یهودیان ایرانی در اسرائیل: دلتنگی برای ایران

اولین روزم در اسرائیل شیرین بود. قبل از هر چیز خدا را شکر کردم که شب قبل در فرودگاه «بن گوریونِ» تل آویو مشکلی پیش نیامد. چند دوست ایرانی که به اسرائیل سفر کرده اند گفته بودند با وجود اینکه پاسپورت آمریکایی داشتند مأموران امنیتی فرودگاه با لحنی خشن دو سه ساعت آنها را مورد بازجویی قرار داده بودند. برای همین خودم را برای شبی سخت و طولانی آماده کرده بودم.

گذرنامه ام را که بدست مأمور امور مرزی دادم، صفحات آن را ورق زد و مؤدبانه پرسید «لبنان بودی؟» فکر کردم کارم ساختس ولی خونسردی ام را حفظ کردم. راستش را گفتم. گفتم گروه کیوسک در بیروت کنسرت داشت و همراهشان رفته بودم. «چرا آمدید اسرائیل؟» گفتم خبرنگارم و برای تهیه گزارش در مورد جامعهء ۲۰۰-۳۰۰ هزار نفرهء یهودی های ایرانی و باغ بهایی در حیفا آمده ام. «بهایی هستی؟» گفتم نه. گوشی تلفن را برادشت و با کسی به زبان عبری صحبت کرد. بعد از من خواست به اتاق انتظار بروم. رفتم، با نگرانی. ولی اتفاق بدی نیافتاد. بیست دقیقه بعد یک مأمور دیگر آمد و همان سؤال ها را تکرار کرد و گفت:‌ «به اسرائیل خوش آمدید.» همین؟ می تونم برم؟ نفس راحتی کشیدم و رفتم.

تاکسیِ بنز تر و تمیز فرودگاه مرا به مسافرخانه ای در خیابان «اَلِن بی» Allenby، که از طریق اینترنت پیدا کرده بودم، رساند. باورم نمی شد در اسرائیلم. با اینکه خسته بودم و ساعت از نیمه شب گذشته بود، چمدانم را گذاشتم و رفتم بیرون قدم بزنم تا ببینم دور و بر چه خبره. محله ای توریستی است در نزدیکی ساحل با چندین بار و کلوب که جلوی بعضی از آنها چندین نفر برای ورود صف کشیده بودند. اکثراًِ عبری صحبت می کردند ولی بعضی هاشان هم عربی و بعضی دیگر انگلیسی.

صبح به مِنَشه ساسون زنگ زدم. دوستی در لس آنجلس توصیه کرده بود او را ببینم. ساسون نوازنده سنتور است و رهبر «گلها»، یک گروه موسیقی اصیل ایرانی. قرار گذاشتیم ساعت یک بعد از ظهر در مغازه اش در خیابان «بن یهودا» ملاقات کنیم. آدرس را گرفتم و به راه افتادم. خوشبختانه در نزدیکی مسافرخانه ام بود ولی یک ساعت زود رسیدم. برای وقت کُشی مغازه ها را نگاه می کردم که چشمم خورد به عکس فرح پهلوی در کنار یک سماور در پشت شیشه ویترین مغازهء کوچکِی که پر بود از فیلم و آلبوم های موسیقی ایرانی. 

رفتم تو و خودم را معرفی کردم. صاحب مغازه آدم خیلی خون گرمی بود و زود احساس کردم سالهاست او را می شناسم. چند دقیقه که گذشت میان صحبتش گفت: «من بیبیان هستم.» هوشنگ بیبیان. اسمش خیلی آشنا بود ولی مطمئن نبودم کیه. تعریف کرد که  قبل از انقلاب در ایران یکی از بنیانگذاران شرکت موسیقی «هارمونی» بوده، شرکتی که ترانه های داریوش و خوانندگان دیگر را عرضه می کرد. برادرش کوروش بیبیان تلویزیون جام جم را در لس آنجلس به راه انداخت. هوشنگ مدت ها در اسرائیل تهیه کنندهء کنسرت های خوانندگان پاپ ایرانی بوده، از جمله هایده، ولی چند سالی است که به نوعی بازنشسته شده. شصت و هشت ساله است هر چند که بنظر نمی رسه.

با او مصاحبه ای انجام دادم. بعدش گفت:‌ «این را در مقاله ات بنویس:‌ همه جای دنیا اگر سبز باشه، مثل ایران خرم نیست.»

Interview with Houshang Bibian from JJ On the Road on Vimeo.

سرِ ساعتِ یک وارد مغازهء جواهر و عتیقه فروشیِ مِنَشه ساسون شدم و با او و فرزانه کهن، خوانندهء گروه گلها، بگفتگو نشستم. آنها سه هفته دیگر در تل آویو با اعضای گروهشان کنسرت خواهند داشت. همچنین هر جمعه یک برنامهء  فرهنگی-هنری دارند که بطور زنده از رادیوی ۲۴ ساعته «رادیسین» (radisin.com) در تل آویو از روی اینترنت پخش می شود. ایرانیان از نقاط مختلف جهان با آن تماس می گیرند، نظر می دهند و سؤال مطرح می کنند، حتا از ایران.

ساسون حدود پنجاه سال پیش از ایران برای تحصیل به اسرائیل آمد و ماندگار شد و کهن بدلیل وقوع انقلاب اسلامی به اینجا مهاجرت کرده. هر دو به ایران و فرهنگ ایرانی علاقه و وابستگی عجیبی دارند. نمی دانم چرا از کلمه «عجیب» استفاده می کنم، چون اصلاً عجیب نیست. شاید انتظار دارم بیشتر یهودی یا اسرائیلی باشند. ولی حقیقت این است که همیشه متوجه شده ام که در خارج ایرانی های یهودی حالت و رفتارشان نسبت به خیلی از ایرانی های مهاجر دیگر ایرانی تر است و آداب و فرهنگ خاص محل تولدشان را حفظ کرده اند.

اول با ساسون و کهن مصاحبه ای در مورد زندگی در ایران و اسرائیل انجام دادم و بعد ترانهء «دو سه شبه که چشمام بدره» را اجرا کردند (دقیقهء ۱۲:۲۵ ویدیوی دوم)

Iranian Jews in Israel: Musicians 1 from JJ On the Road on Vimeo.

Iranian Jews in Israel: Musicians 2 from JJ On the Road on Vimeo.

بعد از این مصاحبه مرا به ناهار در رستوران شمشیری دعوت کردند و زیر عکس محمد رضا شاه و رضا پهلوی بر روی دیوار، کباب و قرمه سبزی خوردیم. آن نزدیکی صاحبان خیلی از مغازه های پارچه فروشی، عطاری و خشکبار فروشی در خیابان «نخلت بنیامین» و اطراف آن یهودیان ایرانی بودند. با هر کدامشان که صحبت کردم خوش برخورد بودند و خنده بر لب. یکی از آنها می گفت اخیراً بخاطر تحریم ها خرید هر نوع کالا و محصولات ایرانی ممنوع شده و حتا پسته را از آمریکا وارد می کنند. با این حال مسافران بعضی از محصولات را با خود به اسرائیل می آورند و به آنها فروشند، مثل زعفران.

آنجا باز هم رابطهء قوی عاطفی یهودیان ایرانی با ایران را حس کردم -- حتا علیرغم وفاداری آنها به اسرائیل و با وجود اختلافات سیاسی و مذهبی و تجربه های تلخ در جمهوری اسلامی. موقع برگشت وقتی با ساسون و کهن در مورد خاطراتشان در ایران صحبت می کردم. کهن سرش را تکان داد، آهی کشید و گفت‌:‌ «می دونی چرا با شور احساس آواز می خونم؟ چون دلم برای ایران خیلی تنگ شده.»

​

​