهر به نقل از سایت "خلیج فارس" یکی از معتبرترین سایت های خبری-تحلیلی استان بوشهر در استان وایر منتشر شده است. ما در استان وایر با رعایت اصول حرفه ای، ذکر نام نویسنده، ذکر منبع، اقدام به انتشار این یادداشت کرده و یادآوری کردیم که دیدگاه منتشر شده در این یادداشت "الزاما دیدگاه استان وایر نیست." همان گونه که محتوای این یادداشت ممکن است مورد تائید، انتقاد یا اعتراض مخاطبان باشد.

لینک:  یادداشت خورشید فقیه در سایت خلیج فارس

دو- اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی بوشهر ساعاتی پس از انتشار این یادداشت، بخش مربوط به ممنوعیت استفاده از اسامی "غیربومی(لری، کردی، ترکی و ...)" را از سایت رسمی خود حذف کرد.

لینک:  متن اطلاعیه  اداره کل ارشاد بوشهر  قبل از حذف
لینک:  متن دوم اطلاعیه اداراه کل ارشاد اسلامی بوشهر بعد از حذف

شما می توانید با کلیک بر دو لینک بالا مشاهده کنید که عبارت مورد نظر در اطلاعیه اول موجود است از آن حذف شده است. این تغییر به طور ضمنی تائیدی است به وارد بودن انتقاد مطرح شده در یادداشت آقای خورشید فقیه، اما اداره کل ارشاد اسلامی بوشهر تاکنون توضیحی برای این تغییر ارائه نکرده است.

سه- شماری از همراهان انتقاد کرده اند که متن اطلاعیه اداره کل ارشاد اسلامی بوشهر اشاره ای به "ممنوعیت اسامی غیربومی لری، کردی، ترکی و ..." ندارد، و نویسنده یادداشت آقای خورشید فقیه و منتشر کنندگان آن یعنی سایت "خلیج فارس" و "استان وایر" دچار خطا شده اند. در این مورد علاوه بر صراحت موجود در اطلاعیه اداره کل ارشاد اسلامی بوشهر، همین اطلاعیه در سطر نخست به مصوبه مورخ 14/09/1375 مجلس شورای اسلامی و همچنین "آیین نامه اجرایی قانون ممنوعیت به کارگیری اسامی و اصطلاحات بیگانه" استناد کرده است.

برای اطلاع همراهان یادآوری این نکته ضروری است که  در ماده 6 آئین نامه مورد استناد اداره کل ارشاد بوشهر آمده است: "ماده 6 - افرادی که علاوه بر زبان فارسی به یکی از زبانهای خاص اقلیتهای دینی شناخته شده در قانون اساسی یا گویش‌های محلی و قومی رایج در‌بعضی مناطق ایران سخن می‌گویند مجازند از اسامی خاص متعلق به آن زبان یا گویش در نامگذاری محصولات و مؤسسه‌ها و اماکن مربوط به خود در ‌همان مناطق استفاده کنند."

لینک : آیین نامه اجرایی قانون ممنوعیت به کارگیری اسامی و اصطلاحات بیگانه مصوب هیات وزیران، 14 اردیبهشت 1378 در سایت رسمی مجلس شورای اسلامی

تصویر ماده 6 در پایگاه اطلاعات قوانین کشور،وابسته به قوه قضائیه:

ماده 6 آیین نامه اجرایی قانون ممنوعیت به کارگیری اسامی و اصطلاحات بیگانه تاکید دارد که استفاده از اسامی "گویش های محلی و قومی بعضی مناطق" ایران تنها در "همان مناطق" مجاز است، و برای نمونه استفاده از اسامی کُردی در مناطق کُردنشین مجاز و در مناطق غیر کُردنشین غیرمجاز است. یا استفاده از اسامی بلوچی در استان سیستان و بلوچستان مجاز و در سایر استان ها "غیربومی" به شمار می آید و غیر مجاز است.

وجود چنین ماده ای در "آئین نامه اجرایی قانون ممنوعیت به کارگیری اسامی و اصطلاحات بیگانه" در نظر بسیاری از شهروندان فرهیخته ایران باورپذیر نیست، چرا که همه اقوام ایرانی به رغم تکثر فرهنگی، زبانی و گویشی قرن هاست که در ایرانِ یکپارچه زندگی می کنند. با این همه اما چنین محدودیت و ممنوعیتی برای استفاده از اسامی زبان ها و گویش های هر منطقه در مناطق دیگر در سال 1378 به تصویب هیات وزیران دولت محمد خاتمی رسیده است. این آئین نامه در بسیاری مناطق و استان های ایران تاکنون یعنی 14 سال بعد از تصویب اجرا نشده است و بسیاری از صاحب نظران اجرای آن را در عمل ناممکن می دانند.

علاوه براین، می توان مواد بسیاری را در قوانین یا آئین نامه های مصوب مجلس، دولت یا شورای عالی انقلاب فرهنگی و دیگر مراکز تصمیم سازی و تصمیم گیری در جمهوری اسلامی سراغ گرفت که موقعیتی مشابه دارند.  برای نمونه در قانون مجازات اسلامی مجازاتی به عنوان "صلب" یعنی به صلیب کشیدن وجود دارد. این مجازات حتی در ماده 282 قانون جدید مجازات اسلامی که  در 8 خرداد 1392 برای اجرا ابلاغ شده نیز وجود دارد. باور پذیر نیست که در شرایط فعلی ایران و جهان و درحالی که حتی مجازات "اعدام" نیز مورد نکوهش قرار می گیرد، مجازاتی چون به "صلب" تعین و ابلاغ شود اما واقعیت دارد.

اینکه چرا چنین قوانین و آئین نامه هایی تصویب شده اند با تصویب می شوند به موضوع این یادداشت مربوط نیست، اما برخی از این قوانین و مصوبه ها حتی از سوی تصویب کنندگانش نیز قابل اجرا نیستند و به همین دلیل سال ها اجرا نمی شوند. گاهی اما یک مقام دولتی یا قضایی در سطح ملی یا محلی تصمیم به اجرای برخی از چنین مصوبه ها یا قوانینی می گیرد و گاه حتی با تفسیری خاص آن را به اجرا در می آورد که افکار عمومی و حتی کارشناسان را بهت زده می کند.

برای نمونه سعید مرتضوی در دوره ریاست شعبه‌ 1410 دادگاه عمومي تهران در دوم اردیبهشت سال 1379 به استناد "ماده 13 قانون اقدام‌هاي تأميني و تزييني مصوب 1339 که به  اشیایی که آلت ارتکاب جرمی بوده" اند اختصاص داشت، چندین روزنامه و هفته نامه و ماهنامه را توقیف کرد درحالی که قریب به اتفاق حقوقدانان نیز از چنین تفسیری بهت زده شده بود.

به نظر می رسد که اداره کل ارشاد استان بوشهر در دوره ای که هنوز مدیرکل منصوب دولت حسن روحانی در آن منصوب نشده در اطلاعیه ای که در میان اصناف بوشهر توزیع کرده است، بر اجرای تفسیر خاص خود از ماده 6 آیین نامه اجرایی قانون ممنوعیت به کارگیری اسامی و اصطلاحات بیگانه" را داشته است.

آقای خورشید فقیه روزنامه نگار و پژوهشگر ساکن بوشهر و همچنین سایت خلیج فارس که در بوشهر فعالیت می کند هر دو تاکید دارند که اداره کل ارشاد استان بوشهر در اطلاعیه خود به استناد تفسیری نادرست از آیین نامه اجرایی قانون ممنوعیت به کارگیری اسامی و اصطلاحات بیگانه، زبان ها و گویش هایی چون لری، کردی و ترکی را زبان "غیربومی" در این استان تشخیص داده است.

هر مخاطبی می تواند با این برداشت آقای خورشید فقیه مخالف یا موافق باشد اما اطلاعیه اداره کل ارشاد اسلامی بوشهر به صراحت به "آیین نامه اجرایی قانون ممنوعیت به کارگیری اسامی و اصطلاحات بیگانه" استناد کرده است، یعنی همان آئین نامه ای که در ماده 6 آن "استفاده از اسامی زبان ها و گویش های بومی تنها در همان منطقه را مجاز می داند. اگر اداره کل ارشاد اسلامی چنین قصدی نداشته است می تواند چنین برداشتی را رد یا تکذیب کند که تاکنون نکرده است.

چهار-اینکه چرا در اطلاعیه اداره کل ارشاد  بوشهر از "لری، کردی و ترکی" نامبرده شده است به دلیل حضور این اقوام در بافت جمعیتی بوشهر است. آقای خورشید فقیه در یادداشت خود با اشاره به حضورتاریخی لُرها در بوشهر، مهاجرت و اقامت چندین و چند ساله چندین هزار تن از ایرانیان کُرد و ترک در بوشهر، به اجرای ممنوعیت استفاده از اسامی "لری، کردی، ترکی و ..." به عنوان به عنوان اسامی غیربومی استان بوشهر انتقاد کرده است.

پنج- آقای خورشید فقیه در یادداشت مورد نظر تاکید کرده است: "صرف نظر از اينکه اطلاعيه مذکور، مبنای قانونی دارد و يا ندارد، از مسئولان محترم اين اداره ]ارشاد اسلامی استان بوشهر[ استدعا دارم لطف فرموده و به اين ابهامات و سوالات من و ديگرانی نظير من پاسخ دهند."

یعنی ایشان درخواست کرده است که اداره کل ارشاد اسلامی بوشهر پاسخگو باشد و ابهامات را رفع کند.

اداره کل ارشاد اسلامی بوشهر پس از انتشار یادداشت انتقادی آقای خورشید فقیه عبارت مربوط به زبان های "غیربومی(لری،کردی، ترکی و ...)" را از اطلاعیه خود حذف کرده است. اگر آنگونه که برخی از همراهان تفسیر کرده اند، اداره ارشاد بوشهر استفاده از اسامی لری، کردی، ترکی و دیگر زبان ها و گویش ها را مجاز می دانست لزومی بر حذف آن بلافاصله پس از انتشار یاددشت آقای خورشید فقیه نبود.
لینک: ارشاد بوشهر بخش عجیب اطلاعیه اش را حذف کرد

شش- اداره کل ارشاد اسلامی بوشهر تاکنون پاسخ یا توضیحی درباره اطلاعیه بحث برانگیز خود نداده است. این اداره کل از چند ماه پیش با "سرپرست" اداره می شود و علی جنتی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در دولت روحانی، تاکنون "مدیرکل" مورد نظر خود را در این اداره منصوب نکرده است. به نظر می رسد که این موقعیت نیز یکی از دلایل انتشار آن اطلاعیه بلحث برانگیز و عدم پاسخ گویی اداره ارشاد بوشهر است.

در صورتی که اداره کل ارشاد اسلامی استان بوشهر اقدام به تکذیب، تصیحح یا هرگونه توضیح و روشنگری درباره توزیع گسترده "اطلاعیه"بحث برانگیز خود ارائه کند، بلافاصله در استان وایر منتشر می کنیم.