راه دراز «آزادی، عدالت و توسعه» در تونس

برای آشنایی با نظرات و برنامه های النهضه، حزب اسلامی حاکم بر تونس، به دفتر مرکزی آن رفتم. ساختمانی است چند طبقه در یکی از محله های جدیدتر پایتخت در نزدیکی هتل ها، بانکها و شرکت های بزرگ. حزبی که چند دهه به طور زیر زمینی فعالیت می کرده و بسیاری از اعضایش در  زندان و تبعید به سر می بردند، حالا به برکت بهار عرب به بزرگترین تشکیلات سیاسی این کشور تبدیل شده. 

در کنار در ورودی از مسؤل میز مراجعه کنندگان پرسیدم کسی هست بتوانم به انگلیسی با او مصاحبه کنم؟ پرسید کجایی هستم. گفتم ایرانی. به خالکوبی روی دستم اشاره کرد و گفت غیر ممکن است! فراموش کرده بودم که تی شرت پوشیده بودم و خالکوبی ام بد جوری به چشم می زد. گویا در اسلام حرام است. حداقل از نظر سنی ها. الکی گفتم در ایران خالکوبی اشکالی ندارد و سعی کردم موضوع را عوض کنم و گفتم خیلی از ایرانیها علاقمندند در مورد تحولات اخیر تونس آگاه شوند. گفت روز بعد می توانم با مسؤل امور سیاسی صحبت کنم. روز بعد برگشتم -- با ته ریش سه روزه و پیراهن آستین بلند. ولی مسؤل امور سیاسی رفته بود فرودگاه به استقبال هیأتی از ترکیه که دولت اسلام گرای آن در مصر و تونس متحدان تازه ای پیدا کرده است.

در عوض گفتگویی داشتم با فیصل الناصر (عکس بالا) یکی از سخنگویان النهضه. اشاره کردم که شعارهای پوسترهای تبلیغاتی النهضه «آزادی، عدالت، توسعه» است. مگر شما یک حزب اسلامی نیستید؟ برنامه های اسلامی ندارید؟ الناصر گفت به اعتقاد النهضه هدف والای اسلام همین چیزهاست، یعنی دموکراسی و بهتر کردن وضع زندگی مردم. «ما یک نظام چند حزبی داریم و دولت موقت ائتلافی است با مشارکت اعضای النهضه و احزاب دیگر.» 

پرسیدم مگر شما به شریعت اعتقاد ندارید و سعی نکردید (بدون موفقیت) آن را در پیش نویس قانون اساسی بگنجانید؟ گقت «مردم تونس مسلمانند و خواهان شریعت. اما در مورد معنای شریعت ابهام وجود دارد و ما خواهان بریدن دست سارقان و اینگونه مجازات ها نیستم. ما نمی خواهیم حجاب را به زور تحمیل کنیم و یا مشروبات الکلی را ممنوع کنیم. مسؤلیت دولت دخالت در رفتار شخصی مردم نیست. برای روشن شدن تعریف مناسبی از شریعت زمان لازم است.»

در یک دموکراسی زمان برای حزب حاکم نامحدود نیست. انتخابات بعدی تونس چند ماه دیگر برگذار می شود و مشخص است خوشبینی ای که بعد از سقوط دیکتاتوری در مورد اسلامگرایان در میان بسیاری از مردم وجود داشت در اثر واقعیت های موجود کاهش پیدا کرده. رکود اقتصادی، ناآرامی و ناامنی سیاسی، خصوصا بعد از ترور یک سیاستمدار محبوب لائیک که در جناح مخالف النهضه قرار داشت، موقعیت این حزب را در نظر سنجی ها پایین آورده. الناصر گفت «مردم فکر می کنند با فشار دادن یک دکمه همه چیز درست می شود. اما بعد از انقلاب سر و سامان دادن به اوضاع وقت می برد.»

النهضه از چند طرف تحت فشار است. طبیعتا یک طرف مخالفان سیاسی غیرمذهبی هستند که دولت اسلامگرا را به سؤ مدیریت و توجه و تبلیغ بیش از حد مذهب مهتم می کنند. اما طرف دیگر مذهبی های افراطی هستند که النهضه را به اندازه کافی اسلامی نمی دانند و خود برای مبارزه با «کفر و فساد» وارد عمل شده اند -- و در خیلی مواقع با خشونت. از آتش زدن مشروب فروشی ها در نقاط توریستی گرفته تا حملات تروریستی. الناصر گفت «ما از دو راه با خشونت مبارزه کنیم. اول سعی می کنیم با رادیکالها دیالوگ داشته باشیم و آنها را به فعالیت در چارجوب قانون دعوت کنیم. دوم اقدامات امنیتی برای جلوگیری از تروریزم است.»

در گفتگو با یک هنرمند موسیقی او اشاره کرد که بعد از انقلاب در به روی فعالیت علنی و گسترده مذهبی های افراطی باز شده و اکنون به یک جریان جدی تبدیل شده اند. سلفی ها و  رادیکالهای دیگر از خارج تغدیه فکری و حمایت مالی می شوند. روحانیون افراطی از مصر و شبه جزیره عربستان برای تبلیغ به تونس می آیند و توانسته اند هزاران نفر از جوانان را برای جهاد علیه رژیم سوریه بسیج کنند. همچنین به دلیل فقر و بیکاری گسترده در روستاها و شهرهای کوچک، بسیاری از طریق حمایت های مالی جذب افراطیون می شوند و مراکز و شرکت هایی که به توریست های «کافر» غربی سرویس می دهند به شیوه های مختلف تحت فشار قرار می گیرند.

افراطی های اسلامی در اقلیت قرار دارند اما فعالیت های منفی آنها در داخل و خارج از کشور تا حد زیادی پای دولت به رهبری النهضه نوشته می شود. اگر اعتقاد به دموکراسی در تونس جدی باشد رهیران این حزب نمی توانند نگران نباشند و فکر کنند همیشه و تحت هر شرایطی از حمایت مردمی گسترده برخوردار خواهند بود. برای اثبات تعهدشان به «آزادی، عدالت و توسعه» راه درازی در پیش دارند.