مصر: نارضایتی عمومی و صدای پای نظامیان

دو ماه پیش که قاهره بودم میزان مخالفت با حکومت اخوان المسلمین برایم قابل هضم نبود. دو هفته در آنجا گذراندم و با افراد زیادی ملاقات کردم. هیچکس از محمد مرسی و حزب اسلامگرایش حمایت نمی کرد. نه بازاری نه راننده تاکسی نه دانشجویان و اساتید دانشگاه اسلامی الازهر. نه زنان با حجاب یا بی حجاب. حتا وقتی نظر یک مسلمان دو آتشه سلفی را پرسیدم از مرسی جانبداری نکرد و از اوضاع بد اقتصادی نالید. 

فقط به یک نفر برخوردم که تا حدودی از دولت دفاع کرد. راهنمای توریست های اهرام ثلاثه بود. می گفت مخالفان عجولند. مرسی فرد مؤمن خوبی است و باید به او فرصت بیشتری داد تا فساد و خرابی های دیکتاتوری حسنی مبارک را جبران کند. با این حال او هم از خرابی اوضاع اقتصادی ابراز نگرانی می کرد. می گفت شرکتش قبلن بیش از ۱۰۰ ماشین توریستی داشت اما با کاهش شدید جهانگردان حالا به کمتر از ۲۵ واحد رسیده.

اگر به بعضی مساجد یا دفتر مرکزی اخوان می رفتم یا به روستاهای مورد حمایت مالی آن سر می زدم طرفداران پروپا قرص مرسی را پیدا می کردم. اما چه فایده؟ اگر حزب حاکم نتواند حمایت اقشار مختلف را جلب کند و سیاست هایش فقط یک اقلیت متعصب را راضی کند به چه دردی می خورد و تا کی می تواند در نظامی که بر آراء مردم استوار است دوام بیاورد؟

اخوان المسلمین به دلیل شهرت و محبوبیتی که در طول دهها سال مبارزه با دیکتاتوری کسب کرده بودند توانستند بعد از سرنگونی رژیم مبارک در انتخابات مجلس اکثریت را کسب کنند. اما از آن به بعد تاکید زیاد بر شعارها و سیاست ها و اختلاف های مذهبی محبوبیت آنها را بتدریج کاهش داد تا جایی که در انتخابات ریاست جمهوری مرسی توانست فقط با کمتر از ۵۲ درصد آراء برنده شود. علاوه بر این تعداد کسانی که به او رای دادند حدود یک چهارم افراد واجد شرایط بودند. در این میان قانون اساسی اسلامگرای جدیدی هم با حداقل آراء ممکن به تصویب رسید.

حالا در اولین سالگرد ریاست جمهوری مرسی، میلیون ها نفر در سراسر کشور خواستار استعفای او شده اند. دفاتر اخوان در چند شهر، از جمله قاهره و اسکندریه به آتش کشیده شده. تشدید مشکلات اقتصادی، دعواهای مداوم بین دولت و قضات بر سر حدود قدرت قوه مجریه و استقلال قوه قضاییه، دستگیری بسیاری از وکلای حقوق بشری و فعالان سیاسی، افزایش فساد در ادارات ناتوان دولتی، گسترش ناامنی بخصوص برای زنان و اقلیت مسیحی، و شعارهای تند مذهبی از سوی نماینده های اخوان و گروههای افراطی تر و... خیلی ها را به «تمرد» کشانده.

اگر حکومت جدید مصر مانند ایران بعد از انقلاب دست به پاکسازی ارتش، ادارات، دادگاهها و دانشگاهها می زد و بسیاری از سران و وابستگان رژیم گذشته را اعدام و زندانی می کرد و رسانه های بزرگ بخصوص کانال های تلویزیونی را تصاحب یا تعطیل می کرد و با ایجاد نیروهای اسلامی نظامی و انتظامی دست به سرکوب فعالیت های مخالفان می زد، نگرانی زیادی نداشت. می توانست خود را از اکثریت مردم جدا کند و به نمایندگی از خدا و پیامبر با زور حکومت کند. اما مصر ایران نیست. اخوان فقط از حمایت بخشی از مردم برخوردار است و برای سرکوب بقیه ارتش، سازمان امنیت و دادگاهها را کنترل نمی کند.

هر چقدر از مصری ها در مورد مرسی و اخوان بد شنیدم، احترام (یا ترس) آنها نسبت به ارتش محسوس بود. در قاهره از یکی از دست فروشان خیابانی پرسیدم آینده را چگونه می بیند؟ گفت خیلی ها اعتقاد دارند ارتش وارد عمل خواهد شد و دولت را قبضه خواهد کرد.

با اینکه احتمال کودتا روز بروز بیشتر می شود، عواقب آن  ناگوار خواهد بود -- هم برای مذهبی ها، هم برای غیر مذهبی ها. از یک طرف کنار گذاشتن نیروهای مذهبی که فقط مدت کوتاهی در قدرت بوده اند، ممکن است به اعلام جهاد مسلحانه از سوی گروه های افراطی اسلامی منجر شود و کشور را به جنگ داخلی بکشاند.

از طرف دیگر نیروهای غیر مذهبی که علیه حکومت اخوان به خیابانها ریخته اند و بسیاری از آنها خواستار دموکراسی و آزادی های مدنی هستند، با روی کار آمدن یک دیکتاتوری نظامی دیگر به خواسته های اساسی خود نمی رسند و در  ادامه مبارزه دچار خسارت های بیشتری خواهند شد.

هیچکدام از احتمالات آسان یا زیبا نیست. مصری ها آینده ای بسیار دشوار در پیش دارند. 

عکس:‌امر نبیل‌، آسوشیتدپرس