مطهری علیه خانواده لاریجانی ها

نطق امروز علی مطهری، نماینده تهران در دفاع از زندانیان اصلاح طلب و درخواست تعیین تکلیف میرحسین موسوی و مهدی کروبی، تنها از منظر تداوم مخالفت های وی با سیاست های رسمی حکومت جمهوری اسلامی مهم نیست. او در مسیر سیاست ورزی اش، هر روز بر دامنه مخالفت هایش با خانواده لاریجانی نیز می افزاید.

علی لاریجانی، داماد خانواده مطهری است. این وصلت اگرچه سیاسی نبوده ولی منافع سیاسی اش تاکنون برای طرفین کم نبوده است. با این حال در طول چند سال گذشته، علی مطهری قید برخی منافع سیاسی را زده و به انتقادهای صریح علیه صادق لاریجانی و جواد لاریجانی پرداخته است.

علی مطهری در نطق امروز خویش از صادق لاریجانی، رئیس قوه قضائیه خواست به جای شعار دادن علیه «فتنه»، به تلاش برای حل مسئله بپردازد. این اظهارات با واکنش سریع سخنگوی قوه قضائیه مواجه شد. محسنی اژه ای چنین سخنانی را ناشی از تغافل دانست.

این نخستین بار نیست که دستگاه قضایی و مطهری علیه یکدیگر صف آرایی می کنند. اواخر اردیبهشت 91 نطق تند و تیز مطهری علیه احمدی نژاد و مشایی سبب شد دادستان تهران علیه او اعلام جرم کند. مطهری در واکنش به این اعلام جرم از مصونیت قضایی نمایندگان سخن گفت و به دستگاه قضایی توصیه کرد به پرونده چهره هایی چون مرتضوی، رحیمی و جواد لاریجانی رسیدگی کند. وی با کنایه به جعفری دولت آبادی دادستان تهران گفت این حرف ها از سر بیکاری یا تحت فشار دولت احمدی نژاد است. پس از این اظهارات، صادق لاریجانی، رئیس دستگاه قضا در اخطاری تند و تیز تفسیر مصونیت قضایی از اصل ۸۶ قانون اساسی را توهمی باطل دانست. در همان ایام جواد لاریجانی هم به میدان آمد و با خلاف واقع خواندن بخش دیگر حرف های مطهری درباره زندانیان سیاسی و زمین خواری برادر رئیس قوه قضائیه، نماینده تهران را متهم کرد که اظهارات مخالفان نظام ایران و صهیونیست ها را تکرار می کند و در ایران، نه زندانی سیاسی وجود دارد و نه با زندانیان بدرفتاری شده است. دبیر ستاد حقوق بشر قوه قضائیه همچنین حرف های مطهری درباره زمین خواری را رد کرد و گفت جرم او کشاورزی و گندم کاشتن در مسیر خودکفایی ایران است.

اما بر خلاف رابطه پر فراز و نشیب علی مطهری با دو عضو تندروی خانواده لاریجانی، رابطه او با علی لاریجانی آرام تر بوده است. مطهری در مجلس، لیدر مخالفان حدادعادل بوده و واکنش های تند و تیز او علیه رئیس سابق مجلس هیچگاه با مخالفت جدی لاریجانی مواجه نشده است. لاریجانی در مجلس هشتم بارها از مطهری حمایت کرد و او را فردی صاحب نظر و دارای استقلال رای توصیف کرد.

با این وجود، گسترده تر شدن دامنه انتقادات مطهری علیه نهادهای مختلف به ویژه سپاه اندک اندک سبب شد که لاریجانی در موضعی تدافعی تر قرار گیرد. مرداد ماه 90 پس از آنکه علی مطهری در مخالفت با معرفی رستم قاسمی، فرمانده قرارگاه سازندگی خاتم الانبیاء سپاه به عنوان وزیر نفت سخن گفت، لاریجانی وارد گود شد و با دفاع صریح از قاسمی، زمینه رای اعتماد مجلس به او را تقویت و تثبیت کرد. اردیبهشت 91 نیز هنگامی که مطهری در نطق خود از دخالت سپاه در انتخابات مجلس نهم پرده برداشت، علی لاریجانی مجبور به توضیح و تکذیب تلویحی سخنان مطهری شد.

جدال نرم این دو در فرایند تلاش مطهری برای به مجلس کشاندن احمدی نژاد ادامه یافت. در این ماجرا، مطهری در اعتراض به عدم همراهی لاریجانی و هیات رئیسه مجلس برای طرح سوال از رئیس دولت دهم، از سمت خویش استعفا کرد. در جلسه بررسی استعفایش به کنایه لاریجانی را داماد ناخلف توصیف کرد و پاسخ شنید که مواظب خودتان و همشیره تان باشید. در آن جلسه نمایندگان با 155 رای مخالف، به تداوم حضور او در مجلس رای دادند. چند ماه بعد در جریان رسیدگی به صلاحیت کاندیداهای انتخابات مجلس نهم، صلاحیت مطهری رد شد ولی در نهایت با رایزنی چهره هایی چون علی لاریجانی تایید شد. رئیس مجلس همچنین اول آبان امسال اظهارات مطهری درباره مخالفت خامنه ای برای معرفی توفیقی به عنوان وزیر علوم علوم را تکذیب کرد.

علی مطهری پس از تشکیل دولت روحانی در صدد راه اندازی فراکسیونی در مجلس بود. هدف از فعالیت این فراکسیون حمایت از حمایت دولت یازدهم بود ولی دغدغه هایی چون ریزش اعضا و تقویت موقعیت فراکسیون رهروان ولایت (حامیان لاریجانی) سبب شد این کار به حاشیه رود. کوتاه آمدن مطهری در این ماجرا، نشان داد او همچنان به اهمیت همراهی با رئیس مجلس واقف است.

اما آیا جدال بین مطهری و لایه تندروی خانواده لاریجانی تشدید می شود؟ پرونده مطهری در قوه قضائیه مفتوح است و صادق لاریجانی هم با روحیه تندخوی خویش نشان داده در مقابل انتقادها، ساکت نمی نشیند. سال گذشته وقتی لاریجانی واکنش نشان داد، مطهری اندکی عقب نشست، این بار اما بعید است کنش و واکنش این دو با سلام و صلوات ختم به خیر شود.

سویه مهم تر رفتار علی مطهری اما مخالفت مداوم وی با نزدیکان علی خامنه ای است. غلامعلی حدادعادل و احمد جنتی دو نفر از نزدیکان رهبر ایران محسوب می شوند و مطهری مدام به آنها انتقاد می کند. در فرایند مخالفت با احمدی نژاد نیز کنایه های مطهری به خامنه ای بی شمار بوده است. دفاع نماینده تهران از چهره هایی چون تاج زاده و نبوی و یا بیهوده خواندن تلاش نزدیکان خامنه ای برای توبه موسوی و کروبی نیز خشم عمیق بیت رهبر ایران را بر می انگیزد، به گونه ای که می توان گفت اگر مطهریِ پدر، پاره تن رهبر پیشین ایران بود، مطهریِ پسر، چونان خاری در چشم رهبر اکنون ایران نشان داده است.

او در سال های اخیر از منظر تئوریک، برداشت اصولگرایان از ولایت فقیه را نیز مکرر زیر سوال برده و یک بار به مجلس کنایه زد که شعبه دفتر رهبری شده است. مطهری اعتقاد دارد معطل ماندن اصولگرایان برای کسب نظر رهبری، ریشه بسیاری از بن بست هاست و به تعطیلی عقلانیت سیاسی می انجامد. مطهری همچنین اصولگرایان را متهم می کند به بهانه حفظ نظام خود را مجاز می دانند به هر کاری دست بزنند، از قتل های زنجیره ای گرفته تا مرگ ستار بهشتی و یا شنود دفتر نمایندگان مجلس. مطهری در تازه ترین سخنان خویش در دانشگاه شیراز تاکید کرده که حتی اگر رهبر ایران در موضوعی موافق باشد، می توان مخالف او بود و نظر خویش را ابراز کرد. رویه ای که به هیچ وجه مورد تایید یا رضایت اصولگرایان نیست. رفتار انتخاباتی مطهری در سال 92 که از حضور هاشمی دفاع می کرد و منجر به حضورش در روز آخر انتخابات برای بردن اجباری هاشمی رفسنجانی به محل ثبت نام کاندیداها شد نیز موضوعی نیست که از نظر اصولگرایان ایرانی دور مانده باشد، همچنین که کنایه هایش به وضعیت جسمانی سعید جلیلی و غلامعلی حدادعادل کماکان در خاطره آنها باقی خواهد ماند.

باید در نظر داشت دامنه همراهی علی مطهری با اصلاح طلبان و منتقدان جمهوری اسلامی، نامحدود نیست. او در حوزه فرهنگی و اجتماعی نظراتی دارد که نزدیک به طیف مصباح یزدی است. در نطق امروزش پس از انتقاد از رواج ساپورت پوشی زنان در ایران، به صراحت برای پوشش زنان تعیین تکلیف کرد و گفت باید مانتوها تا سر زانو باشد، زنان مقنعه بپوشند و چادر انتخاب اول شان باشد. نظرات او درباره ازدواج موقت هم پیش از این با مخالفت گسترده اصلاح طلبان مواجه شده است. حتی در حوزه سیاسی هم اشاراتی به مقصر بودن موسوی و کروبی داشته ولی در مجموع این تضادها مانع از نزدیکی سیاسی او و انبوه مخالفان و منتقدان رهبر ایران نشده است. از این منظر، مطهری اکنون بدون شک محبوب ترین نماینده مجلس ایران محسوب می شود، با صفت هایی چون شجاع، مستقل و منصف.

اطلاق این صفت ها اما منتقدانی هم دارد. برخی عقیده دارند نسلی از اصولگرایان در عین وفاداری کامل به نظام سیاسی ایران با انتقادهای تند و تیز در حوزه های سیاسی و اقتصادی، پیشگام نوعی فرایند خودانتقادی شده اند. پروسه ای که می تواند نقش و جایگاه اپوزیسیون و حتی جناح اصلاح طلب را در درازمدت تضعیف کند. از این زاویه، تحمل حداکثری نظام سیاسی نیز به دلیل همین منفعت کلان است.

با وجود این واقعیت ها، درک آینده و سرنوشت سیاسی علی مطهری دشوار است. او اعتبار سیاسی پدرش را به عنوان یک وزنه قوی به همراه دارد ولی بوده اند کسانی چون فرزند بهشتی که سرانجامی چون بازداشت داشته اند. حمایت پنهان علی لاریجانی را کماکان با خود دارد ولی ملاحظات سیاسی و شاید آینده نگری رئیس مجلس ایران، بعید است امکان مانور قوی را ایجاد کند. نمایندگان اصولگرای مجلس نیز به همان اندازه که در مخالفت های او با دولت احمدی نژاد، همراهی اش می کردند، در مخالفتش با قوه قضائیه یا دفاع از اصلاح طلبان، از او دوری می کنند. رابطه مطهری و اصلاح طلبان نیز همواره در فراز و نشیب بوده و او دوست ندارد با این برچسب سیاسی شناخته شود، هر چند اکنون کمتر کسی او را به عنوان یک اصولگرا می شناسد. تلاش های چندباره او برای راه اندازی جبهه سیاسی نیز با موفقیت مهمی همراه نبوده است. این مولفه ها در مجموع، نشان می دهد او یک پدیده متفاوت در فضای سیاسی ایران است، پدیده ای دردسرساز که حتی ردصلاحیتش در انتخابات آینده مجلس هم نمی تواند از میزان تاثیرگذاری اش بکاهد.