خودسوزی پیروان خورشید

به طور معمول وقتی خبری درباره خودسوزی معترضان سیاسی منتشر می شود، نگاه مان به دور دست شرق و پیروان دالایی لاما و اعتراض به دولت چین معطوف می شود. این رویه برای آنها مرسوم بوده و برای جهانیان هم شنیدنش، عادی.

حتی خواندن گزارشی درباره خودسوزی در ایران، چندان عجیب و شگفت انگیز نیست. سال هاست که گزارش های تکان دهنده ای درباره خودسوزی زنان در استان های ایلام، کردستان، لرستان و خوزستان منتشر می شود.

ریشه این اقدام اما در همه این سال ها، اجتماعی بوده و عمدتا به خشونت علیه زنان و نفی حقوق بدیهی آن باز می گردد، مشکلی که ریشه های عرفی، مذهبی و سیاسی دارد. اما در روزهای اخیر، خبرهای تازه ای از خودسوزی در ایران منتشر می شود. خودسوزی سیاسی از دامنه های تبت به محله های کرمانشاه رسیده است.

شرح یک واقعه

یک جوان ۲۲ ساله به نام محمد قنبری از پیروان یارسان (اهل حق) اهل قزوین، در ادامه اعتراض به بی‌توجهی حکومت به مشکلات پیروان این آیین، در برابر مجلس شورای اسلامی خود را به آتش کشید. 

این خبر صبح شنبه توجه خیلی ها را به خود جلب کرد. وقوع چنین رویدادی در مقابل مجلس سابقه دارد ولی باز هم ریشه اش اجتماعی بود. روزنامه بهار در گزارشش درباره این حادثه، به آن ماجرا اشاره کرده است: «بهمن سال ۸۷؛ وقتی که فردی روبه‌روی مجلس خودش را آتش زد و رسانه‌ها گفتند جانباز بوده و علی لاریجانی، رییس مجلس گفت که او معتاد بوده است: طبق بررسی‌هایی که حراست مجلس به عمل آورده است، مشخص شده او هیچ‌گونه سابقه جبهه و جنگ و جانبازی نداشته بلکه سابقه زندان و اعتیاد و ... داشته است.»

ماجرای محمد قنبری اما ریشه های دیگری دارد. بگذارید به ۱۹ اردیبهشت امسال بازگردیم. روزی که صدها تن از شهروندان کُرد پیرو آیین یارسان در اعتراض به توهین به مقدسات این آیین در مقابل استانداری کرمانشاه تجمع اعتراضی برگزار کردند. آنها شنیده بودند که در زندان همدان، به زور سبیل کیومرث تمتاک، یکی از پیروان یارسانی را تراشیده اند و خواستار برخورد مقامات قانونی با عوامل این اقدام شدند. سبیل یکی از نمادهای هویتی مردان پیرو آیین یارسانی است.

در همان ایام خبر رسید حسن رضوی و نیک مراد طاهری، دو پیرو آیین یارسان در اعتراض به این توهین، در مقابل فرمانداری همدان اقدام به خودسوزی کرده اند، واقعه ای که منجر به مرگ نیک مراد طاهری شد.

۱۶ خرداد مردم شهر صحنه کرمانشاه نیز پس از مراسم خاکسپاری این فرد، در اعتراض به این وقایع راهپیمایی کردند و خواستار برخورد با عاملان توهین به مقدسات اهل یارسان شدند. آنها روی پلاکاردهای اعتراضی خود نوشته بودند: « آتش را به جان می خریم اما توهین را هرگز.»

در واکنش به این راهپیمایی، معاون سیاسی و امنیتی استانداری کرمانشاه خبر داد که عامل تراشیدن سبیل، آرایشگر زندان بوده و نیروی انتظامی با وی برخورد کرده و او را مورد ضرب و شتم قرار داده است!

یک هفته پس از این تجمع، دستگاه های امنیتی جمهوری اسلامی، ۱۲۰ نفر از اعضای این فرقه در سراسر ایران را در شهر صحنه گرد هم آورده و به همه آنها گفته بود که باید اعتراض ها را کنترل کنند و مانع از گسترش آن شوند.

سایت یارسان که اندیشه های این آیین را در فضای مجازی تبلیغ می کند، در گزارش خود پیرامون این اعتراض ها نوشته است در مراسم خاکسپاری نیک مراد طاهری، جوانان حامی آیین یارسان تهدید کرده بودند که در صورت عدم رسیدگی مسئولان، این اقدام را تکرار می کنند، تهدیدی که صبح دیروز عملی شد.

یارسان چه می گویند؟

پیروان آیین یارسان در استان های کرمانشاه کردستان، همدان، لرستان و آذربایجان غربی ساکن هستند. آماری از جمعیت آنها منتشر نشده است. عرفان و موسیقی دو وجه بارز این آیین است. مرکز عبادت شان، جم خانه نام دارد و ساز محبوب شان، تنبور است.

در توصیف رسانه های نزدیک به دولت ایران، یارسان به عنوان فرقه اهل حق، فرقه ای با عقاید توام با غلو دانسته می شوند و دامنه اتهامات علیه آنها از خدا دانستن علی، امام اول شیعیان، تا شیطان پرستی پراکنده است.

مدافعان این آیین اعتقاد دارند که یارسان، نه تنها فرقه و گروهی از اسلام نیست بلکه نه اصلی و نه رکنی از اسلام را هم پیرو نیست و سوابق پیدایش آن به پیش از اسلام باز می گردد.

بر اساس این باورها، این آیین، ادامه آیین خورشید (مهر) است که باور مشترک مردمان اولیه بوده است. آیین خورشید پیام آور همزیستی با ذات یکدانه، عشق ورزی، دوستی، برابری انسان ها، تحمل همدیگر، همزیستی مسالمت آمیز، منکر تقدسات و خرافات و ... است.

در یک اجتماع، شاه جای خورشید را می گیرد که منشاء تابش و اتحاد و جانبخش جامعه گردد و وزیران تاروپود جامعه، یعنی آحاد بهم پیوند دهند و بعبارت دیگر یک واحد بسازند.

پیروان خواستار آن هستند که دین شان به عنوان اولین دینی که تاریخ به یاد دارد، به عنوان یک دین مستقل و یارسانیان بعنوان یک جامعه با هویت فرهنگی اجتماعی منحصر بخود شناخته شوند تا بتوانند جامعه ای مطلقا سکولار که در بر گیرنده همه آحاد اعم از متدین و دین ناباور، تشکیل دهند. در مجموع، عقاید این آیین، ترکیتی از باورهای زروانی، زرتشتی، مانی و مزدک است.

برای اطلاعات بیشتر در مورد عقاید یارسان اینجا بروید