تنفیذ حسن روحانی، 10 نکته مهم

مراسم تنفیذ حکم رییس‌جمهور در ایران، به قاعده معمول نمی‌تواند یک مراسم غافلگیرکننده باشد. این مراسم، نمایشی ویژه است برای پر رنگ نشان دادن وجهه «اسلامیت» نظام جمهوری اسلامی و تسلط و بالادستی رهبر جمهوری اسلامی در ساختار سیاسی. با این وجود، این مراسم تشریفاتی به سبب انبوه خشم و رنج عمومی انباشته شده از 8سال ریاست جمهوری محمود احمدی‌نژاد، برای بسیاری از ایرانیان که رفتن او را به تماشا ‌نشستند، به اندازه کافی هیجان‌بخش بود. در مراسم امروز، این نکات بیش‌تر از بقیه موارد به چشم آمد:

نبود چهره‌های ارشد اصلاح‌طلب به‌ویژه «سیدمحمدخاتمی»، به‌خوبی تداوم نارضایتی «آیت‌الله خامنه‌ای» از عملکرد این طیف را نشان داد. دعوت نشدن رییس‌جمهور اسبق ایران در چنین مراسمی، کماکان دست اصول‌گرایان تندرو برای حمله به اصلاح‌طلبان را باز می‌گذارد. 

تمامی کاندیداهای انتخابات ریاست جمهوری ایران در این مراسم حضور داشتند و در کنار هم نشسته بودند. حضور توام با احترام و تفاهم آن‌ها، نمایشی برای برجسته کردن رضایت رهبر جمهوری اسلامی ایران از روند برگزاری انتخابات بود؛ نکته‌ای که وی نیز در ابتدای سخنان خود به آن اشاره کرد. هم‌چنان‌که توصیف آیت‌الله خامنه‌ای از انتخابات ریاست‌جمهوری ایران به‌عنوان «رویدادی توام با پختگی و بلوغ سیاسی‌ كه اقتدار ملی را با "حكمت و عقلانیت" درآمیخت»، توصیفی جالب توجه و تلاش برای نشان دادن رضایت حداکثری او از وضعیت موجود تلقی می‌شود.

در سمت چپ آیت‌الله خامنه‌ای، «علی لاریجانی»، «حسن روحانی» و «علی‌اکبر هاشمی رفسنجانی» نشسته بودند که نشان دهنده لایه میانه‌روی نظام سیاسی هستند. در سمت راست وی، «احمد جنتی»، «صادق لاریجانی» و «محمود احمدی‌نژاد» نشسته بودند که همواره سیمای تندروتری از نظام را به تصویر می‌کشند. از دیگر چهره‌های برجسته حاضر در مراسم می‌توان به «محمدرضا مهدوی کنی» رییس مجلس خبرگان رهبری، «هاشمی شاهرودی»، «علی‌اکبر ناطق نوری» و «حسن خمینی» اشاره کرد.

 حسن روحانی در هنگام دریافت حکم تنفیذ ریاست جمهوری، پس از آن که رهبر ایران با او دست داد و پیشانی‌اش را بوسید، شانه رهبر ایران را بوسید. این کنش‌ها در افکار عمومی ایران معنادار است. هشت سال پیش، محمود احمدی‌نژاد هنگام دریافت حکم، به سرعت دستان علی خامنه‌ای را بوسید اما سال 88 بر شانه رهبر بوسه زد. در مجموع، نوع تعامل حسن روحانی در هنگام دریافت حکم، معقولانه‌تر از محمود احمدی‌نژاد بود.

سخنرانی حسن روحانی دو نیمه داشت. در نیمه اول، او در مقام یک روحانی با استفاده مکرر از روایت‌ها مذهبی به دفاع از انقلاب اسلامی پرداخت. او در این بخش، چهره‌ای آرام‌بخش، در متن نظام و وفادار به سیاست‌های کلان جمهوری اسلامی از خود نشان داد. در نیمه دوم اما، حسن روحانی با تاکید ویژه‌ای بر مردم، سخنانش را به پایان برد. لحن سخنان او در این بخش بیش‌تر اصلاح‌طلبان بود تا اصول‌گرایانه. استفاده از عباراتی چون تغییر و تحول‌خواهی، ضرورت درک پیام مردم از سوی حاکمان، پرهیر از استبداد رای، توجه به منتقدان، چهره رحمانی اسلام، پرهیز از کینه‌ورزی و ... از نکات برجسته سخنان حسن روحانی بود. برآیند گفته‌های حسن روحانی در این نیمه، در مجموع چهره‌ای صریح‌تر و شجاعانه‌تر از اصلاح‌طلبی چون سیدمحمد خاتمی به‌نمایش گذاشت زیرا این سخنان در حضور آیت‌الله خامنه‌ای بیان می‌شد. 

برخلاف حسن روحانی، آیت‌الله خامنه‌ای محور اصلی سخنان خود را بر اسلام بنا نهاد و تا پایان نیز بر وجوه مذهبی مردم‌سالاری اسلامی مدنظر خویش تاکید کرد. او هم‌چنین برخلاف روحانی که راه میانه را راه اعتدال دانست، راه میانه را راه اسلام عنوان کرد. تفاوت نظر ظاهری کلامی در فضای سیاسی ایران بسیار مهم و اغلب دستاویز موافقان و مخالفان دولت‌ها برای برنامه‌ریزی‌های بعدی قرار می‌گیرد.

هم‌سویی حسن روحانی در معرفی خود به‌عنوان فردی که در متن نظام بوده و مسوولیت‌های خطیر داشته و انتخابش به معنای شکاف بین مردم و دولت نیست و تاکید آیت‌الله خامنه ای بر این نکته و معرفی حسن روحانی به‌عنوان فردی آزموده شده، از نقاط مشترک دو سخنرانی و نشان دهنده برقراری تعامل اولیه بین این دو چهره است. رهبر ایران هم‌چنین در حکم تنفیذ نیز حسن روحانی را چنین توصیف کرد: «شخصیتی دانشمند، و كارآزموده میدان‌های گوناگون، و دارای سوابق جهادی متعدد، و مفتخر به حضور در مسوولیت‌های دینی و سیاسی.» 

هر دو چهره بر ضرورت حل مشکلات اقتصادی مردم تاکید کردند. اشاره‌های آیت‌الله خامنه‌ای به این مسایل کلی بود ولی حسن روحانی بارها از تنگناهای معیشتی، حق برخورداری از زندگی بهتر و آینده مطمئن‌تر سخن گفت. هر دو نیز از سایر قوا دعوت به همراهی در مسیر حل مشکلات کردند. آیت‌الله خامنه‌ای هم‌چنین شخصیت‌های بانفوذ حکومتی را خطاب قرار داد و خواست که با دولت همکاری کنند. تاکید ویژه آیت‌الله خامنه‌ای برای همراهی با دولت روحانی، یک سرمایه سیاسی برای رییس‌جمهور جدید محسوب می‌شود.

آیت‌الله خامنه‌ای در سخنرانی خویش کماکان روحیه غرب ستیزی‌اش را حفظ کرد و با توصیف کشورهای غربی به‌عنوان طرف‌هایی که عقلانی رفتار نمی‌کنند، از گستردگی تظاهرات علیه  اسراییل در راهپیمایی روز قدس ابراز خشنودی کرد. سخنان حسن روحانی در حوزه سیاست خارجه، کلی و توام با انعطاف بیش‌تر بود ولی در هر صورت، اختلاف نظر در این حوزه  بین این دو چهره کاملا مشهود بود.

 محمود احمدی‌نژاد پس از پایان این مراسم، کلید ساختمان پاستور را به حسن روحانی تحویل داد و به محل سکونت خویش در محله نارمک تهران بازگشت. در مسیر بازگشت، او را چهره‌هایی چون اسفندیار رحیم مشایی، غلامحسین الهام و حمید بقایی همراهی کردند؛ یاران وفاداری که از این پس در دانشگاه ایرانیان، گرد محمود احمدی‌نژاد حلقه خواهند زد.